Qoyan jylymen birge jarysa kirgen esep beru otyrysy Qorshaghan ortany qorghau ministrligine kelip jetti. Vedomostva basshysy Núrghaly Áshimovtyng (surette) esebin Ýkimet basshysy Kәrim Mәsimovtyng ózi baryp, tyndap qaytty. Búl jerde, әriyne, «búnda túrghan ne bar, elding bәri esep berip jatyr? Attandap ne kórindi» deytinder de tabylar. Biraq, bizdi qyzyqtyrghany basqa dýniye. Bekerde memlekettik tilding betine ashyqtan-ashyq týkire salatyn ministrlik ókilderi bir jyldyq esebi men alda túrghan maqsat-mindetterin ministr Núrghaly Áshimov Premier-ministrge bastan-ayaq memlekettik tilde jetkizudi jón kóripti. Múrtty Premierdi qospaghanda tek eki bayandamashy ghana resmy tilde oy qorytty. Onyng ózi qazaq últynan emes. Biri  Parlament Mәjilisining deputaty Valeriy Kotovich, al ekinshisi  Ekoforumnyng tórayymy Svetlana Mogiluk.

Qoyan jylymen birge jarysa kirgen esep beru otyrysy Qorshaghan ortany qorghau ministrligine kelip jetti. Vedomostva basshysy Núrghaly Áshimovtyng (surette) esebin Ýkimet basshysy Kәrim Mәsimovtyng ózi baryp, tyndap qaytty. Búl jerde, әriyne, «búnda túrghan ne bar, elding bәri esep berip jatyr? Attandap ne kórindi» deytinder de tabylar. Biraq, bizdi qyzyqtyrghany basqa dýniye. Bekerde memlekettik tilding betine ashyqtan-ashyq týkire salatyn ministrlik ókilderi bir jyldyq esebi men alda túrghan maqsat-mindetterin ministr Núrghaly Áshimov Premier-ministrge bastan-ayaq memlekettik tilde jetkizudi jón kóripti. Múrtty Premierdi qospaghanda tek eki bayandamashy ghana resmy tilde oy qorytty. Onyng ózi qazaq últynan emes. Biri  Parlament Mәjilisining deputaty Valeriy Kotovich, al ekinshisi  Ekoforumnyng tórayymy Svetlana Mogiluk.
Hosh delik! Endi az-kem osy mekemening ótken jylghy tyndyrghan sharuasyna toqtalayyq.  Ministrlik ótken jyly qorshaghan orta sapasyn túraqtandyru jәne jaqsartu, sonday-aq, gidrometeorologiyalyq jәne ekologiyalyq monitoringti jetildiru siyaqty negizgi baghyttar boyynsha júmys jasaghan. «2010 jyly auany býldiretin ziyandy zattardyng kólemi ótken jylmen salystyrghanda 1,5 payyzgha tómendedi. Yaghni, lastaushy zattar tógindilerining rúqsat etilgen kólemi 2,8 mln tonnany qúrady. Ol ótken jylmen salystyrghanda 1,75 payyzgha az. Qaldyqtardy qayta kәdege jaratu isi de birshama jaqsardy. Býgingi tanda qaldyqtardyng 21 payyzyn qayta óndeuge qol jetkizip otyrmyz. Tabighatty paydalanushy iri kompaniyalardyng júmysyna baqylau kýsheytildi»,  deydi Qorshaghan ortany qorghau ministri. Ekologiyalyq zannamagha qatysty 10509 tekseris jýrgizilip, 8512 zang búzushylyq anyqtalypty. Barlyghy 8402 núsqama berilip, 6 mlrd-qa juyq tenge óndirilip alynghan.  
Rasynda ótken jyly ministrlik tabighatty paydalanushy iri kompaniyalargha biraz shúqshidy. Qiya basqanyn der kezinde nysanagha alyp, qúzyrly organdargha jetektep aparyp salyp otyrdy. Elimizding ekologiyalyq qauip¬¬sizdigi túrghysyndaghy qadaghalaudy kýsheytu maqsatynda  yaghni, qorshaghan ortagha keltirilgen zalal kólemi 130 mln tengeden asyp týsetin bolsa, onda qylmystyq ja¬uap¬kershilikke tartudy kózdeytin «Qazaqstan Respublikasynyng ekologiyalyq mәseleler boyynsha keybir zannamalyq aktilerine ózgertuler men tolyqtyrular engizu turaly» Zang jobasyn әzirledi. Qújatty Ýkimet qabyrghasynda tanystyryp, «maqúldaymyz» degen ministrler kabiynetining qolyn qoydyryp, barmaqtaryn bastyryp alghan son, sheteldik alpauyttargha qyr kórsetip, sol jyly ministrlikte ótken alqa otyrystarynyng birinde biraz kompa¬niyalardyng tәrtibin qaraghan bolatyn.  Paydasyn kórip bolghan son, kýl-qoqysyn dalagha shashyp ketudi әdetke ainaldyryp alghan biraz kompaniya basshylaryn shaqyryp alyp: «Ekologiyalyq jauapkershilikti qataytugha qatysty zang jobasyn engizdik. Atap aitqanda, Qyl¬mystyq kodekske ózgertu engiziletin bo¬lady. Búl salada salaqtyq tanytqan qanday da bir kompaniyalargha jenildikter jasalmaydy. Eger zang búzsanyzdar, keshirinizder, birden zonagha barasyzdar. Qay elding azamaty ekendigine qaramay, barlyghy da jauap¬kershilikke tartylady. Esterinizde bolsyn! Tabighatty qorghau baghdar¬la-malarymen oinaugha bolmaydy. Sizder Qazaqstannan ketip te ýlgere almaysyzdar»,  dep ashu shaqyrghanyn el әli de úmyta qoymaghan bolar.  
Sol aitqan sózinde túryp qorshaghan ortany biraz bylyqqa batyrghan aty-shuly Karachaganak Petroleum Operating B.V. (KPO) kompaniyasymen sottasyp jýrip, 1,9 mlrd tenge óndirip alypty. Degenmen auru qalsa da, qanyna singen әdetin tastamaytyndar taghy bar. Sondaylardyng biri  «Arselor Mittal Temirtau» kәsiporny. «Ol 2008 jyldan beri qorshaghan ortagha tehnogendik әserdi azaytu talaptaryn  dúrys  oryndamay keledi. Kompaniya býgingi kýni oblysta ghana emes, respublika kólemindegi iri tabighat paydalanushy kәsiporyn bolghandyqtan kompaniyagha ótken jyly inspeksiyalyq tekseris barysynda  7 mln tenge kóleminde talap qoyyldy»,  deydi Núra-Sarysu ekologiya departamentining bastyghy Ardaq Rayymbekov.
Búl mәsele de sheshimin tabatyn týri bar. Sebebi, Áshimov myrza «Qazaqstan Respublikasynyng ekologiyalyq mәseleler boyynsha keybir zannamalyq aktilerine ózgertuler men tolyqtyrular engizu turaly» Zang jobasynyng әzirlenuin jyldyng jetistigi dep atap ótti. «Endi búl qújat Parlamentte qaralyp, Preziydent qol qoiyy tiyis. «Jasyl damu» baghdarlamasynyng negizi qalandy. Onyng negizgi maqsaty  óndiris qaldyqtaryn qayta óndeu arqyly kәdege jaratu. Búl da Preziydentting tikeley tapsyrmasy. Ekinshi bir baghyty  Kiota prosesine qosylu»,  dep atap ótti Qorshaghan ortany qorghau ministri.

