Eldegi diny ahualdyng kýrdelenip, diny toptar men aghymdardyng arasyndaghy   qauipti ýderisterding el auzynan týspey túrghany barshagha ayan. Osy túrghyda «Diny basqarma ay qarap jýr me? Nege shara qoldanbaydy, tirshilik jasamaydy?» degen әngimeler bizding portalda da biraz talqylandy.

Sóitsek, QMDB-myz da aqyryndap tirshilik istep jatqangha úqsaydy. Osydan birer kýn búryn qúlaghymyzgha «Astanada QMDB-nyng jiylysy bolady eken. Onda mýfty ornynan ketui yqtimal» degen kýnk-kýnk sózder jetti. Endi bireuler «Olay emes, Mýftiyattyng da ýkimettiki siyaqty 2020-nshy jylgha deyingi startegiyalyq baghdarlamasy qabyldanuy tiyis» degendi aityp otyr.

Búl ne degen «batpanqúiryq» dep Mýftiyattyng veb-saytyna kirip qaradyq. Onda lәm-mim degen sóz joq. Sóitip, qoyshy, isting anyq-qanyghyna jeteyikshi dep QMDB-nyng baspasóz hatshysy Onghar qajy Ómirbek aghamyzgha habarlasqan edik:

- Agha, qysqa eki saualym bar edi. Osy aidyng 18-i kýni Mýftiyatta saylau bolady dep estidik?

- 18-de emes, 17-inde Astanada Qazaqstan músylmandarynyng 5-shi sezi ótedi.

- Onda qanday mәseleler sóz bolmaqshy?

- Mýftiyat esep beredi. Sosyn bas mýftiyding saylauy bolady.

- Mýftiyattyng 2020- jyldargha arnalghan baghdarlamasy bar deydi ghoy?..

- IYә, bar. Ol kezinde gazetimizde tolyq jariyalanghan.

- Rahmet, agha.

Eldegi diny ahualdyng kýrdelenip, diny toptar men aghymdardyng arasyndaghy   qauipti ýderisterding el auzynan týspey túrghany barshagha ayan. Osy túrghyda «Diny basqarma ay qarap jýr me? Nege shara qoldanbaydy, tirshilik jasamaydy?» degen әngimeler bizding portalda da biraz talqylandy.

Sóitsek, QMDB-myz da aqyryndap tirshilik istep jatqangha úqsaydy. Osydan birer kýn búryn qúlaghymyzgha «Astanada QMDB-nyng jiylysy bolady eken. Onda mýfty ornynan ketui yqtimal» degen kýnk-kýnk sózder jetti. Endi bireuler «Olay emes, Mýftiyattyng da ýkimettiki siyaqty 2020-nshy jylgha deyingi startegiyalyq baghdarlamasy qabyldanuy tiyis» degendi aityp otyr.

Búl ne degen «batpanqúiryq» dep Mýftiyattyng veb-saytyna kirip qaradyq. Onda lәm-mim degen sóz joq. Sóitip, qoyshy, isting anyq-qanyghyna jeteyikshi dep QMDB-nyng baspasóz hatshysy Onghar qajy Ómirbek aghamyzgha habarlasqan edik:

- Agha, qysqa eki saualym bar edi. Osy aidyng 18-i kýni Mýftiyatta saylau bolady dep estidik?

- 18-de emes, 17-inde Astanada Qazaqstan músylmandarynyng 5-shi sezi ótedi.

- Onda qanday mәseleler sóz bolmaqshy?

- Mýftiyat esep beredi. Sosyn bas mýftiyding saylauy bolady.

- Mýftiyattyng 2020- jyldargha arnalghan baghdarlamasy bar deydi ghoy?..

- IYә, bar. Ol kezinde gazetimizde tolyq jariyalanghan.

- Rahmet, agha.

Mine, diny basqarma osylaysha, sezding ótetinin, onda bas mýftiyding saylau bolatynyn rastap otyr. Endeshe biz eldegi ushyghyp túrghan diny ahual sezde tereng talqylanady degen ýmittemiz. Osy jiyngha tek qana moldalar ghana emes, qogham ókilderi de, jurnalistik qauym da qatyssa «núr ýstine núr jauar» edi...

