Álgi әkki qu Ábilәzov degenge jaqtas boldy, odan qalsa kómektesti. Ábilәzovting aqshasyna gәzet shyghardy dep aiyptalyp, sottalghan belgili jurnalist Janbolat Mamay «Alash Resupblikasy jengende...» atty derekti filim әzirlep shyqty. Janbolattyng jasaghan filimi jayly jazayyq.

Tarihy filim orys tilinde әzirlengen. Kremli tilindegi atauy – «Esly by pobedila Respublika Alash!» dep atalady. Ótken ghasyrdaghy 20-jyldar men 30-jyldardaghy asharshylyq jayly aitylady. Jiyrmasynshy ghasyrdaghy onjyldyqta 4,5 million qazaqtyng qyrylghany jayly aitylady. 1937-38 jyldar qasireti, qandyqol qaraqshy Stalinning repressiyasy sózge arqau bolady.

Sәbet sotynyng soyylyna týsken 118 myng adamnyng taghdyry, onyng ishinde atu jazasyna kesilgen 25 myng adam jayly aitylady.  Qazaqtyng manday aldy marghasqalarynyn, sayasy qayratkerlerinin, kósemderining Stalin tepkisine týsken taghdyry naqty derektermen bayandalady.

«Qylyz qyrghyn», qúldyq lagerler, újymdastyru kezeni, yadrolyq synaq, mәdeny diskriminasiya. IYә, Alash jengende qazirgi kýiimiz qanday bolar edi? Janbolat Mamay osy súraqqa jauap izdeydi, óz tuyndysynda.

«Azattyq ýshin aiqas», «Qazaq demokrattary men alghashqy Konstitusiya», «Olar Qazaqstandy ekinshi Japoniyagha ainaldyrmaq boldy», «Alashorda jengende» búl tarihy derekti filimning negizgi bólimderi. Kóriniz. Alash tarihiyna shynayy ýnilgen tuyndy.

Endi Mamay Janbolattyng ózi jayly az-kem aqpar bere ketkendi jón kórdik.

IYә, әuel basta Ábilәzovting adamy dep aiyptalghan Mamaydyng úly moyyndaghan joq edi taghylghan aiypty. Sol ýshin sottaldy. 2 jyl 5 aigha bostandyghyna shekteu qoyyp, 120 saghat qoghamdyq júmys atqarugha mindettegen. Sonday-aq, 3 jyl basshylyq qyzmet jasauyna da tyiym salynghan. 2017 jyldyng 11-aqpanynda, qamaugha alynghan alghashqy uaqytta ózin aiypty dep eseptemeytinin jazyp, týrmeden hat joldaghan edi.

«Jariya mәlimdeme. Men, Mamay Janbolat Mamayúly, taghylghan aiyptar boyynsha ózimdi kinәli dep sanamaymyn. Ómirimde biznespen, qarjylyq sharualarmen ainalysqan emespin. Búl isti sayasy astary bar dep, jurnalistik qyzmetime qysym jәne «Tribuna» gazetin jabu әreketi dep esepteymin» dep qolmen jazylghan. Mәlimdemening sonynda 11 aqpan kýni jazylghany belgilenip, Janbolat Mamaydyng qoly qoyylghan. Qazir Janbolat Mamay shartty týrde bostandyqta jýr. Jay jýrgen joq. Jasaghan júmysy mine.

Núrzat Toghjan

Abai.kz