Tek, Mәsimov (surette) qana jiylystyng sәnin ketirip aldy. «Ya vnimatelino slushal vash doklad...» dep óz sózin miyghynan kýlip bastaghan múrtty premier «Sary..., Sary bulak..., Sss...»,  dep  tormozit etti de qaldy. Sol mezette otyrghandardyng arasynan jýrek jútqan bireu «Sorbúlaq» dep sybyrlap jibergeni. «Da, da...! Sorbulak!» dep Mәkeng de mәz boldy. Sóitsek, onyng aitqysy kelgeni  Oral ózeni men Tobyl-Torghay su basseynining ekologiyalyq jaghdayy sonday-aq, Sorbúlaq kóline qúiylyp jatqan sarqyndy sularynyng jinalu jaghdayyna baylanysty keshendi zertteu júmystaryn jýrgizu eken.
Aytpaqshy, ol tek esep qua bermey damyghan elderdegidey ekologiyalyq mәselelerge de erekshe den qoidy tapsyryp jatty. «Býginde biz, kóp jaghdayda, ekologiyalyq mәselelermen ainalyspaymyz. Sebebi, bizdi ekonomikalyq damu, óndiris mәselesi ghana qyzyqtyrady. Ekologiya mәseleleri ekinshi kezekte qalyp qoysa, ekonomikalyq damudyng qajeti shamaly. Sondyqtan osy ekologiya men ekonomika arasyndaghy ýndestikti tabu  ministrlikting basty mindeti boluy shart»,  dep saldy. Osylaysha, әlqissasy qazaqshamen ashylghan alqa otyrysy múrtty Premierding tepkisimen resmy tilde tәmәmdaldy.

Núrataydyng balasy,
«Abay-aqparat»