ەلىمىزدىڭ  مادەنيەت جانە سپورت  مينيسترلىگى  كينو سالاسىنا  ەرەكشە ىقىلاس تانىتا باستاعانعا ۇقسايدى. راسىندا دا ونەردىڭ ىشىندەگى ەڭ ۇلىسى سانالاتىن كينويندۋسترياعا بەت بۇرمايىنشا، بەتبۇرىس جاسامايىنشا، بۇل سالا كەنجەلەپ، زامان اعىمىنا ىلەسە الماۋى مۇمكىن. ۆەدومستۆو جەتەكشىسى ارىستانبەك مۇحامەديۇلى جۋىردا عانا وتكەن ۇكىمەت وتىرىسىندا ماڭىزدى ماسەلەلەر كوتەرىپ، قازاقستانعا كينو تۋرالى جەكە زاڭ قاجەت  ەكەنىن قاداپ ايتتى. بۇعان دەيىن قازاقستانداعى كينەماتوگرافيانى 2050 جىلعا دەيىن دامىتۋ تۇجىرىمداماسىنىڭ قابىلدانۋى دا ەلىمىزدەگى كينو احۋالىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان ماڭىزدى قادام ەكەنى بەلگىلى. ء وز سوزىندە ۇكىمەت باسشىسى ب. ساعىنتاەۆ  «شىن مانىندە سول كينونىڭ قانداي قيىندىقپەن كەلەتىنى، قانداي تەردىڭ توگىلۋىمەن كەلەتىنى... ونى ءبىز كوبىنە ءبىلىپ جاتپايمىز» دەي كەلە، وسى ماسەلە توڭىرەگىندەگى بارلىق سونى پىكىرلەردىڭ ەسكەرىلەتىنىن تىلگە تيەك ەتكەن. سونداي-اق، ءىرى قالالاردان شالعاي تۇراتىن ازاماتتاردى قامتۋ ماقساتىندا شاعىن شاھارلاردا دا كينوتەاترلار جەلىسىن ىسكە قوسۋ قاجەتتىگى ايتىلدى. مۇنىڭ ءبارى كينو يندۋسترياسىنا باعىتتالعان ارنايى زاڭدى دايىنداۋ بارىسىندا ەسكەرىلمەك ەكەن.

ورتالىق ازياداعى ەڭ ءىرى كينوستۋديا – «قازاقفيلم» كەيىنگى جىلدارداعى الەمدىك ەكونوميكاداعى داعدارىستار مەن مادەني توقىراۋ تۋرالى اڭگىمەلەرگە قاراماستان جىل سايىن ونداعان كوركەم، 30 دەرەكتى جانە انيماتسيالىق فيلمدەر ءتۇسىردى. ولاردىڭ دەنى حالىقارالىق ماراپاتتارعا يە.

1991-2016 جىلدار ارالىعىندا كينوستۋديادا شامامەن 500-دەي كوركەم، دەرەكتى، قىسقامەتراجدى جانە انيماتسيالىق فيلمدەر ءتۇسىرىلىپتى. ونىڭ 117-ءسى – تولىقمەتراجدى كوركەم فيلمدەر. مەملەكەتتىك ستراتەگياعا سايكەس جانە وتاندىق اۋديتوريانىڭ الۋان سيپاتتى تالاپ-تىلەگىن ەسكەرە وتىرىپ، «قازاقفيلم» كوپجانرلىق كينو جاساۋدى، ەل بەدەلىن بيىكتەتەتىن يميدجدىك، سونداي-اق كورەرمەندىك جانە فەستيۆالدىك باعىتتاعى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋدى قولعا الىپ، جالپى العاندا جۇرتشىلىق تاراپىنان ۇلتتىق كينوعا قىزىعۋشىلىقتى ارتتىرۋ مىندەتىن، اسىرەسە كەيىنگى كەزدە تابىستى اتقارىپ كەلەدى. فيلمدەر تەماتيكاسى «ماڭگىلىك ەل» كەشەندى جوسپارىن ىسكە اسىرۋعا ارنالىپ، حالقىمىزدىڭ كونە داۋىرلەردەن بەرى قارايعى باستان كەشكەن ءدۇبىرلى وقيعالارىنان باستاپ، ەلدىكتىڭ باستى نەگىزى سانالاتىن قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمنىڭ، كوپۇلتتىلىقتىڭ قالىپتاسۋ كەزەڭدەرىن، «قازىرگى زاماننىڭ قاھارماندارى» – تاريحي تۇلعالار مەن ابزال ازاماتتار تۋرالى باياندايتىن اۋقىمدى كينوجوبالار سەرياسىن جاساۋ قولعا الىنعان.

قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلعانىنا 550 جىل تولۋىنا ارنالعان «قازاق ەلى» تاريحي سەريالى وسى ماقساتتارعا وراي تۇسىرىلگەن ەدى. قر پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ يدەياسىمەن جۇزەگە اسقان اۋقىمدى جوبا تەلەپروكاتقا 2017 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا شىعادى. ال وسى سەريالدىڭ كينو نۇسقاسى – قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ تاپسىرىسىمەن تاسپالانعان «الماس قىلىش» ءفيلمى بيىلعى 5 قاڭتاردان باستاپ ەل كينوتەاترلارىندا كورسەتىلىپ تە ءجۇر.

قازاق حاندىعىنىڭ ايتۋلى مەرەيتويىنا ارنالعان تاعى ءبىر جوبا – «دەشتى قىپشاق: قۇپيا تاڭبالار» اتتى ەكى سەريالى دەرەكتى فيلم ەجەلگى تۇركى-قىپشاق جازبا ەسكەرتكىشتەرى جايىندا سىر شەرتەدى. سونداي-اق قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ تاپسىرىسى بويىنشا «ساق-دالا» كينوستۋدياسى بولاشاق حاندار – كەرەي مەن جانىبەكتىڭ ات جالىن تارتىپ ءمىنىپ، ازامات بولىپ قالىپتاسار بالاڭ شاعىن بەينەلەيتىن «قازاق ەلى» تۇڭعىش تاريحي انيماتسيالىق ءفيلمىن ءتۇسىردى. وتاندىق مۋلتيپليكاتورلار تاريحي تۇلعالاردىڭ بالعىن شاعىن باس الماي قارايتىن قىزىقتى تۋىندى ەتىپ شىعارا العان.

2016 جىلدىڭ 19 مامىرىندا قازاقستان مەن ورتا ازيا ايماعىنىڭ تۇڭعىش كاسىبي تاريحشىسى، كورنەكتى عالىم ەرمۇحان بەكمۇحانوۆتىڭ تاعدىرىن تاسپىرلەيتىن «امانات» تاريحي كوركەم ءفيلمى جارىققا شاقتى. كورەرمەن قاۋىمنىڭ ريزاشىلىعىنا بولەنگەن تۋىندى ماماندار تاراپىنان دا وڭ باعاسىن الىپ، «شەت تىلىندەگى ۇزدىك فيلم» نوميناتسياسى بويىنشا «وسكار» سىيلىعىنان ۇمىتكەر رەتىندە ۇسىنىلدى.

الدىڭعى تابىستى فيلمدەردىڭ جالعاسى ىسپەتتى «جۇلدىزدار توعىسقاندا» اتتى كينوكارتينا «كوشباسشى جولى» توپتاماسىنىڭ جەلىسىن ۇزبەي، قر تۇڭعىش پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ تارتىسقا تولى تاعدىرلى ءومىربايانىنىڭ ەڭ قيىن تۇسى – كەڭەس وداعى ىدىراپ، تاۋەلسىز قازاق مەملەكەتىنىڭ قۇرىلۋ كەزەڭى جايىندا سىر شەرتەدى. توپتاما اياسىنداعى قاي فيلم بولسىن، سول جىلى قازاق كينەماتوگرافىنداعى باستى وقيعاعا اينالىپ وتىردى جانە پروكاتتاعى ەڭ تابىستى تۋىندىلاردىڭ قاتارىنان ورىن الدى. حح-ءححى عاسىرلارداعى اسا كورنەكتى تۇلعانىڭ مەملەكەتتىك جانە حالىقارالىق ساياسي قىزمەتىن تولىق تاسپىرلەيتىن «كوشباسشى جولى» كينوەپوپەياسى ءارى قاراي دا جالعاساتىن بولادى.