«Abay-aqparat»

Ómirbayan

DERBISÁLI ÁBSATTAR (15.09.1947 j.t., búrynghy Shymkent obl., Týlkibas aud.) - shyghystanushy, dintanushy, әdebiyet zertteushi, jazushy, synshy, M.Áuezov atyndaghy Ontýstik Qazaqstan uniyversiytetining filologiya fakulitetin ýzdik bitirgen (1969). 1970-1975 j.  KSRO Ghylym akademiyasy Moskva Shyghystanu institutynda bilikker, aspirant. 1975-1976 j. Marokko Korolidigi, 1985-1986 j. Tunis Arab respublikasy uniyversiytetterinde arab tili men әdebiyeti  boyynsha biliktilik arttyrudan ótti. 1976-1977 j. QR GhA-nyng M.O.Áuezov atyndaghy Ádebiyet jәne óner institutynyng ghylymy qyzmetkeri. 1977 j. әl-Faraby atyn. Qazaq. meml. últtyq un-tinde assistent, agha oqytushy, dosent, filologiya fakuliteti dekanynyng orynbasary, Shyghys filologiya  kafedrasynyng mengerushisi. 1986-1988 j. KSRO GhA Moskva Shyghystanu iyn-tynyng doktoranty. 1989 j. Shyghystanu fakulitetining dekany, 1991-1997 j. tilder jәne halyqaralyq baylanystar jónindegi prorektor. 1997-2000 j. Qazaqstan Respublikasynyng Saud Arabiyasy Korolidigindegi elshiligining kenesshisi, 1-synypty kenesshi diplomatiyalyq lauazym iyesi. 2000 jәne 2005j. Qazaqstan músylmandarynyng III jәne IÝ Qúryltaylarynda Qazaqstan músylmandary diny basqarmasynyng tóraghasy, Bas mýfti, 2007j. Orta Aziya mýftiyler kenesinde birauyzdan osy kenesting tóraghasy, 2000 j. tamyzynda Bosniya men Gersegovinanyng astanasy Saraevoda  jәne 2002 jyly sәuirde Kiprde ótken Euraziya Islam Shurasynyng IV - V halyqaralyq konferensiyalarynda osy úiym tóraghasynyng birinshi orynbasary bolyp eki ret saylandy.
1977 j. «Arab tildi Marokko әdebiyetining damu dәuirleri» degen taqyrypta (ghyl. jetekshisi - prof. Yu.N.Zavadovskiy) kandidattyq, 1998 j. «ÝIII-HH gh-daghy arab tildi Marokko sóz ónerining evolusiyasy» atty taqyrypta doktorlyq dissertasiya qorghaghan. 1989 j. professor. 1995 j.  QR Joghary Mektep GhA-nyn  akademiygi. Qazaqstan ghylymynyng ókili retinde Baghdad (Iraq), Sana (Soltýstik Yemen), Aden (Ontýstik Yemen), Meknes (Marokko), Tokio (Japoniya), Kashmir (Indiya), Peshavar (Pәkstan), Madrid (Ispaniya), Kolumbiya (Niu-York) uniy-tterinde leksiya oqydy. Birqatar halyqaralyq ghylymiy-teoriyalyq konferensiyalar men simpoziumdargha (Dushanbe - 1985, Moskva - 1989, 2000, 2004, Aleksandriya - 1992, Seul - 1995, Madrid - 1996, Deli, Kashmir - 1999, Berlin - 2002, Kair - 2003, Afiny - 2004), YuNESKO-nyng diniy-mәdeny kongresterine (Tashkent - 2000, Doha - 2001) qatysyp bayandamalar jasady. QR halyqqa bilim beru ministrligi janyndaghy shyghystanushylardyn  Oqu-әdistemelik kenesining tóraghasy, KSRO Shyghystanushylar Assosiasiyasy Qazaq bólimining buro mýshesi, KSRO GhA Shyghys әdebiyetin ýilestiru kenesinin, QR Últtyq GhA-nyng qoghamdyq jәne gumanitarlyq ghylymdar bóliminin, QR Jazushylar jәne Jurnalister Odaghynyn, Qazaqstan halyqtary Assambleyasy kenesinin, QR Preziydenti janyndaghy adam qúqyghyn qorghau jónindegi komissiya mýshesi. Qazaqtyng shet eldermen dostyq qoghamy Qazaq-Arab bólimi tóraghasy boldy. KSRO Halyqqa bilim beru meml. komiytetining Qúrmet Gramotasymen (1984 j.) marapattalghan. QazMU-ding әl-Faraby atyn aluyna ýlken enbek sinirdi, Respublikamyzdyng memlekettik 10 uniyversiytetterining «Qúrmetti professory», Halyqaralyq  «Arab tili» ghylym Akademiyasynyng (Kaiyr) akademiygi.
