UShJ, t. 3, Almaty, 1964, 53-100 bb. mәtini boyynsha jariyalanyp otyr. I. N. Berezinning «Tureskaya hrestomatiya» jinaghyndaghy maqalasyna negizdelgen (ch. III, 1876, Qazan. SS. 70-162). Jyrdy Qúsmúryn dalasynda Shoqan әkesimen birge 1851 jyly jazyp alyp, Omby kadet korpusynyng oqytushysy N. F. Kostyleskiy I. N. Berezinge beredi. Qazaqsha mәtinimen birge I. N. Berezin onyng oryssha audarmasyn qosa alady, sonymen qosa «Edige» poemasynyng da oryssha audarmasy qolyna tiyedi, eki audarmany da N. F. Kostyleskiy Shoqanmen birige otyryp jasaghan (I. N. Bereziyn, N. F. Kostyleskiy. - NBTGU, arhiv G. N. Potanina, D. 149, LL. 2-5., IRAO, t. 8, vyp. 1 5., SS. 137-148; Arhiv vostokovedov LOINA, F. 5, Op. 1, D. 16, LL. 2-16). IY.N. Berezinning qorynda (5 qor, 1 tizbe, 12 is, 14-15 pp. syrt) Omby kadet korpusynda «Qozy Kórpesh-Bayan súlu» poemasynyng tizimi boyynsha jasalghan qazaqsha oryssha sózdik saqtalghan.

Poemanyng Qúsmúryndyq tizimi búryn Ghylym akademiyasynyng Aziya muzeyinde (قوزو كورپيچ) saqtalghan (shifr 321, Berezin 15). Ókinishke qaray, muzeydi institut qylyp qayta qúrghannan keyingi inventarlyq tizimde ol joq jәne qayda ekeni belgisiz.

UShJ, t. 3, Almaty, 1964, 53-100 bb. mәtini boyynsha jariyalanyp otyr. I. N. Berezinning «Tureskaya hrestomatiya» jinaghyndaghy maqalasyna negizdelgen (ch. III, 1876, Qazan. SS. 70-162). Jyrdy Qúsmúryn dalasynda Shoqan әkesimen birge 1851 jyly jazyp alyp, Omby kadet korpusynyng oqytushysy N. F. Kostyleskiy I. N. Berezinge beredi. Qazaqsha mәtinimen birge I. N. Berezin onyng oryssha audarmasyn qosa alady, sonymen qosa «Edige» poemasynyng da oryssha audarmasy qolyna tiyedi, eki audarmany da N. F. Kostyleskiy Shoqanmen birige otyryp jasaghan (I. N. Bereziyn, N. F. Kostyleskiy. - NBTGU, arhiv G. N. Potanina, D. 149, LL. 2-5., IRAO, t. 8, vyp. 1 5., SS. 137-148; Arhiv vostokovedov LOINA, F. 5, Op. 1, D. 16, LL. 2-16). IY.N. Berezinning qorynda (5 qor, 1 tizbe, 12 is, 14-15 pp. syrt) Omby kadet korpusynda «Qozy Kórpesh-Bayan súlu» poemasynyng tizimi boyynsha jasalghan qazaqsha oryssha sózdik saqtalghan.

Poemanyng Qúsmúryndyq tizimi búryn Ghylym akademiyasynyng Aziya muzeyinde (قوزو كورپيچ) saqtalghan (shifr 321, Berezin 15). Ókinishke qaray, muzeydi institut qylyp qayta qúrghannan keyingi inventarlyq tizimde ol joq jәne qayda ekeni belgisiz.

«Edige» poemasynyng oryssha audarmasy Shoqan jazyp alyp, audarghan jәne keyinnen P. M. Melioranskiy Sh. Sh. Uәlihanovtyng shygharmalar jinaghyna qosyp shygharghan qazaqsha mәtinmen tolyq sәikes keledi, shygharmalar jinaghy N. I. Veselovskiyding redaksiyasymen 1904 jyly jaryq kórgen.