2016 جىلعى تابىستى كارتينالاردىڭ ءبىرى – رەجيسسەر اقان ساتاەۆتىڭ «اناعا اپارار جول» اتتى تاريحي دراماسى بولدى (باس پروديۋسەرى ءاليا نازارباەۆا). فيلم سيۋجەتى قازاقستان تاريحىنىڭ اسا كۇردەلى كەزەڭدەرىن قامتيدى: ۇجىمداستىرۋ ءداۋىرى، ۇلت باسىنا تونگەن قاسىرەتتى ناۋبەت – اشارشىلىق، ۇلى وتان سوعىسى جانە سوعىستان كەيىنگى اۋىر جىلدار. وقيعا ورتاسىندا كورمەگەن قيىندىعى جوق – بالالار ءۇيى، سۇراپىل سوعىس، تۇتقىندار لاگەرى، ت.ب. بۇكىل ازاپتى جولدان وتكەن ادامنىڭ تاعدىرى كورسەتىلەدى، انا مەيىرىمى، تۋعان جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك پەن ادالدىق جىرلانادى. فيلم يالتادا (رەسەي) وتكەن «ەۋرازيا كوپىرى» حالىقارالىق كينوفەستيۆالىندە گران-پري جۇلدەسىن جەڭىپ الدى.

حالقىمىزدىڭ باسىنان وتكەن ەڭ ءبىر قيىن جىلداردى ارقاۋ ەتكەن تاعى ءبىر كينولەنتا – «28 پانفيلوۆشىلاردى» قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى مەن رف مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ قاتىسۋىمەن سانكت-پەتەربور تاۋەلسىز ستۋدياسى ءتۇسىردى. فيلم 1941 جىلدىڭ قاراشا ايىندا ماسكەۋگە بەت العان نەمىس تانكتەرىن ۆولوكولامسك تاسجولىندا توقتاتقان پانفيلوۆ ديۆيزياسىنىڭ اتقىشتار روتاسى جاۋىنگەرلەرىنىڭ ەرلىگىن باياندايدى. كارتينانى ەڭ العاش استانادا ەكى ەلدىڭ ايماقارالىق قارىم-قاتىناستارىنا ارنالعان فورۋمدا قازاقستان مەن رەسەي پرەزيدەنتتەرى – نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن ۆلاديمير پۋتين تاماشالادى. مەملەكەت باسشىلارى الماتىدا قۇرىلىپ، ماسكەۋدى جاۋدان قورعاعان باتىرلاردىڭ قاھارماندىعىن ەكى ەلدىڭ كەلەشەك ۇرپاعى دا ەستە ساقتاۋى كەرەك دەستى. سول سەبەپتى دە،   ارىستانبەك مۇحامەديۇلى «28 پانفيلوۆشى» فيلمىنە قوسقان ۇلەسى ءۇشىن «جىل ادامى – 2016» اتاعىنا يە بولدى.

 «قازاقفيلم» كينوستۋدياسىندا قازىر دە قاربالاس جۇمىس قىزىپ جاتىر. وتكەن جىلى كينورەجيسسەر، سۋرەتشى ءسابيت قۇرمانبەكوۆ شارتتى تۇردە «تورەتام» (نەمەسە «ورالمان») دەپ اتالاتىن جوبانى قولعا الدى. تۋىندى حح عاسىردىڭ 30-جىلدارى اتامەكەنىنەن اۋا كوشۋگە ءماجبۇر بولعان، سوسىن اراعا ونداعان جىلدار سالىپ وتانىنا قايتا ورالعان ورالماندار تاعدىرىن سيپاتتايدى. سونداي-اق، بيىل «كينومەحانيك» (رەجيسسەرى ەرمەك تۇرسىنوۆ), «ون التى قىز» كومەدياسىنىڭ جالعاسى (رەج. قاناعات مۇستافين), «شىڭىراۋ» (رەج. جاڭابەك جەتىرۋوۆ), «تالان» (رەج. بولات قالىمبەتوۆ) كوركەم فيلمدەرى ءتۇسىرىلىپ بىتپەك. بۇلارمەن قاتار «نۇرتاس وڭداسىنوۆ»، «كاۋكەن كەنجەتاەۆ. ۇيگە كۇلىمسىرەپ كىر»، «بەيسەتاي داۋرەنبەكوۆ جانە 12 عۇمىر»، ء«ۇمىتسىز كۇن كەلمەيدى»، «قاسيەتتى كۇمبەز استىندا» سەكىلدى دەرەكتى فيلمدەر دە دايىن بولادى.

ارايلىم مەلدەشوۆا

abai.kz