Ómirqúl AYNIYaZOV:

«ÓNER» DEGEN QAZANDA ÁRKIMNING

«QAYNAUGhA» QAQYSY BAR

Qazaq әn ónerindegi jyraulyq dәstýrdi estrada arqyly dәriptep, halyqqa tanymal bolghan biregey әnshi – Ómirqúl Ayniyazov.Onyng keng diapazondaghy dauysynan qazaqtyng keng dalasynyng lebi, órlik pen erlikting sazy sezilip túrady. Juyqta biz «Beysenbidegi betpe-bet» aidary ayasynda tanymal әnshimen súhbattasqan edik.

– Ómirqúl myrza, juyqta Qyzylorda, Aqtóbe ónirin aralap qaytqanynyzdy bilemiz. Búl preziydenttik saylaudyng qamyndaghy nasihattyq sapar boldy ma, joq әlde josparly gastroli ma edi?

– Jalpy, songhy kezderi Qazaqstannyng biraz jerin aralap, konsert bergenim ras. Ótken jyly ghana Aqtóbe men Qyzylorda oblystarynda konsert berip qaytsam da, aragha jyl jetpey, búl aimaqty taghy bir aralap shyqtym. Jergilikti halyqtyng súranysy men úiymdastyrushylardyng qyzyghushylyghy solay bolghan siyaqty. Qyzylordanyng teledidarynyng zalynda eki birdey konsert qoydym, halyq zor qoshemetin bildirdi. Al Aqtóbe qalasy mәdeniyet basqarmasynyng úsynysy boyynsha Ghaziza Júbanova atyndaghy filarmoniyanyng әrtisterimen birigip, josparly týrde qalanyng ózinde jәne segiz audanynda konsert berdik.Búl konsertterding ótken saylaugha esh qatysy bolghan joq.

– Saylau demekshi, osy nauqan barysynda «Mening Qazaqstanym» poyyzymen nasihattyq saparda bolghan tanymal әnshimiz Altynay Jorabaeva preziydentti qoldaymyn dep, kópshilikting sózine qalghanyn estip jatqan shygharsyz?..

– Anyq estimesem de, instagram paraqshasyna keraghar pikirler jazylghan eken. Biraq elbasyny qoldaymyn dep, kópting sózine qalghanyn estimeppin. Negizi, búl joly preziydentke qarsy shyghar eshkimning bolmaghany ras qoy...

– Siz ózinizdi qalyng qazaqtyng qúrmetine bólengen sal-serilerding býgingi júrnaghymyn dep sanay alasyz ba?

– Shyndyghyn aitu kerek, salt-dәstýrimiz bolsyn nemese sal-serilik dәstýr bolsyn – býgingi kýni zamanauy baghytta formattalghan, ózgeshe kýige engen ejelgi ónerding sonynda jýrgenimdi bilem. Búl – zandylyq ta shyghar. Qazir «shou» degen úghymdy әrkim әrqalay týsinedi. Ózim ony basqasha elestetemin: shou-duman bizge deyin de jәne keyin de bola beretin әlemdik ýrdis. Onyng jazylmaghan zanyna qarsy shyghu mýmkin emes. Tipti Altynbek Qorazbaev aghamyzdyng keshegi «Qara pimasy» men «Qara shaly» júrtty jylatqany «shou» emes dep kim aita alady? Sol siyaqty halyq әnderi men termelerin janasha formatta oryndap jýruim – sol shou-dumannyng bir elementi. Aqan seri, Birjan saldyng әnderi de qazaqy ortagha arnalyp aitylghan. «Kýpi kiygen qazaqtyng qara ólenin, shekpen jauap ózine qaytaramyn» degendey, halyqtyng óz әnin janasha ýlgide oryndap, halyqtyng alghysyn alyp jýrgen jayym bar. Soghan qaraghanda, ózimdi býgingi zamannyng sal-serisimin dep sanaymyn.

– Taghy da bir janalyq estip jatyrmyz: «Ómir» dep atalatyn shygharmashylyq ortalyq ashqan ekensiz. Ol ortalyq mәn-maqsatyna baylanysty qyzmetin bastady ma?

