Qazaqstan halqy Assambleyasy 15 qyrkýiekte Memlekettik tilding latyn grafikasyndaghy әlipbiyining birynghay standartyn engizudi jalpyhalyqtyq qoldaudyng birynghay respublikalyq kýnin ótkizdi.

Býkil el boyynsha   Dostyq ýilerining bazasynda Assambleya kenesterining jәne ghylymiy-saraptamalyq toptardyng otyrystary,  konferensiyalar, dóngelek ýstelder,  QHA qoghamdyq kelisim kenesteri men analar kenesterining otyrystary, sarapshylarmen kezdesuler jәe t.b. formattarda is-sharalar  ótkizildi.

Astanada Qazaqstan halqy Assambleyasynyng Ghylymiy-saraptamalyq kenesining keneytilgen otyrysy bolyp ótti.

Otyrysqa QHA Tóraghasynyng orynbasarlary – Darhan Mynbay, Sergey Vishnyak, Abilfas Hamedov, QR Parlamenti Mәjilisining Assambleyadan saylanghan deputattary, QHA Kenesinin, QHA Ghylymiy-saraptamalyq kenesining mýsheleri, ghylymiy-saraptamalyq toptardyn,  Assambleya kafedralary men qúrylymdaryyng basshylary men ghylymy jәne shygharmashylyq ziyaly qauymnyn,  memlekettik organdardyn, joghary oqu oryndarynyng ókilderi qatysty.

Óz sózinde QHA Tóraghasynyng orynbasary – Hatshylyq mengerushisi Darhan Mynbay, bizdi qazaq tilining latyn әlipbiyine qarqyndy, biraq jýieli kóshui kýtip túrghanyn, Qazaqstan halqy Assambleyasy búl júmysqa tikeley atsalysatynyn atap kórsetti.

Búl birqatar mәn-jaylarmen baylanysty.

Birinshiden. Qazaq tilining latyn әlipbiyine kóshui Qazaqstandy ruhany janghyrtu baghdarlamasynyn  ózegi  bolyp tabylady.

Ol elde ýshtildilikti qalyptastyrudy, jas úrpaqtyng ýsh tildi birdey ýireuin jenildetedi.

EKSPO tәjiriybesi Qazaqstanmen tanysu sheteldik qonaqtardyng qazaq tiline, mәdeniyetine, dәstýrlerine degen zandy qyzyghushylyghyn tudyrghanyn kórsetti.

Latyn grafikasyndaghy memlekettik til shet elderdegi latyn әlipbiyin qoldanatyn milliondaghan azamattardyng tilge degen  qyzyghushylyghyn qanaghattandyrady. Yaghni, qazaq tili ýirenu ýshin qoljetimdirek, al el halyqaralyq biznes pen turizmdi damytu túrghysynan - tartymdyraq bola týsedi.

Shetelde túratyn otandastarymyz ýshin ana tili men jazudy damytudyn, tarihy otanymen jaqyndasudyng jana mýmkindikteri payda bolady.  Al biz Qazaqstangha  investisiyalar me tehnologiyalardy    transfertteu ýshin qosymsha kózderine ie bolamyz.

Ekinshiden. Latyn әlipbiyindegi memlekettik til qazaqstandyq lingvistikalyq kenistikting halyqaralyq kommunikasiyalar men әlemdik ekonomikagha qosyluynyng jana arnasyna ainalady.

Latyn әlipbiyining arqasynda biz halyqaralyq ghylymi- tehnikalyq leksikany bizding últtyq sózdigimizge barysha ontayly týrde beyimdey alamyz.

Osy túrghydan alghada latyn grafikasy  sifrlyq tehnologiyalardy engizudi jәne bizding basty mindetimiz – әlemdik kóshbasshylardyng 30-dyghyna kirudi jenildetedi.

Latyn  grafikasyn qabyldau  – búl elding bәsekege qabilettiligin arttyrugha arnalghan taza pragmatizm.

Ýshishiden. Latyn әlipbiyine kóshu, últtyq әlipbiyge qosymsha latyn grafikasyn qoldanu әlemdik ýrdiske ainalghan.

Adamdar ekonomikalyq, әleumettik jәne ghylymiy-tehnikalyq  progreste barysha kóp jetistikterge qol jetkizgen elderding tilderi bilip, ýireuge úmtylady.