Eki poemanyng da oryssha núsqasy G. R. Derjavin men A. S. Pushkinge tanys bolghan. A. S. Pushkinning qújattarynyng arasynda 1837 jyly «Qozy Kórpesh- Bayan súlu» poemasynyng oryssha audarylghan qysqasha ýlgisi tabyldy, onda 1833 jyl dep belgilengen. Múraghat qorynda sheneunik Danishinning de audarmasy saqtalghan (SGA KazSSR, F. 338, Op. I, D. 453, LL. 67-68). Poemanyng qazaq tilin jaqsy bilgen N. F. Kostyleskiy audarghan núsqasy da belgili (Qaranyz: «Izvestiya russkogo arheologicheskogo obshestva», t. 8, vyp. 1 5, SPb, 1877, SS. 137-148).

Shoqan Uәlihanov, kóptegen orys ghalymdary tәrizdi, kóneden kele jatqan «Qozy Kórpesh-Bayan súlu» poemasyna erekshe mәn berip, onyng birneshe núsqasyn jazyp alghan, sonyng bireui Qúsmúryn núsqasy. «Áygili poema «Qozy Kórpesh-Bayan súludy» maghan ataqty Janaq aqyn jyrlap berdi», - dep jazady ol. Búl aqyn Qarqaraly dalasynyng týlegi bolatyn, sondyqtan Ayagóz ben Qarqara arasynda aitylyp jýrgen núsqany ghana jetkize aluy mýmkin. Sh. Uәlihanovtyng búl jazbasy әli tabylghan joq. «Qozy Kórpesh-Bayan súlu» poemasynyng ýshinshi tolyq núsqasy 1864 jyly Ombyda, Shoqannyng pәterinde Shóje aqynnan jazyp alynghan, Shoqan ol kezde general M. G. Chernyaev ekspedisiyasymen sapargha attanghaly túrghan edi. Jazbanyng tysynda Shoqannyng qolymen jasalghan belgiler bar. Búl núsqa da professor I. N. Berezinning múraghatynda saqtauly túr jәne biraz bóligi onyng «Týrik hrestomatiyasynda» jariyalanghan (163-168 bb). Ókinishke qaray, I. N. Berezinning jariyalaghany qanaghattanghysyz, onda kóptegen qatelikter men búrmalaushylyqtar bar. Onyng bәrin sol kezdegi ghylym dengeyining tómendigimen nemese baspahanasynyng qatesimen týsindiruge bolady.

Qúsmúryn núsqasyn bizding zamanymyzda әdebiyettanushy I. Dýisenbaev «Qozy Kórpesh Bayan súlu» poemasynyng jinaghynda jariyalady (Almaty, 1959). I. N. Berezinning hrestomatiyasynda ketken búrmalaushylyqtardy týzetuge qansha kýsh salghanymen ol qúsmúryndyq mәtinning bastapqy mazmúnyn tolyq qalpyna keltire almay, birneshe qateler jibergen. Búl eng aldymen tarihi-etnografiyalyq, etnikalyq jәne geografiyalyq terminderge baylanysty, olardyng qasyna «anyqtalmady» dep belgi qoyylghan nemese sol búrys qalpynda jariyalanyp ketken. ... Mysaly, at túldau (qojayyny qaytys bolghan song atynyng qúiryghyn kesu) degen sóz tirkesining ornyna - at taldau (atty sipau); sauyr etikting (qalyng teriden tigilgen etik) ornyna - sory etik («týsiniksiz» dep belgilengen); tazqara (qústyng aty) ornyna - tasqara (týsiniksiz dep belgilengen); zәu zaman nemese zәudening ornyna (әldeqanday zaman bolsa) - zay zaman, t. b. Biraq I. Dýisembaev I. N. Berezinning kýrdeli, maghynasyz mәtinin taldap, ýlken júmys jasady. Materialdardy zerttey kele, ol I. N. Berezinning «Týrik hrestomatiyasynda» jariyalanghan «Qozy Kórpesh» Shoqan Uәlihanovtiki degen qorytyndy jasady.