– Jurnalister qauymy sәl janalyq estise, ony kishkene búrmalap qoyatyn әdeti bar. Ortalyqtyng negizgi aldyna qoyghan eki maqsatynyng biri – dybys jazu ortalyghynyng júmysyn jandandyru, ekinshisi – 10–15 jas aralyghyndaghy 5–6 shәkirtting bolashaghyna jәrdem jasau. Olar oqu bitirgen son, ónerge bet búratyn bolsa, kolledjge ya uniyversiytetke týsuge jaghday jasasam deymin. Juyq arada kasting jariyalaymyz. Ázirshe sol irikteuden ótken 5–6 balamen júmys jasaymyn. Uaqyt óte kele, bәri bir jýiemen rettelse, bala sanyn kóbeytermiz. Múnyng bәri – aldaghy uaqyttyng enshisinde.

– Aytpaqshy, ol shygharmashylyq ortalyqtyng atauyn nege «Ómir» dep qoydynyz?

– Búl ortalyqtyng jetekshisi – Aslan esimdi bauyrym. Al ózimdi osy ortalyqtyng qoldaushysy retinde sezinemin. Ortalyqtyng atyn Ómirqúl esiminen alshaqtamay, alystan izdemey, bastapqy buyndardaghy «Ómir» sózimen ataudy Aslan inim úigharypty. Atauy maghan da, halyqqa da únap jatyr. Jalpy «ómir» degen úghym jaman emes siyaqty.

– Qalyptasqan dәstýrli әnshilerding ózderi tabysy mol estradagha ketip jatqanda, búl mektepte tәlim alugha talpynysy bar jastardy jinau qiyn bolmay ma?

– Tәlim alghysy keletin talanttar jeterlik. Ásirese kolledj, JOO-nyng studentteri «shәkirtiniz bolayyn» dep, úsynystaryn aityp jatady. Olar meni basqa qyrymnan, yaghny produser retinde kórgisi keledi. Biraq men produser bolatyn jaghdayda emespin. Aldymen dombyramen dәstýrli әndi erkin aitugha, dybys jazu studiyasynda balalardy estrada janryna baghyttap, eki stilide әn shyrqaytynday etip iykemdeu. Mektep-studiya ashyp jatqanymdy estip, jan-jaqtan habarlasqan qauym bar. Qyzyghushylyq tanytatyndar әli de kóp bolady dep oilaymyn.

– Al sizding termeshilik dәstýrdi estradagha shygharudaghy maqsatynyz ne edi: ol tabysty kәsipting kózin quu qamy ghana ma?

– IYә, jasyratyny joq, әnderim estradagha iykemdelgen. Búl ýlken auditoriyagha júmys jasaugha jol ashady. Konservatoriyagha týskendegi kózdegen maqsatym da termelik әnderdi estradagha óndeu bolatyn. Stadion men konserttik zaldarda baraban, gitara sekildi aspaptarmen estradagha baghyttalghan әn aitu – ýlken auditoriyamen júmys jasaugha mýmkindik tughyzady. Yaghni, qazaqtyng termesine tәntilik auditoriyasy da keny týsedi degen sóz. Sodan son, jasyratyny joq: tirshilikting qamy ghoy – aqsha tabugha da bolady.

– Al, mysaly, sizding janadan ashylyp jatqan mektebiniz týgili, memlekettik konservatoriyany bitiretinder tirshilikting qamymen jýrgende, klassikalyq ónerding ertengi joly qalay bolmaq?

– Jyl sayyn konservatoriyany bitiretin týlekterding toyda ya sahnada, joq әlde basqalay tirshilik etip jýrgeni maghan beymәlim. Al ózim qyzmet jasaytyn filarmoniyagha 5–6 jylda bir-eki adam qyzmetke alynuy mýmkin. Konservatoriyany birge bitirgen qyzdar qazir mektepterde sabaq beredi. Mening jarym muzykalyq mektepte kishkentaylardy oqytady. Sondyqtan dәstýrli óner eshqashan ólmeydi.

Bәri keremet tabys tauyp, shalqyp ómir sýrude demeymin. Qazaqstandaghy ortasha jalaqy mólsheri 70–80 myng tenge aralyghynda bolsa, osy ortasha aqyny әrtister tirnektep jinap jýr. Ózimning filarmoniyada alatyn ailyq aqym – 60 myng tenge.

– Osy túrghydan alghanda, bizding elimizdegi mәdeniyetting sayasaty dúrys baghytta ketip bara jatqanyna senimdisiz be?

