قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى 15 قىركۇيەكتە مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ لاتىن گرافيكاسىنداعى ءالىپبيىنىڭ بىرىڭعاي ستاندارتىن ەنگىزۋدى جالپىحالىقتىق قولداۋدىڭ بىرىڭعاي رەسپۋبليكالىق كۇنىن وتكىزدى.

بۇكىل ەل بويىنشا   دوستىق ۇيلەرىنىڭ بازاسىندا اسسامبلەيا كەڭەستەرىنىڭ جانە عىلىمي-ساراپتامالىق توپتاردىڭ وتىرىستارى،  كونفەرەنتسيالار، دوڭگەلەك ۇستەلدەر،  قحا قوعامدىق كەلىسىم كەڭەستەرى مەن انالار كەڭەستەرىنىڭ وتىرىستارى، ساراپشىلارمەن كەزدەسۋلەر جاە ت.ب. فورماتتاردا ءىس-شارالار  وتكىزىلدى.

استانادا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ عىلىمي-ساراپتامالىق كەڭەسىنىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسى بولىپ ءوتتى.

وتىرىسقا قحا توراعاسىنىڭ ورىنباسارلارى – دارحان مىڭباي، سەرگەي ۆيشنياك، ابيلفاس حامەدوۆ، قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ اسسامبلەيادان سايلانعان دەپۋتاتتارى، قحا كەڭەسىنىڭ، قحا عىلىمي-ساراپتامالىق كەڭەسىنىڭ مۇشەلەرى، عىلىمي-ساراپتامالىق توپتاردىڭ،  اسسامبلەيا كافەدرالارى مەن قۇرىلىمدارىىڭ باسشىلارى مەن عىلىمي جانە شىعارماشىلىق زيالى قاۋىمنىڭ،  مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ وكىلدەرى قاتىستى.

ءوز سوزىندە قحا توراعاسىنىڭ ورىنباسارى – حاتشىلىق مەڭگەرۋشىسى دارحان مىڭباي، ءبىزدى قازاق ءتىلىنىڭ لاتىن الىپبيىنە قارقىندى، بىراق جۇيەلى كوشۋى كۇتىپ تۇرعانىن، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى بۇل جۇمىسقا تىكەلەي اتسالىساتىنىن اتاپ كورسەتتى.

بۇل بىرقاتار ءمان-جايلارمەن بايلانىستى.

بىرىنشىدەن. قازاق ءتىلىنىڭ لاتىن الىپبيىنە كوشۋى قازاقستاندى رۋحاني جاڭعىرتۋ باعدارلاماسىنىڭ  وزەگى  بولىپ تابىلادى.

ول ەلدە ۇشتىلدىلىكتى قالىپتاستىرۋدى، جاس ۇرپاقتىڭ ءۇش ءتىلدى بىردەي ۇيرەۋىن جەڭىلدەتەدى.

ەكسپو تاجىريبەسى قازاقستانمەن تانىسۋ شەتەلدىك قوناقتاردىڭ قازاق تىلىنە، مادەنيەتىنە، داستۇرلەرىنە دەگەن زاڭدى قىزىعۋشىلىعىن تۋدىرعانىن كورسەتتى.

لاتىن گرافيكاسىنداعى مەملەكەتتىك ءتىل شەت ەلدەردەگى لاتىن ءالىپبيىن قولداناتىن ميلليونداعان ازاماتتاردىڭ تىلگە دەگەن  قىزىعۋشىلىعىن قاناعاتتاندىرادى. ياعني، قازاق ءتىلى ۇيرەنۋ ءۇشىن قولجەتىمدىرەك، ال ەل حالىقارالىق بيزنەس پەن ءتۋريزمدى دامىتۋ تۇرعىسىنان - تارتىمدىراق بولا تۇسەدى.

شەتەلدە تۇراتىن وتانداستارىمىز ءۇشىن انا ءتىلى مەن جازۋدى دامىتۋدىڭ، تاريحي وتانىمەن جاقىنداسۋدىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرى پايدا بولادى.  ال ءبىز قازاقستانعا  ينۆەستيتسيالار مە تەحنولوگيالاردى    ترانسفەرتتەۋ ءۇشىن قوسىمشا كوزدەرىنە يە بولامىز.

ەكىنشىدەن. لاتىن الىپبيىندەگى مەملەكەتتىك ءتىل قازاقستاندىق لينگۆيستيكالىق كەڭىستىكتىڭ حالىقارالىق كوممۋنيكاتسيالار مەن الەمدىك ەكونوميكاعا قوسىلۋىنىڭ جاڭا ارناسىنا اينالادى.

لاتىن ءالىپبيىنىڭ ارقاسىندا ءبىز حالىقارالىق عىلىمي- تەحنيكالىق لەكسيكانى ءبىزدىڭ ۇلتتىق سوزدىگىمىزگە بارىشا وڭتايلى تۇردە بەيىمدەي الامىز.

وسى تۇرعىدان العادا لاتىن گرافيكاسى  تسيفرلىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋدى جانە ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز – الەمدىك كوشباسشىلاردىڭ 30-دىعىنا كىرۋدى جەڭىلدەتەدى.

لاتىن  گرافيكاسىن قابىلداۋ  – بۇل ەلدىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋعا ارنالعان تازا پراگماتيزم.

ۇشىشىدەن. لاتىن الىپبيىنە كوشۋ، ۇلتتىق الىپبيگە قوسىمشا لاتىن گرافيكاسىن قولدانۋ الەمدىك ۇردىسكە اينالعان.

ادامدار ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جانە عىلىمي-تەحنيكالىق  پروگرەستە بارىشا كوپ جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزگەن ەلدەردىڭ تىلدەرى ءبىلىپ، ۇيرەۋگە ۇمتىلادى.

