«Almatyda kóshesi bar Gogolidin.

Syrbay MÁULENOV».

Astanada ghana ma? Almatyda da bar! Taghy qay qala, qay auylda baryn bir qúday bilsin.

Goloshekin degen qyzyl pәle Qazaqstanda «kishi Oktyabri» sayasatyn jýrgizip, qoldan ashtyq jasap, «Qujaq» atandy.

El biyligine odan keyin әkelingen L. Mirzoyan (1934-1938 jyldar) qazaqtyng malyna tiyispey, halyqtyng Ahmet Baytúrsynov bastaghan arystaryn qyryp saldy. Qayran malsaq qazekem ony «Myrza-jan» dep atady, «Úldarymyzda ne әkenning qúny bar edi?!» demedi.

Sol «Myrza-jan» belgili jornalshy-tarihshy Yuriy Jukovtyng «Inoy Staliyn. Politicheskie reformy v SSSR v 1933-1937 gg.» degen naqty aqparatty jinaghynyng bir keyipkeri bolypty. Kitaptyn: «Limity», zaproshennye rukovodiytelyamy regionalinyh partorganizasiy y utverjdennye PB» (Politburo) degen bólimindegi úzaq tizimge ýnilsem: «Kazahstan. Rasstrel 2346. Vysylka 4403» dep túr. Yaghny Mirzoyan nysanagha alghan «halyq jauy» 6749.

«Limiyt» súraushy basshylar arasynda Mirzoyan altynshy orynda. 1937-jylghy shildening 11-i.

«Tablisa eta yavilasi sostavnoy chastiu prikaza N. I. Ejova po NKVD ot 30 iilya 1937 g. «Ob operasiy po repressirovanii byvshih kulakov, ugolovnikov y drugih antisovetskih elementov», delingen kitapta.

«Almatyda kóshesi bar Gogolidin.

Syrbay MÁULENOV».

Astanada ghana ma? Almatyda da bar! Taghy qay qala, qay auylda baryn bir qúday bilsin.

Goloshekin degen qyzyl pәle Qazaqstanda «kishi Oktyabri» sayasatyn jýrgizip, qoldan ashtyq jasap, «Qujaq» atandy.

El biyligine odan keyin әkelingen L. Mirzoyan (1934-1938 jyldar) qazaqtyng malyna tiyispey, halyqtyng Ahmet Baytúrsynov bastaghan arystaryn qyryp saldy. Qayran malsaq qazekem ony «Myrza-jan» dep atady, «Úldarymyzda ne әkenning qúny bar edi?!» demedi.

Sol «Myrza-jan» belgili jornalshy-tarihshy Yuriy Jukovtyng «Inoy Staliyn. Politicheskie reformy v SSSR v 1933-1937 gg.» degen naqty aqparatty jinaghynyng bir keyipkeri bolypty. Kitaptyn: «Limity», zaproshennye rukovodiytelyamy regionalinyh partorganizasiy y utverjdennye PB» (Politburo) degen bólimindegi úzaq tizimge ýnilsem: «Kazahstan. Rasstrel 2346. Vysylka 4403» dep túr. Yaghny Mirzoyan nysanagha alghan «halyq jauy» 6749.

«Limiyt» súraushy basshylar arasynda Mirzoyan altynshy orynda. 1937-jylghy shildening 11-i.

«Tablisa eta yavilasi sostavnoy chastiu prikaza N. I. Ejova po NKVD ot 30 iilya 1937 g. «Ob operasiy po repressirovanii byvshih kulakov, ugolovnikov y drugih antisovetskih elementov», delingen kitapta.

Ejov ta «myrzajan» boldy emes pe?! Ol Mirzoyannyng «limiytin»: atylatyn 2700, jeraudarylatyn 4950, yaghny jiyny 7650 kisi etip bekitip, jospargha 901 adamdy qosqan, qazaqtyng mәtelin sәl ózgertip aitqanda: bie súraghangha týie bergen. Óitpese «halyq jaularyn» әshkereleu jónindegi «sosalistik jarysta»  qyzar ma?!

