Bizding elimizde әrtýrli saylaulardy, sonyng ishinde preziydenttigi bolsyn, parlamenttigi bolsyn – kezekten tys ótkizip, ala shapqyn boludan basqa problema joq siyaqty. Qazirgi kóktem osymen yryn-jyryng bolyp bastaldy. Al ózimizge tayau músylman elderinde QYP-QYZYL soghys órti tútanyp jatyr. Qyp-qyzyl jalynnyng kórshilerine de tiyip ketui mýmkin ekenin bizder onsha-múnsha oilay bermeymiz, óitkeni, bizge saylau qymbat.

ÁLQISSA: Qara tuyn qayqayta jelbiretip, aughan asqan boyy... tәjik pen ózbek elining shekarasy manynda «jantayyp jatyp» aldy degen ISLAM MEMLEKETI atty terroristik úiym mýshelerining qazaq eline qaray «aqyryn-aqyryn anyq basyp» (ABAY) kele jatqany jasyryn emes. Osynau lankestik toptyng tayau jyldargha jasalghan josparlarynyng ishinde bizding soltýstik oblystarymyzdyng attary atalghany, shyny kerek, eshqaysymyzdy bey-jay qaldyrmasa kerek. Al negizi ýstimizdegi ghasyrymyzdy aqparattar ghasyry dep kýmpildetkenimizben, dәl qazirgi tanda bizding aqparattar kenistigimiz әlemdik aqparattardy «óz tútynushylaryna» naqty shyndyq kýiinde jetkizip bere almay otyr, óitkeni, bizding aqparattyq kenistigimiz reseylik aqparattarmen tynystap, reseylik aqparattardyng auasyn jútyp jatyr. Al ol aqparattardyng kimning mýddesi ýshin júmys isteytini kózi ashyq kópshiligimizge týsinikti bolsa kerek. Býgingi kýngi músylman elderindegi qym-quyt qarama-qayshylyqtar, «sayasy sandyraq» әngimeler bizdin, qazaqstandyq oqyrmandarymyz men tyndarmandarymyzgha, kórermenderimizge naqty shyndyq kýiinde jetkizilip jatqan joq. Ári-beriden keyin músylman ederindegi bauyrlarymyzdyng barlyghyn jýz payyz bolmasa da, toqsan payyz terrorister etip mәlimdeme jasap jatqandargha da jarytymdy jauap qaytaryp jatqan joqpyz. Bizding qazirgi tirligimiz – «sen tiymesen, men tiymen – badyraq kóz» degen sayasat. Óitkeni, biz «ógizge tughan kýnning búzaugha da tuatynyn» mýlde úmyttyq. Múnayy kóp músylman elderin ózara qyrqystyryp qoyyp, qyzyghyna syrttan qarap otyrudy әdetke ainaldyrghan AQSh siyaqty alpauyttar aldaghy uaqytta MÚNAYY kóp bizge de «birjaqty sayasatpen mysyqtabandap» kelip, Ortalyq Aziyanyng oiranyn shygharugha úmtylys jasauy әbden mýmkin – Tayau Shyghys, Aughanstan, Irak, qazirgi Arab elderindegi siyaqty.

HOSh deyik, sonymen Arab elderinde ne bolyp jatyr ózi degenge keletin bolsaq, Arab elderining taghy da astan-kesteni shyghyp jatyr. Birneshe kýn boldy. Jalpy, músylman dinin ústanghan elder arasynda qanday da bolsyn, ishki-syrtqy teketiresterding әr-әr jerde búrq-búrq etip qalyp jatqan «azyn-aulaq kishkentay» soghystarynyng (soghys ataulynyng ýlken-kishisi bolsa, әriyne) jýre-bara kәdimgidey-aq ýp-ýlken jaljaldargha úlasyp ketip jatuy kópshiligimizdi qatty oilandyrugha tiyis. Tayau Shyghystaghy ómiri bitip bolmaytyn «dau-janjal derti» songhy jyldary mýlde asqynyp bara jatyr. Búl da bәrimizdi oilandyrady, әriyne. Qatty oilandyrady. Endi, mine, kýni keshe ghana kópshiligimiz PIR tútip jýrgen Saud Arabiyasy Yemenge qarsy «arsyn-gýrsin» әue shabuylyn bastap jiberdi. Oghan onyng odaqtastary qosyldy. Osy janjaldyng bir qyzyghy әri onsha-múnsha týsiniksizi – saudtyqtardyng osy janjaldy bastau mәselesine baylanysty AQSh-tan rúqsat súraghany. Saud Arabiyasy nege AQSh-tan rúqsat súraydy? Týsiniksiz. AQSh, әlbette, músylman elderining ózara qyrqysyna quana-quana «qol kóterip» otyrghanmenen, dәl osy mәselege kelgende beytaraptyq tanytty. Ózge elderding ishki sharuasyna aralaspaytynyn resmy týrde mәlimdep te tastady. Sonda deymiz-au, Saud Arabiyasy men onyng odaqtastarynyng kórshiles elge jasap otyrghan intervensiyasy NEGE, QANDAY mәselege baylanysty búrq ete qaldy? Búl intervensiyanyng sony nemen ayaqtaluy mýmkin?