قازاقستان ءۇشىن ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمىنىڭ باسىم كوپشىلىگى لاتىن ءالىپبيىن پايدالاناتىن 35 ەلى باعدارلاناتىن ەلدەر بولىپ وتىر.

جاپونيا مە قىتايدا، يەروگليف جازۋمەن قاتار جاپون جانە قىتاي تىلدەرىنىڭ لاتىن گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن الىپبيلىك ترانسكريپتسيالار بار.

الىپبيلەردى، كەز كەلگەن اقپاراتتى لاتىنداندىرۋ  – بۇگىندە  وبەكتيۆتى الەمدىك  ترەند.

تورتىنشىدەن. بۇل قادامنان كەيىن ءارتۇرلى سالالاردا، سونىڭ ىشىندە ءبىلىم بەرۋدە يننوۆاتسيالار، جاڭا تەحنولوگيالار پايدا بولۋىنا   مۋلتيپليكاتيۆتىك اسەر ەتەتىن بولادى.

لاتىن گرافيكاسى مەديتسينادا قولدانىلادى، جول بەلگىلەرى، ءاۆتوموبيلدىڭ مەملەكەتتىك نومىرلەرى  لاتىنشا بەينەلەنگەن، ول  پاسپورتتاردا، ۇيالى تەلەفونداردا، كورنەكى اقپاراتتا پايدالانىلادى.

مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ لاتىن گرافيكاسىنداعى ءالىپبيىنىڭ بىرىڭعاي ستاندارتىن ەنگىزۋ بۇل پروتسەستى رەتكە كەلتىرەدى، جۇيەلى ەتەدى، جاھاندىق كوممۋنيكاتسيا قۇرالدارى نەعۇرلىم ىڭعايلى جانە قولجەتىمدى  بولادى.

ءسوزىنىڭ قورىتىندىسىندا د.مىڭباي مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ لاتىن گرافيكاسىنداعى ءالىپبيىنىڭ بىرىڭعاي ستاندارتىن بۇكىلحالىقتىق تالقىلاۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ كورسەتتى.

ءبىز ءبارىمىز دە ءوزىمىزدىڭ تاۋەلسىز تاڭداۋىمىزدىڭ تەك ءبىزدىڭ جالپىۇلتتىق مۇددەلەرىمىزبەن – باسەكەگە قابىلەتتىلىك پەن پراگماتيزم، سانا اشىقتىعى مەن ۇلتتىق كودتى ساقتاۋ مۇددەلەرىمەن بايلانىستى ەكەنىن انىق تۇسىنەمىز.

قازاق ءتىلىن لاتينسكوي گرافيكاسىنا كوشىرۋ بۇل – تەرەڭ وبەكتيۆتى قاجەتتىلىكتەن تۋىنداعان ۋاقىت تالابى.

بۇل تەك قازاق تىلىنە قاتىستى. پرەزيدەنت ايتقانداي، كيريلل ارىپتەرى ءوز ءرولىن اتقارا بەرەدى. سوندىقتان، كيريلل ءالىپبيىن پايدالانىپ، ورىس تىلىندە سويلەيتىندەر الاڭداماۋلارىنا بولادى.

قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىل بولىپ تابىلادى، ياعني ونىڭ بولاشاعى ءۇشىن ەلدىڭ بارلىق ازاماتتارى مۇددەلى بولماق.

سوندىقتان دا  لاتىن الىپبيىنە كوشۋ – ءبىزدىڭ ورتاق مىندەتىمىز!

سونداي-اق وتىرىستا قحا توراعاسىنىڭ ورىنباسارى س.ۆيشنياك، ماجيليسا قر  پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى ن.جۇمادىلداەۆا،   قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى تىلدەردى دامىتۋ جانە قوعامدىق-ساياسي جۇمىس كوميتەتىنىڭ توراعاسى ق.اسىلوۆ، قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى عىلىم كوميتەتى ا.بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ە.قاجىبەك، ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ باسشىلارى جانە باسقالار بايانداما جاساپ، ءسوز سويلەدى.

وتىرىس قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستان حالقىنا ۇندەۋ قابىلدانىپ، وندا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى  تاريحي قادام – مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ لاتىن گرافيكاسىنا كوشۋىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن بار كۇش-جىگەرىن جۇمساۋ جونىندە ءتاستۇيىن شەشىمگە بەكىگەنىن ءبىلدىردى.

ۇندەۋدە لاتىن گرافيكاسىن ەنگىزۋ قازاقستاننىڭ الەمدىك ەكونوميكا مەن كوممۋنيكاتسيالارعا، عىلىم مەن مادەنيەتكە ينتەگراتسيالانۋى ءۇشىن، ەكونوميكالىق دامۋ جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا كىرۋ ءۇشىن، قوعام ءومىرىنىڭ بارلىق سالالارىن تسيفرلاندىرۋ پرينتسيپىندە ءۇشىنشى جاڭعىرتۋ جۇرگىزۋ ءۇشىن  ۇزاق مەرزىمدى اسەر بەرە الاتىنى اتاپ كورسەتىلدى.

«ءبىز ەلىمىزدىڭ بارلىق ازاماتتارىن مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ جاڭا ءالىپبيىن تالقىلاۋ جانە قابىلداۋ بويىنشا جۇمىستى قولداۋعا، قۋاتتى دا وركەندەگەن قازاقستاندى قۇرۋىمىز ءۇشىن مەملەكەت باسشىسىنىڭ وسى باستاماسىن ءتيىمدى ىسكە اسىرۋدى قامتاماسىز ەتۋگە شاقىرامىز!» دەلىنگەن ۇندەۋدە.

ەرعالي بەرىكۇلى

Abai.kz