– Eldegi mәdeniyetting sayasaty qanday baghytta ekenin uaqyt kórsetedi. Mәdeniyetting sayasaty turaly bir jerde otyryp, dúrys nemese búrys dep aitqanym jaramas. Barlyghyn jaqsy dep, jabuly kýiinde qaldyrugha taghy bolmaydy.

Bir kózben qaraghanda, óner ózimen-ózi damyp keledi. Oghan ýkimetting esh qatysy joq. Sóite túra, sol ýkimet әnshilerge salyq tóleu kerektigin aitady. Áytpese әrtis jigitterding birazy júmyssyz, bos jýr.

Jogharydaghylardyng «bayyp ketti», «salyq tóleui kerek» dep jýrgeni – tabysy bir basynan asatyn әnshisi 20–30 shaqty ghana shyghar: «MuzArt», Qayrat Núrtas, Altynay Jorabaeva nemese «Núr-Múqasan»... Salystyrmaly týrde aitsaq, qalghan әnshiler shalqyp jýrgen joq. Óz kýnin ózderi kórip jýrgen әnshiler ýkimetting jyrtyghyn qalay jamaydy?

«Óner» degen ýlken qazanda әrkimning de «qaynaugha» qaqysy bar. Estradada jýrgender kóbi talpynyp, klip týsiruge bar aqshasyn júmsaydy. Ol enbegi aqtala ma, joq pa – ózderi de bilmeydi. Keyde kógildir ekrangha bir әnshi jarq etip shygha qalsa, telejәshikting aldyndaghy halyq: «Mynau keremet bolyp ketipti» deydi. Keremet týgi joq. Bәlkim, bireuden qaryzgha aqsha alyp, klip týsirip, kiyim tikkizgen shyghar... Onyng ýstine estaradagha «chiyp-chiyp», «aspangha qaraymyn» deytin jenil-jelpi әnder qosylyp jatyr...

– Aytpaqshy, preziydenttik saylaudan keyin Kәrim Mәsimovting qaytadan premier-ministr bolyp taghayyndaluy sizge qanday oy salady: qazaqta Kәrim-akadan basqa ýkimet basqarugha layyq túlgha bolmaghany ma?

– Qayta ainalyp, sayasatqa keldik pe (kýlip)?! Qazaqta el maqtaghan aghalarymyz kóp-aq. Aytalyq, Imanghaly Tasmaghambetov, Qasym-Jomart Toqaev syndy nar túlghaly azamattar bar. Biz biylikte qyzmet etpegen son, sayasatpen etene aralaspaghan son, dóp basarlyq pikir aita almaymyz. Bәlkim, patshanyng kózimen qarasaq, Mәsimov myrzanyng layyqty bolghany shyghar...

– Búny súrap otyrghanym: el-júrt saylaudan keyin bir ózgeris-janalyq bolady dep dәmelengen edi... Sol elge qyzmet qylyp jýrgen әnshi-jyrshy qauym da bir janalyq kýtken shyghar degenim ghoy...

– Ýkimetke qarap otyrghan qauymnyng jaqsy janalyq kýtui zandylyq qoy. Mýmkin, ailyghymyz kóbeyer, әleumettik jaghdayymyz jaqsarar dep ýmittener. Al estrada әrtisteri ýkimetten eshnәrseni kýtpeytini belgili. Sebebi olar óz kýnderin ózderi kórip jýr, olargha ýkimet birdene bólip bergenin kórgen emespin.

Degenmen, ózim júmys jasaytyn Almaty oblystyq filarmoniyasyna ýkimet jaqsy kónil bóledi.Bir kezderi konsert bergenimde, qarjylay kómek kórsetti, sahnalyq kiyimderimning birazyn tigip berdi. Bardy – bar deu kerek qoy...

– Jә, sayasatty qoyalyq. Al elding batys ónirine arnaghan shygharmashylyq saparynyz shyghys jaqta jalghaspay ma? Ol jaqtaghy sizdi kýtken júrtshylyqqa ne deyik?

– Áriyne, shyghystan súranys týsip, shaqyryp jatsa, dombyramdy arqalap, olargha da barugha dayynmyn.

Súhbattasqan –

Jansaya ERTAY,

Derek kózi

«Obshestvennaya pozisiya»

(proekt «DAT» №19 (290) ot 14 maya 2015 g.