Mine, әzirge kópshiligimizding jauap tappay otyrghan súraqtarymyzdyng biri men biregeyi osy. Sondyqtan osy súraqtargha jauap izdep kóreyik.

Nauryzdyng jiyrma besinen jiyrma altysyna qaraghan týni Saud Arabiyasynyng әskery úshaqtary Yemen elining astanasy men oghan tayau mandaghy eldi mekenderge shashyray ornalasqan shiittik housitterding әskery bólimshelerin bombalaudy bastap kep jiberdi. Búl shiittik housitter Yemen preziydenti Abd Rabbu Mansur Hadiyge jan-tәnimen berilgen әsker kýshteri-túghyn. Elde búrq ete qalghan azamat soghysyna, әlbette, Saud Arabiyasy men onyng odaqtastary siyaqty syrtqy kýshter aralasty. Búl syrtqy kýshterding «syrtynda», jasyryp-jabary joq, shyn mәnisinde Amerika Qúrama Shtattary túr. Iran Islam memleketi qoldau kórsetip otyrghan Yemenning housitteri ózderine bas salghan әue kýshterinen qalay qorghanady – búl әzirge belgisiz. Dәl osy janjal barysynda Tayau Shyghystaghy múnay baghasy kýrt kóterilip ketti. Múnday "sәtti kezendi" sәtti paydalanyp qalghysy keldi me, kim bilsin, apaq-sapaq arasynda óz rubliderining qymbattaytynyn Reseyding Ekonomika ministrligi de edel-jedel mәlimdep ýlgerdi. Eger úmyta qoymaghan bolsaq, kýni keshe ghana Yemen preziydenti HADIYding «sharuasy» bitti dep habarlanyp jatqan edi. Býkilәlemdik aqparat agenttikterinde. Asyghystyq bolghan eken – «ANSAR ALLA» tobyna jatatyn housitter elding ontýstik astanasy sanalatyn ADEN qalasyna basyp kirdi. Al búl qala, esimizge týsire ketetin bolsaq, el preziydenti Abd Rabbu Mansur Hady myrzanyng tughan qalasy. Keybir aqparattar preziydent HADY Yemen astanasyn tastap shyqqannan keyin ózining dәl osy tughan qalasyna kelip jasyryndy dep te taralyp jatty. Múnyng shyndyqqa janaspaytyny kóp ótpey-aq belgili bolyp qalsa da, elding qorghanys ministrining «qarsylastar» qolyna tútqyn bolyp týskeni turaly aqparat shyndyqqa birtaban jaqyndau edi. Al HADIYding kenesshileri el preziydentining eshqayda da qashyp ketpegenin, onyng el astanasynda qorghanys mәselelerimen ainalysyp jatqanyn resmy týrde mәlimdedi. Esimizge týsire ketetin bolsaq, ADEN qalasy ýshin qandy qyrghyndar bastalardan birneshe kýn búryn preziydent HADY qauipsizdik kenesi men Arab elderi Ligasyna, sonday-aq Parsy shyghanaghyndaghy Arab elderi yntymaqtastyq Kenesine ózderine kómek berulerin ótinip, jedelhat joldaghan bolatyn. Álbette, Yemenning arab kórshileri HADIYding ótinishin dereu qabyldady. Ony AQSh (?) pen Úlybritaniya da qolday ketti. Osy ekiaralyqta saudtyqtar men olardyng odaqtastaryna tiyesili әskery úshaqtar Yemen astanasy SANE qalasy men soghan jaqyn mandaghy әskery obektilerdi әue shabuylynyng astyna alyp ýlgerdi. Naqty emes mәlimetterge qaraghanda, osynau bir ghana әue shabuyly kezinde jiyrmagha tarta beybit túrghyn men birneshe housittik komandirler qaza tapqan kórinedi. Álbette, búl derek naqty emes, óitkeni, ólim-jitim barysy búdan әldeqayda kóp boluy da әbden mýmkin. Osy jerde jauaby joq bolyp túrghan súraq mynau bolmaq: IYemenning ishki mәselesine resmy ER-RIYaD nege aralasty?

Ázirge belgisiz. Ázirge búl súraqqa resmy ER-RIYaD ta, ayaq astynan «janymen qayghy» bolyp ketken YEMEN preziydenti HADY de naqty jauap qaytarghan joq. Al biz aldaghy kýnderi osynau súraqqa jauap izdep kóretin bolamyz.

Marat MADALIMOV.

Abai.kz