Júma, 26 Sәuir 2024
Dep jatyr 12717 24 pikir 21 Jeltoqsan, 2017 saghat 10:31

Qazaqtyng qaysysy – syrttan, qaysysy – alabay...

Men qazaqtyng sanauly namysty úldaryn itting syrttanyna teneymin. Myqty degen bóri, arlan qasqyrlargha deyin tek qana itting syrttanynan ghana seskengen, kәdimgidey yghysqan. Syrttan –  mynnan bir, jәne óte siyrek kezdesedi. Syrttan – syrttan kelgenderge syr bermeydi, minezi túiyq! Qasqyr sekildi sol namysymen "qynq" etpesten óledi.

Kóbine tau halqy syrttannyng qaysarlyghyn ústanghan. Ony alu ýshin qasqyrlar tek qana aila-tәsil qoldanghan. Bizding elde úrpaq bolashaghyn oilaytyn syrttandar sausaqpen sanauly. Demek, elding soyylyn soqqan azghana namystylardy qadirlep qúrmettender! Al qalghan namyssyz qazaqtardy men alabaygha teneymin. Alabaydyng ústanymy – "kimning nanyn jesen, sonyng sózin sóileysin!" Alabaylar manghaz, úiqybas, kerbez, tәkәppar, janayar bolyp keledi. Qoragha jau shauyp jatsa da bar bolghany ret boyynsha auzyn toltyryp "auf" dep zorgha, sylbyr bir-aq ýredi. Qansha baqsang da auladan shyghyp ketse boldy, nan ústap bara jatqan ózgening sonynan qalmay jetegine erip kete beredi. Alabayda "búl mening aulam, búl mening aimaghym" degen úghym joq! Alabayda namys pen ar bolmaydy! Úzaqqa barmaydy, qorqaq, múqalghan pyshaqtay tez qaytyp qalady, әri qaray jany qinalyp bara jatsa úyat jasap jiberedi. Tóbeleske dayyndaghandarynyng ózi tek qana óz nәsilimen ghana tóbelese alady. Myrtyq bolsa da "pitibuli, staffort, buliterrer, rotveyller" sekildi jyrtyqshtargha ruhy daualamay qalady. Kezinde hit bolghan alabaylar qazirgi tanda kýldikte, qoqys jәshikterining manynda boq jep jýr. Paydasyz bolghan son, jatypisher aramtamaq bolghan son, ony bagham degen iyelerining qaltasyna salmaq týsken son, iyeleri dalagha amalsyz qoya bergen. Tura qazaqtyng taghdyryna úqsas.

Endigi aitarym, adaldyqqa, tózimdilik-myqtylyqqa, ruhty, namysty, qaytpaytyn qaysar bolugha keler úrpaqty dayynday almay otyryp, qasqyr alugha it dayyndap jatyrmyn degenderi eriksiz kýlkindi keltiredi. Jәne dayyndyghy qanday deysinder ghoy, tirsegi qiylghan, bolmasa әbden úrylyp artqy ayaqtary jasamay qalghan, beli ketken, әbden boldyryp sorlanghan, әlsiregen qasqyrdy eki jaghynan som shynjyrmen ústap túryp onshaqty itke talatady. Búl degen baryp túrghan naghyz satqyndyq pen qaskóilik, hayuandy qorlau! Búl dayyndyq emes, qatyndyq! Esterinde bolsyn, 30 itke talatsandar da qasqyrdyng saghyn eshuaqytta syndyra almaysyndar! Namysty jigitter de dәl sonday, olardy týrmemen, atu jazasymen qorqyta almaydy.

Beyshara qasqyr songhy demin ishke tartyp, ómiri ýshin janәlekke týsip kýresedi. Myqty bolsa senderge sýiengen ittering sendersiz japan týzde jorytyp kórsinshi? Qasqyrdyng úlyghan dausyn estigende itterinning kiretin tesik taba almay qynsylyghanyn kórseng ghoy. Dәl osyndaydy jasap jýrgenderge, "men qazaq saltyn jalghastyryp jýrmin" dep týsinetinderge, ertengi kýni sender elding soyylyn soqqan sanauly syrttandardy dәl osylay ústap berip, shynjyrlatyp, shiybórilerge talatatyn satqynsyndar demekpin!

Men bóltirik pen it baghyp baulyghanmyn, aiyrmalaryn salystyrghanmyn, qorytyndysyn jariya ettim. Men búny ne ýshin aityp otyrmyn. Qazirgi qazaqtardyng qylyghy dәl osynday. Ary qaray ózdering oilanyp sheshim shyghara berinder! Men mysaly "shlammen" kýresip jatyrmyn. Shlamnyng arghy jaghy – klan! Shlamnyng arghy jaghy milliardtaghan aqsha, ony qorghaushylar minbedegi mafiya kókeler! Zannyng bәri, qulyqtyng bәri osylardyng qolynda. Búlar ýshin men tobyr arystangha qarsy shapqan jalghyz týiir erkek qúmyrsqamyn! Qazaqta: "Qansha myqty bolsa da, salma jaugha jalghyzdy, qansha sheshen bolsa da, salma daugha jalghyzdy" degen naqyl sóz bar. Rasymen de, alabay bolmasandar, qaydasyndar syrttandar! Halyqty ashulandyratyny – búlar baylyqty erkinshe alyp, boghyn halyqtyng basyna jaghyp ketuinde bolyp túr ghoy. Bayghaniyn, Qarauylkeldi tóniregine de shlam tógilip el-halyq ulanyp jatyr. Keudelerinde jalyn bolsa, kókirek kózdering ashyq bolsa, el men jerlerine, til men dinderine degen ystyq yqylas pen mahabattarynnyng bary ras bolsa, jәne ol jasandylyq emes aiqyn bolsa, onda men senderdi itting syrttany bolugha shaqyramyn!

Túrar Shapqara

Abai.kz

24 pikir