Ólilerdi asyra qúrmetteu ýshin tirilerge
jalghan sóileu qylmys.
A.Shopengauer

Ólilerdi asyra qúrmetteu ýshin tirilerge
jalghan sóileu qylmys.
A.Shopengauer

1976 jyldyng jaymashuaq jaqsy bir kýninde ózimning jaqyn joldastarym aqyn Álibek Meyirbekovti, kýishi, sazger, býginde Syrdariya uniyversiytetining professory Bóri Isaevty jәne de jaqsy, talantty  qobyzshy ónerpaz Tólep Sydyqovtardy ýiime qonaqqa shaqyrdym. Aqyn Álibekpen symtetik arqyly habarlasqanymda ol ýiinde qonaq bolyp Asqar Sýleymenovting otyrghanyn  aitty. Maghan «eger de siz qarsy bolmasanyz, Asekenmen birge barsam qalay qaraysyz?» dep súrady. Álibekting búl sózine men qatty quanyp Asekene arnayy baryp sәlem berip, tanysyp ýiime shaqyrdym. Ol kýnde men Asqardy syrttay esitip-bilgenim bolmasa, aralas-qúralastyghym joq edi.  Bizding ýidegi otyrysta Asekeng marqúm erekshe sheshilip, jadyray sóilep, әdebiyet pen óner jóninde kesek-kesek oilar aitty. Ángimesining ara-arasynda әnshi-aqyn Qútbay Dýrbaev aghasynyng mendegi múra bolyp qalghan dombyrasyn ústap, «ne  degen tamasha aspap» dep birer kýy shertkeni bar. Ángime jelisi negizinen әdebiyet turasynda órbidi. Arasynda syn da boldy. Sýleymenovting synynan sol kezdegi zamandas agha-ini jazushylar da tys qalmady. Aqyn Álibek Asekenmen erteden aralasqan eken. Onyng pikirlerin «iyә-iyә» dep qolpashtaumen otyrdy. Álibek Asekenning tereng bilimine úiyghandyqtan ózine ústaz agha sanaydy eken. Men de oqyghan әdebiyetshi bolmasam da, Asqardyng әdebiyet pen ónerdin, mәdeniyetting ýlken bilgiri ekendigin qapysyz úqtym. Asqar marqúm «әdebiyet ¬- ardyng isi» dep baghalaytyn jazushy edi ghoy. «Ergejeyli alyp turaly әdil sózdi aita almaydy», ol kýnderi men de Asqardy tereng týsinip, payymday almappyn ras. Atamyz qazaqtyn  «týbinde túrghan taudyng biyiktigi bilinbeydi, janynda jýrgen jaqsynyng úlyqtyghy bilinbeydi»  degen emes pe?
Asqar aghamen sol kezdesuimizden song da, elge kelgende jolyghysyp, sәlemdesip, әngimelesip, pikirlesip jýrdim. Asqar aghanyng minezi syryn bilmeytin jandargha asau attay kórinetin. Alayda sol minezi ýshin qashpay, qayta jaqyndaghan jan onyng jýregining óte sezimtaldyghyn, qarapayymdylyghyn, jany jaryq, bilimi tereng azamat, әdebiyet pen ónerding jaqsy janashyry ekenin angharar edi. Qyrandy qyran ghana qiyadan tanyp biledi degendey, Álibek marqúm da Asqar aghasyn qatty syilap qúrmetteytin.
Sóitip men әr kezdesken sayyn  Asekendi az da bolsa tany týstim. Almaty qalasyna jolym týsse, «aghanyng ýii aq jaylau» degendey arnayy baryp sәlem berip, aman-saulyghyn bilip qaytushy edim. Asekeng marqúm da mening kelgenime, sәlem berip agha dep syilaghanyma óte qatty riza bolyp quanyp qalatyn. «Sharuamen sóilesseng tayy menen taylaghyn aitady» demekshi, onyng ýiinde, әriyne, әngime әdebiyet pen ónerden ózgege búrylmaytyn. Asekenning dastarhanyndaghy susyny, taghamy, jaqsy kórip ishetini qymyz ba dep oiladym. Ol qymyzyn maghan óz qolymen qúiyp berip otyryp ózi de birge iship, baby kelegen qymyzdy babyn keltire maqtaushy edi. Jylqy malyn erekshe sýietin.
Anasy Aytoty - Qymbat sheshemiz de óte tapqyr sóileytin ashyq kónildi, әzildi jaqsy kóretin jan edi. «Úly adamnyng ýnin esti de ýiine barma» dese de, aghayyn-tuys bolghan son, biz Asekenmen osylaysha syilasyp, aralasyp kettik.
Al, Asekenning ol zamanda kópshilik jangha júmbaq bolyp ótkeni de aqiqat.  Klassik jazushymyz Tәken Álimqúlov kezinde: «Asqar Sýleymenov aramyzda jýrip-aq júmbaq jangha ainalghan. Ár sózding týbirinen ar izdeytin Sýgir kýishining qara sózdegi synary, bolmys pen tanymdy tarazynyng eki basyna salyp bezbendegen tuma talant iyesi» dep bagha beripti. Meninshe Asqar Sýleymenov otarshyldyq sayasattyng otyna tabynyp, oshaghyna telmirgen zamandastarynan ozyq oilap  býgingi tәuelsizdigimizdi ansaghan, sol jolda enbek etken suretker boldy. Múny sezinu ýshin jazushynyng «Besatar» povesin, drama-dialogtaryn, esselerin  oqyp kóriniz.
Asqar aghanyng bala-shaghasymen aralas-qúralas emespin. Al, Áliya jengemizben Aytoty ekeui Jetisaygha, Asqardyng atalasy bolyp keletin, maghan da jaqyn  Ábdirazaq  aghamyz dýnie salghanda tanysqan edik. Sodan beri siz-bizimizdi ýze qoyghanymyz joq dep oilaymyn. Almatygha bara qalsam sәti týsse ýiine soghyp sәlemdesip, hal-jaghdayyn súrap túramyn. «Áliya tekti jerding qyzy»  dep, Qymbat sheshemiz baghalaghanday-aq, ol ózining tektiligin, ayauly jar ekenin  Asqardy týsine bilgendigimen, qadirley alghandyghymen jәne  ruhany múrasyn oqyrmanyna jetkizu, nasihattau jolyndaghy qajyrly enbegimen tanytyp keledi.  Zer qadirin zerger biledi degen de osy shyghar. 
Asqar agha jóninde tenizden tamshyday ghana esteligimdi jazushy-akademik Zeynolla Qabdolovtyn  «Mýsirepovti maqtamau kerek, qayta Mýsirepovpen maqtanu kerek» degen qisynyna salyp,  Asqardy maqtamau kerek, Asqarmen, maqtanu kerek dep ayaqtaghym keledi. Mәdәli Jýsipqojaúly «Tuysqany az elding erligi zaya bolady, Tileuqory az erding enbegi zaya bolady demekshi», Asqar aghanyng etken enbegining zaya bolmasyna,  qazaq elimen, halqymen mәngi birge jasay beretinine eshqanday kýmәnim  joq.

Orazqoja BEKAHMETÚLY,
Jetisay qalasy,
Ontýstik Qazaqstan oblysy.

P.S. Kemel talant, qazaq әdebiyetinde shoqtyghy biyik qalamger, esim-soyynyng ózi degdarlyqtyng zipa bitimine ainalghan Asqar Sýleymenov ortamyzda aman-esen jýrgen bolsa, jeltoqsannyng 29-y kýni 70 jasqa tolar edi.