Kitapta mynaday da derek bar:

«13 iilya pervyy sekretari SK KP(b) Kazahstana L. I. Mirzoyan napravil v Moskvu na imya Stalina shifrotelegrammu sleduishego soderjaniya:

«Vo vremya siezda kompartiy Kazahstana kandidatura predsedatelya Kazahskogo SIK tov. Kulumbetova posle dliytelinogo obsujdeniya na plenume siezda taynym golosovaniyem byla provalena. Osnovnym motivom otvoda y provala byl fakt perehoda v 1919 g. tov. Kulumbetova s orujiyem v rukah na storonu vraga. Za poslednie dva mesyasa posle siezda ryad arestovannyh uchastnikov kontrrevolusionnoy ryskulovskoy y nurmakovskoy organizasiy pokazyvayt na Kulumbetova kak na odnogo iz aktivnyh uchastnikov etoy nasional-fashistskoy organizasii. Vozmojno, v blijayshie dny sledstvie pokajet neobhodimosti aresta Kulumbetova. My schitaem sovershenno neobhodimym osvoboditi Kulumbetova ot obyazannostey predsedatelya SIKa y prosim SK VKP(b) utverditi nashe predlojenie ob osvobojdeniy Kulumbetova ot obyazannostey predsedatelya SIKa. Kandidaturu novogo predsedatelya SIKa vnesem na utverjdenie Politburo v blijayshie dniy».

Spustya dva dnya PB utverdilo predlojenie Mirzoyana. U. Kulumbetov byl snyat, arestovan, rasstrelyan...».

Qazaqstannyng tarihyndaghy qara daqtyng biri - L. Mirzoyannyng atyn óshiru bylay túrsyn, ony dәriptegen maqala  әli kýnge jazylyp jýr. Búghan narazylyq jasap, Almaty qalasynyng әkimdigine, Qalalyq mәslihatqa hat jazdym, Almaty kóshesinen onyng atyn alyp tastaugha úsynys jasadym. Odan beride alty ay ótti, eshbir habar-oshar joq. Kim kimnen jasqanyp, neden shoshyp jýr?

Bizde әlde jasqanshaqtyq, әlde nemkettilik ekeni belgisiz bir súryqsyzdyq  bar. Mysal jetkilikti. Qazaqstangha, halyqqa asa mol enbek sinirgen qayratker, abaytanushy, shәkәrimtanushy, múhtartanushy ghalym, respublikamyzdyng alghashqy gimnining avtory,  Memlekettik silyghymyzdyng iyegeri  Qayym Múhamedhanov  marqúmnyng atyn Almaty kóshelerining birine qong jóninde júrtshylyqtyng ótinishi bar, biraq  ortalyqta «bos kóshe joq» bolghandyqtan  keleshekte qalanyng qiyr shetine ornaytyn auyl-selolardyng birindegi kóshege qoyylatyn kórinedi. «L. Mirzoyan kóshesin» «Qayym Múhamedhanov kóshesi»  dep nege ózgertpeske?  Sonday-aq, Almaty ortalyghynda «Klochkov kóshesi» ekeu, sonyng birin ózgertuge bolmay ma?

Sóz retine qaray aita otyru artyq bolmas bir jәit - Kókshetau qalasynyng kórnekti jerlerining birinde V. Kuybyshevting alyp eskertkishi túr. Qalada onyng múraghatjayy da bar. «Kenestik kósemderdin»  biri bolghan Kuybyshev Qazaqstangha, Kókshe ónirine nendey jaqsylyq jasady?

Tiyisti oryndardaghy basshylardan osy súraqtaryma jauap bolsa eken deymin.

Ghabbas  QABYShÚLY.

Almaty.  (20. 08. 2010 j.)