Elimizdin  Mәdeniyet jәne sport  ministrligi  kino salasyna  erekshe yqylas tanyta bastaghangha úqsaydy. Rasynda da ónerding ishindegi eng úlysy sanalatyn kinoindustriyagha bet búrmayynsha, betbúrys jasamayynsha, búl sala kenjelep, zaman aghymyna ilese almauy mýmkin. Vedomstvo jetekshisi Arystanbek Múhamediyúly juyrda ghana ótken Ýkimet otyrysynda manyzdy mәseleler kóterip, Qazaqstangha kino turaly jeke zang qajet  ekenin qadap aitty. Búghan deyin Qazaqstandaghy kiynematografiyany 2050 jylgha deyin damytu tújyrymdamasynyng qabyldanuy da elimizdegi kino ahualyn jaqsartugha baghyttalghan manyzdy qadam ekeni belgili.  Óz sózinde Ýkimet basshysy B. Saghyntaev  «Shyn mәninde sol kinonyng qanday qiyndyqpen keletini, qanday terding tógiluimen keletini... ony biz kóbine bilip jatpaymyz» dey kele, osy mәsele tóniregindegi barlyq sony pikirlerding eskeriletinin tilge tiyek etken. Sonday-aq, iri qalalardan shalghay túratyn azamattardy qamtu maqsatynda shaghyn shaharlarda da kinoteatrlar jelisin iske qosu qajettigi aityldy. Múnyng bәri kino industriyasyna baghyttalghan arnayy zandy dayyndau barysynda eskerilmek eken.

Ortalyq Aziyadaghy eng iri kinostudiya – «Qazaqfilim» keyingi jyldardaghy әlemdik ekonomikadaghy daghdarystar men mәdeny toqyrau turaly әngimelerge qaramastan jyl sayyn ondaghan kórkem, 30 derekti jәne animasiyalyq filimder týsirdi. Olardyng deni halyqaralyq marapattargha iye.

1991-2016 jyldar aralyghynda kinostudiyada shamamen 500-dey kórkem, derekti, qysqametrajdy jәne animasiyalyq filimder týsirilipti. Onyng 117-si – tolyqmetrajdy kórkem filimder. Memlekettik strategiyagha sәikes jәne otandyq auditoriyanyng aluan sipatty talap-tilegin eskere otyryp, «Qazaqfilim» kópjanrlyq kino jasaudy, el bedelin biyiktetetin imidjdik, sonday-aq kórermendik jәne festivalidik baghyttaghy jobalardy jýzege asyrudy qolgha alyp, jalpy alghanda júrtshylyq tarapynan últtyq kinogha qyzyghushylyqty arttyru mindetin, әsirese keyingi kezde tabysty atqaryp keledi. Filimder tematikasy «Mәngilik el» keshendi josparyn iske asyrugha arnalyp, halqymyzdyng kóne dәuirlerden beri qarayghy bastan keshken dýbirli oqighalarynan bastap, eldikting basty negizi sanalatyn qazaqstandyq patriotizmnin, kópúlttylyqtyng qalyptasu kezenderin, «qazirgi zamannyng qaharmandary» – tarihy túlghalar men abzal azamattar turaly bayandaytyn auqymdy kinojobalar seriyasyn jasau qolgha alynghan.

Qazaq handyghynyng qúrylghanyna 550 jyl toluyna arnalghan «Qazaq eli» tarihy serialy osy maqsattargha oray týsirilgen edi. QR Preziydenti N.Á.Nazarbaevtyng iydeyasymen jýzege asqan auqymdy joba teleprokatqa 2017 jyldyng nauryz aiynda shyghady. Al osy serialdyng kino núsqasy – QR Mәdeniyet jәne sport ministrligining tapsyrysymen taspalanghan «Almas qylysh» filimi biylghy 5 qantardan bastap el kinoteatrlarynda kórsetilip te jýr.

Qazaq handyghynyng aituly mereytoyyna arnalghan taghy bir joba – «Deshti Qypshaq: Qúpiya tanbalar» atty eki seriyaly derekti filim ejelgi týrki-qypshaq jazba eskertkishteri jayynda syr shertedi. Sonday-aq QR Mәdeniyet jәne sport ministrligining tapsyrysy boyynsha «SAQ-dala» kinostudiyasy bolashaq handar – Kerey men Jәnibektin at jalyn tartyp minip, azamat bolyp qalyptasar balang shaghyn beyneleytin «Qazaq eli» túnghysh tarihy animasiyalyq filimin týsirdi. Otandyq mulitiplikatorlar tarihy túlghalardyng balghyn shaghyn bas almay qaraytyn qyzyqty tuyndy etip shyghara alghan.