Á.Derbisәli respublikamyzdaghy jas arabtanu ghylymynyng negizin salushylardyng biri. Arabistika salasy boyynsha elimizding túnghysh ghylym doktory, túnghysh professory, túnghysh akademiygi. Ol alghash ret әl-Faraby atyndaghy QazMU-de arab bólimi men shyghys tilder kafedrasyn jәne shyghystanu fakulitetin úiymdastyryp, onyng túnghysh mengerushisi jәne túnghysh dekany boldy. Onyng basshylyghymen respublikamyzda túnghysh ret urdu, parsy, týrik, qytay, japon, kәris tilderi men әdebiyeti mamandyqtary ashylyp, kafedralary úiymdastyryldy.  Sóitip respublika óte zәru shyghystanu ghylymy salasynyng últtyq mamandaryn dayarlaugha belsene atsalysty.
Á.Derbisәlining qalamynan arab tili men әdebiyeti, tarihy men mәdeniyeti jәne qazaq әdebiyetining ejelgi  dәuirleri men mәdeniyetining mәseleleri, syrtqy Shyghys músylman elderimen ruhany baylanys, ol júrttyng oy dýniyesi men Islam tarihy, qasiyetti Qúran, payghambarymyzdyng hadis shәripteri turaly 600-den astam teoriyalyq jәne praktikalyq mәni bar ghylymy jәne ghylymiy-kópshilik enbekter tughan. Arab tildi Marokko әdebiyetining tútas tarihyn jazyp shyqty. Ol tek KSRO ghana emes, sol elding ózinde de jazylghan joq edi. Qoja Ahmet Yasauy kesenesi men ondaghy qúlyptastardaghy jazulardy ana tilimizge audaryp, zerttedi. Shygharmalaryn arab, parsy, shaghatay tilderinde tuyndatqan, enbekteri әlem kitaphanalary men qoljazba qorlaryna shashyrap ketken dalamyzdyng H-HÝIII gh. ómir sýrgen Ábu-l Qasym әl-Farabi, Ismayyl әl-Jauhary әl-Farabi, Ábu Ibrahim Ysqaq әl-Farabi, Burhan ad-Din Ahmad әl-Farabi, Mahmút әl-Farabi, ýsh Kerderi, ýsh Sayramy (Isfidjabiy), jeti Týrkistani, 31 Taraziyler, Baylaq Qypshaqi, Hasan Ály Jalayyri, Giyas ad-Din Jendi, Husam ad-Din Syghnaqy jәne t.b. barlyghy 100-ge juyq ghalymdary men oishyldaryn tauyp, enbekterin ghylymy ainalymgha engizdi. Olar jayly shyghystanu jәne filologiya fakulitetterinde dәrister oqydy. Studentter men magistrlerding diplom júmystaryna basshylyq etti. Á.Derbisәlining jetekshiligimen doktorlyq jәne kandidattyq dissertasiyalar qorghaldy.
Múhammed Haydar Dulatiyding ómiri men shygharmashylyghyn zertteude de sony qadamdar jasady. Qashghariya (1994), Pәkstan (1995), Indiyagha (1998) arnayy baryp, Kashmir ólkesinen ghalymnyng ziratyn tapty. Qúlpytasynyng epitapiyasyn sheshti. Berlin jәne Qashghar qoljazbasy boyynsha ghúlamanyng «Jahan name» atty poemasyn shaghatay tilinen tәrjimalap jarialady («Bilim» Almaty, 2006). Ol jayly birqatar zertteulerin jariyalady. Sonday-aq ol Núr-Mýbәrak Egiypet Islam mәdeniyeti uniyversiytetin, Imamdardyng bilimin jetildiretin respublikalyq Islam institutyn, qasiyetti Qúrandy mәnerlep oqu boyynsha respublikalyq túnghysh konkursty, ramazan ailarynda Almatynyng ortalyq meshitinen qazaq teledidary arqyly qadir týnin nasihattau sekildi taghy da basqa kóptegen diniy-ruhaniyat, dini-aghartushylyq sharalaryn úiymdastyrdy. 2003 jәne 2006 jyldary qyrkýiekte Astanada әlemdik jәne dәstýrli últtyq din liyderlerining sezderin ótkizuge ýles qosty.
