Ayta keteyik, búl Ukraina Qauipsizdik qyzmetining úsynysy boyynsha jýzege asyrylyp otyr.

(Ukraina Preziydenti Petr Poroshenko)

Ukraina sanksiyasyna ilikken reseylik әlemjelilerding ishinde «Yandeks», «Meyl.ru» jәne «VKontakte» men «Odnoklassniki» bar.

Búdan bólek, Poroshenkonyng jarlyghy boyynsha birqatar reseylik jeke jәne zandy túlghalargha Ukraina aumaghynda kәsipkerlikpen ainalysugha tyiym salyndy. Dәlirek aitsaq, sanksiya tiziminde 1228 jeke jәne 498 zandy túlgha bar.

Prokremlidik dezinformatsiyalyq sayasatty ústanatyn orys arnalary da Ukarina aumaghynda aqparat taratudy toqtatatyn boldy. Ásirese, sanksiyagha ilikken arnalar tiziminde orystyng ORT, REN, TNT, Zvezda, NTV-Plus, VGTRK, RBK, TV Sentr telekompaniyalary bar.

Internettegi ashyq derekkózderine sýiensek, qazirgi tanda Ukrainada «VKontekte» jelisin 27 million, «Odnoklassniki»  jelisin 11 million  adam qoldanady eken.

Sóitip, Ukraina Preziydenti Petr Poroshenko pәrmen berip, reseylik aqparat kózderine búghau saldy. Bizde she?

Qazir Qazaqstannyng aqparat kenistiginde reseylik arnalar men әleumettik jeliler emin-erkin qyzmet etude. Ásirese, prokremlidik sayasatty ústanatyn sarjaghal sayttar men telearnalar Putin propogandasyn oryndap otyrghanyn biz birneshe mәrte jazdyq. Mysaly, ótken jylghy Jer dauy kezinde Reseyding «birinshi» arnasy (Euraziya arnasy) beybit eldi býlikshi retinde kórsetti. Mitingke shyqqan Qazaqstan halqyn «AQSh-tan aqsha» aldy dep aiyptady.

Basqasy basqa «Euraziya» telearnasy Memleket basshysy Núrsúltan Nazarbaevqa qatysty sujetterde «QR Preziydenti» dep jazbaydy. «Euraziya» telearnasynyng alandatarlyq jaghday jasap, býirekten siraq shygharyp otyruy birinshi ret emes.

Al reseylik әleumettik jelilerding qazaq balalaryn búzyp jatqany turaly «Abai.kz» aqparattyq portalynda aityp,  dýrkin-dýrkin dabyl qaqtyq. Qazaqstanda keninen taralghan «VKontakte» jelisi ashyq pornografiyalyq beynejazbalardy nasihattaytyny ótirik emes. Biz búl turaly da san mәrte jazdyq. Qúlaq asqan qúzyrly organ kәne?

Reseyding aqparat qúraldaryna súranys mәselesine toqtala ketsek, biylghy jylghy derekter boyynsha ýsh tilge ýiir Qazaqstanda halyqtyng (18 millionnyng tóniregi) 82%-y qazaq tilinde sóileydi. Búl degen qazaq tili dominat til dәrejesine jetti degen sóz. Eger qazaq tili dominat til bolsa, orys tiline súranys joghaldy ne bolmasa joghalady degen sóz emes pe? Endeshe orys tilinde aqparat taratatyn reseylik aqparat qúraldaryna da súranys bolmauy kerek-tin.

Salystyrmaly týrde qarastyratyn bolsaq, kýni keshe ghana orys aqparat qúraldaryn búghattaghan Ukrainanyng 17,28%-y orys últynyng ókilderi. Shamamen 9 milliongha juyq. Al orys tiline súranys 2928%-dy qúraydy.  Ukrainada ótken Euromaydangha deyin jergilikti halyqtyng 83%-y orys tilin ekinshi ana tili sanap kelgeni de naqty derek.

Al Qazaqstanda orys diasporasy jergilikti halyqtyng 20,61%-yn qúraydy eken. Búl 3,5 million orys últynyng ókili degen sóz.

Týiin. Qazaqstannyng ishine iritki salyp, dezinormasiyalyq sayasat jýrgizetin reseylik jәne sheteldik arnalargha tyiym salynu kerek!

Iliyas Aqbay

Abai.kz