2016 jyldyng 19 mamyrynda Qazaqstan men Orta Aziya aimaghynyng túnghysh kәsiby tarihshysy, kórnekti ghalym Ermúhan Bekmúhanovtyng taghdyryn tәspirleytin «Amanat» tarihy kórkem filimi jaryqqa shaqty. Kórermen qauymnyng rizashylyghyna bólengen tuyndy mamandar tarapynan da ong baghasyn alyp, «Shet tilindegi ýzdik filim» nominasiyasy boyynsha «Oskar» syilyghynan ýmitker retinde úsynyldy.

Aldynghy tabysty filimderding jalghasy ispetti «Júldyzdar toghysqanda» atty kinokartina «Kóshbasshy joly» toptamasynyng jelisin ýzbey, QR Túnghysh Preziydenti N.Á.Nazarbaevtyng tartysqa toly taghdyrly ómirbayanynyng eng qiyn túsy – Kenes Odaghy ydyrap, tәuelsiz Qazaq memleketining qúrylu kezeni jayynda syr shertedi. Toptama ayasyndaghy qay filim bolsyn, sol jyly qazaq kiynematografyndaghy basty oqighagha ainalyp otyrdy jәne prokattaghy eng tabysty tuyndylardyng qatarynan oryn aldy. HH-HHI ghasyrlardaghy asa kórnekti túlghanyng memlekettik jәne halyqaralyq sayasy qyzmetin tolyq tәspirleytin «Kóshbasshy joly» kinoepopeyasy әri qaray da jalghasatyn bolady.

2016 jylghy tabysty kartinalardyng biri – rejisser Aqan Sataevtyng «Anagha aparar jol» atty tarihy dramasy boldy (bas produseri Áliya Nazarbaeva). Filim sujeti Qazaqstan tarihynyng asa kýrdeli kezenderin qamtidy: újymdastyru dәuiri, últ basyna tóngen qasiretti nәubet – asharshylyq, Úly Otan soghysy jәne soghystan keyingi auyr jyldar. Oqigha ortasynda kórmegen qiyndyghy joq – balalar ýii, súrapyl soghys, tútqyndar lageri, t.b. býkil azapty joldan ótken adamnyng taghdyry kórsetiledi, ana meyirimi, tughan jerge degen sýiispenshilik pen adaldyq jyrlanady. Filim Yaltada (Resey) ótken «Euraziya kópiri» Halyqaralyq kinofestivalinde Gran-pry jýldesin jenip aldy.

Halqymyzdyng basynan ótken eng bir qiyn jyldardy arqau etken taghy bir kinolenta – «28 panfilovshylardy» QR Mәdeniyet jәne sport ministrligi men RF Mәdeniyet ministrligining qatysuymen Sankt-Peterbor tәuelsiz studiyasy týsirdi. Filim 1941 jyldyng qarasha aiynda Mәskeuge bet alghan nemis tankterin Volokolamsk tasjolynda toqtatqan Panfilov divizyasynyng atqyshtar rotasy jauyngerlerining erligin bayandaydy. Kartinany eng alghash Astanada eki elding aimaqaralyq qarym-qatynastaryna arnalghan forumda Qazaqstan men Resey preziydentteri – Núrsúltan Nazarbaev pen Vladimir Putin tamashalady. Memleket basshylary Almatyda qúrylyp, Mәskeudi jaudan qorghaghan batyrlardyng qaharmandyghyn eki elding keleshek úrpaghy da este saqtauy kerek desti. Sol sebepti de,   Arystanbek Múhamediyúly «28 panfilovshy» filimine qosqan ýlesi ýshin «Jyl adamy – 2016» ataghyna ie boldy.

 «Qazaqfilim» kinostudiyasynda qazir de qarbalas júmys qyzyp jatyr. Ótken jyly kinorejisser, suretshi Sәbit Qúrmanbekov shartty týrde «Tóretam» (nemese «Oralman») dep atalatyn jobany qolgha aldy. Tuyndy HH ghasyrdyng 30-jyldary atamekeninen aua kóshuge mәjbýr bolghan, sosyn aragha ondaghan jyldar salyp Otanyna qayta oralghan oralmandar taghdyryn sipattaydy. Sonday-aq, biyl «Kinomehaniyk» (rejisseri Ermek Túrsynov), «On alty qyz» komediyasynyng jalghasy (rej. Qanaghat Mústafiyn), «Shynyrau» (rej. Janabek Jetiruov), «Talan» (rej. Bolat Qalymbetov) kórkem filimderi týsirilip bitpek. Búlarmen qatar «Núrtas Ondasynov», «Kәuken Kenjetaev. Ýige kýlimsirep kir», «Beysetay Dәurenbekov jәne 12 ghúmyr», «Ýmitsiz kýn kelmeydi», «Qasiyetti kýmbez astynda» sekildi derekti filimder de dayyn bolady.

Araylym Meldeshova

abai.kz