Ábsattar qajy Derbisәli Qazaqstanda arab tili men әdebiyeti  ghylymyn qalyptastyrghany jәne Islam tarihy men mәdeniyeti, dinine baylanysty kóptegen sýbeli enbekteri ýshin 2002 jyly  Egiypet Arab respublikasynyng 1-dәrejeli «Ghylym jәne óner» ordenimen, Qazaqstan ghylymy men bilimi, әdebiyeti men mәdeniyetine qosqan qomaqty ýlesi ýshin 2004 jyly «Parasat» ordenimen jәne 2001 jyly «Qazaqstan respublikasynyng tәuelsizdigine 10 jyl», 2005 jyly «Qazaqstan Respublikasynyng konstitusiyasyna 10 jyl», 2008 jyly «Astanagha 10 jyl» merekelik medalderimen jәne 2007 jyly QR Bilim jәne Ghylym ministrining «Qazaqstan respublikasynyng ghylymyn damytugha qosqan ýlesi ýshin» belgisimen marapattaldy, 2005 jyldyng qarashasynda Ontýstik Qazaqstan oblysy, Týlkibas audany maslihynyng sheshimimen «Týlkibas audanynyn  qúrmetti azamaty» jәne sol jyly Ontýstik Qazaqstan oblysy maslihatynyng sheshimimen «Ontýstik Qazaqstan oblysynyng qúrmetti azamaty» ataqtary berildi. Ol Qazaqstan halyqtarynyng dostyghy men yntymaghy, dinder aralyq týsinistik pen syilastyqty arttyruda da iygilikti ister atqaryp keledi.
Á.Derbisәlining basty enbekteri: Shynyrau búlaqtar (zertteuler men maqalalar). «Jazushy», A., 1981; Arab әdebiyeti. Klassikalyq dәuir. «Mektep», A., 1982; Araboyazychnaya liyteratura Marokko. Izd. «Nauka», A., 1983; «Myng bir týn»  elinde, A., 1986; Ejelgi arab jerinde.A., 1992; Liyteratura Marokko. Izd. «Nauka», M., 1993 (telavtorlary S.V.Projogina, O.A.Vlasova); Qazaq dalasynyng júldyzdary. Tarihiy-filologiyalyq zertteu. «Rauan», A., 1995; Múhammed Haydar Dulati. Ómirbayandyq-bibliografiyalyq anyqtamalyq. A., 1999; Islam jәne zaman (Súhbattar men maqalalar, joljazbalar men әdeby zertteuler). A., 2003; Islamnyng jauharlary men jәdigerlikteri. Tarihiy-filologiyalyq zertteuler, esseler men ocherkter, A., 2008. 
Á.Derbisәli jayly: Elita Kazahstana, Almaty, 1997, 116-bet; Ábsattar Derbisәliyev. Shyghystanushy - ghalym - ústaz. Almaty, 1997, 65 bet (Biobibliografiyalyq kórsetkish. Qazaq, orys, aghylshyn tilderinde); Qazaq SSR. Qysqasha ensiklopediya. Almaty, 1988, 3-tom, 150-bet; F.Orazaev. Qazaq әdebiyetin zertteushiler. «Rauan», Almaty, 1991, 67-68 better; Qazaq әdebiyeti. Ensiklopediya, Almaty, 1999, 150-bet; Vysshaya shkola Kazahstana v lisah, Almaty, 2000, 177-178 better; Týrkistan, Halyqaralyq ensiklopediya. Almaty, 2000, 275-bet; Kto esti kto v Kazahstane, Almaty, 2001, 136-bet; Qazaqstan. Últtyq ensiklopediya, A., 2001, 3 tom, 201-202 better; Qazaqstan jazushylary. HHgh. Almaty, 2004, 99-bet; «Otyrar». Ensiklopediya, Almaty, 178-179 better; Ábsattar Derbisәli jәne shyghystanu men ruhaniyat mәseleleri. Halyqaralyq ghylymiy-teoriyalyq konferensiya materialdary. A., 2007.

Ómirbayan QMDB-nyng saytynan alyndy.