Qazaqstan ýshin Ekonomikalyq yntymaqtastyq jәne damu úiymynyng basym kópshiligi latyn әlipbiyin paydalanatyn 35 eli baghdarlanatyn elder bolyp otyr.

Japoniya me Qytayda, iyeroglif jazumen qatar japon jәne qytay tilderining latyn grafikasyna negizdelgen әlipbiylik transkripsiyalar bar.

Álipbiylerdi, kez kelgen aqparatty latyndandyru  – býginde  obektivti әlemdik  trend.

Tórtinshiden. Búl qadamnan keyin әrtýrli salalarda, sonyng ishinde bilim berude innovasiyalar, jana tehnologiyalar payda boluyna   mulitiplikativtik әser etetin bolady.

Latyn grafikasy medisinada qoldanylady, jol belgileri, avtomobiliding memlekettik nómirleri  latynsha beynelengen, ol  pasporttarda, úyaly telefondarda, kórneki aqparatta paydalanylady.

Memlekettik tilding latyn grafikasyndaghy әlipbiyining birynghay standartyn engizu búl prosesti retke keltiredi, jýieli etedi, jahandyq kommunikasiya qúraldary neghúrlym ynghayly jәne qoljetimdi  bolady.

Sózining qorytyndysynda D.Mynbay Memlekettik tilding latyn grafikasyndaghy әlipbiyining birynghay standartyn býkilhalyqtyq talqylaudyng manyzdylyghyn atap kórsetti.

Biz bәrimiz de ózimizding tәuelsiz tandauymyzdyng tek bizding jalpyúlttyq mýddelerimizben – bәsekege qabilettilik pen pragmatizm, sana ashyqtyghy men últtyq kodty saqtau mýddelerimen baylanysty ekenin anyq týsinemiz.

Qazaq tilin latinskoy grafikasyna kóshiru búl – tereng obektivti qajettilikten tuyndaghan uaqyt talaby.

Búl tek qazaq tiline qatysty. Preziydent aitqanday, kirill әripteri óz rólin atqara beredi. Sondyqtan, kirill әlipbiyin paydalanyp, orys tilinde sóileytinder alandamaularyna bolady.

Qazaq tili memlekettik til bolyp tabylady, yaghny onyng bolashaghy ýshin elding barlyq azamattary mýddeli bolmaq.

Sondyqtan da  latyn әlipbiyine kóshu – bizding ortaq mindetimiz!

Sonday-aq otyrysta QHA Tóraghasynyng orynbasary S.Vishnyak, Majilisa QR  Parlamenti Mәjilisining deputaty N.Júmadildaeva,   QR Mәdeniyet jәne sport ministrligi Tilderdi damytu jәne qoghamdyq-sayasy júmys komiytetining tóraghasy Q.Asylov, QR Bilim jәne ghylym ministrligi Ghylym komiyteti A.Baytúrsynov atyndaghy til bilimi institutynyng diyrektory E.Qajybek, etnomәdeny birlestikterding basshylary jәne basqalar bayandama jasap, sóz sóiledi.

Otyrys qorytyndysy boyynsha Qazaqstan halqyna ýndeu qabyldanyp, onda Qazaqstan halqy Assambleyasy  tarihy qadam – memlekettik tilding latyn grafikasyna kóshuin iske asyru ýshin bar kýsh-jigerin júmsau jóninde tastýiin sheshimge bekigenin bildirdi.

Ýndeude latyn grafikasyn engizu Qazaqstannyng әlemdik ekonomika men kommunikasiyalargha, ghylym men mәdeniyetke integrasiyalanuy ýshin, ekonomikalyq damu jәne yntymaqtastyq úiymyna kiru ýshin, qogham ómirining barlyq salalaryn sifrlandyru prinsiypinde ýshinshi janghyrtu jýrgizu ýshin  úzaq merzimdi әser bere alatyny atap kórsetildi.

«Biz elimizding barlyq azamattaryn memlekettik tilding jana әlipbiyin talqylau jәne qabyldau boyynsha júmysty qoldaugha, quatty da órkendegen Qazaqstandy qúruymyz ýshin Memleket basshysynyng osy bastamasyn tiyimdi iske asyrudy qamtamasyz etuge shaqyramyz!» delingen Ýndeude.

Erghaly Berikúly

Abai.kz