QR Premier-Ministri

B.Á. Saghyntaevtyng nazaryna!

Qytaydyng sayasy qysymy Shynjandaghy qazaqty qoyyp, Qazaqstan Respublikasyna kóship kelgen qandastarymyzgha da jetti.

Arghy betten óz betimen kóship kelgen etnikalyq qazaqtar Qazaqstan Respublikasynnyng azamattyghyn alghan son, Qytaydyng búrynghy Tólqújatyn Qazaqstandaghy Qytay Elshiligine aparyp tapsyryp beretin.

Qytay Elshiligi Qytay Halyq Respublikasyng «Azamattyq turaly» zanynyng «Shetelge qonystanghan QHR azamaty óz erkimen shetel azamattyghyn qabyldasa, sol kýnnen bastap, QHR azamattyghynan avtomatty týrde shyqqan bolyp esepteledi»-degen 9-tarmaghyna («第九条  定居外国的中国公民，自愿加入或取得外国国籍的，即自动丧失中国国籍») silteme jasay otyryp, Qazaqstan azamattyghyn alghan onday azamattargha Qytay Elining azamattyghynan shyqqany, qújattaryn tapsyryp alghany turaly anyqtama (SPRAVKA) beretin de, Qytay Tólqújatynyng shetin qiyp, ishki betterine «Kýshin joydy» degen tanba basyp tastaytyn. Qytay Elshiligi kýni keshege deyin, tipti osy 2018-jyldyng nauryz aiyna deyin osy tәrtippen júmys jýrgizip túrghan.

Ne týlen týrtkeni belgisiz, Shyghystaghy kórshimizding Elshiligi bir aidan beri osy qaghidatynan jalt berip, kelgen elining azamattyghynan shyghugha ótinish aityp kelgen qandastarymyzdyng qújatyn qabyldamaytyn «óner» shygharyp jatyr.

Qazaqstan Respublikasynyng Syrtqy ister ministrligine bergen jauapqa qaraghanda, Elshilik endi «QHR azamattarynyng shegaradan kiru/shyghuyn basqaru erejesining erejesining 7-tarmaghyna» sýiene qalypty. Al, búl «EREJENI» jer-kókten izdep tappadyq.

Negizi, qalyptasqan tәrtip boyynsha, «Ereje», «Qaghida», «Búiryq», tipti «Jarlyq»... degenderiniz memleketting ZANYNA sýienip jasalmaushy ma edi. Memleket Zang qabyldaghanda halyqaralyq sharttar men kelisimderge qúrmet etui tiyis.

Biz arygha – halyqaralyq sharttar men kelisimderge barmay-aq, Qytay Halyq Respublikasynyng kýni keshege deyin atqaryp kelgen «Azamattyq turaly» Zanyn alayyq. Búl Zang 1980 jyly 10 qyrkýiekte  Qytay Halyq Respublikasynyng býkil memlekettik 5 - kezekti Halyq qúryltayynyng 3-Jalpy mәjilisinde maqúldanghan. Sodan beri de qyryq jylgha tayau uaqyt ótipti. Mýmkin, keybir tarmaqtaryna azdap ózgertuler men tolyqtyrular engizilgen shyghar. A, biraq, onyng 9-tarmaghy dәl qazirge deyin din aman. Beker obaly kәne, Halyq qúryltayy bir әribine qol tiygizen joq, sol kýiinde qoldanysta túr.

Sonday-aq, 2006 jylghy 19 sәuirde Qytay Halyq Respublikasynyng 10 kezekti Býkil memlekettik Halyq Qúryltayy Túraqty komiytetining 21 Joralar mәjilisinde maqúldanyp, sol kezdegi QHR Tóraghasy Hu Jyntaudyng №50 Búiryghymen bekitilip, 2007 jylghy 1 qantardan bastap atqarylugha berilgen Qytay Halyq Respublikasynyng «TÓLQÚJAT TURALY» Zany da әli qoldanysta túr.

Sol «Tólqújat turaly» Zanynyng 13-tarmaghynda mynaday sanattaghy azamattargha Tólqújat berilmeytini (shetelge shyghugha tiym salynatyny) ashyq jazylghan.

(Eger, shetelge shyghu ýshin ótinish bildirgen azamat:

1) Qytay Halyq Respublikasynyng azamaty emes bolsa;

2) Ózining kim ekendigin dәleldey almasa;

3) Qújat alu barysynda jalghan qújat jasap, alayaqtyq istese;

4) Sottalyp, jazasyn óteude bolsa;

5) Sottyng tolyq sheshimi shyqpaghan isti adamdar bolsa;

6) Qylmystyq iske qatysy bar dep, jauapqa tartylghan kýmәndi adam bolsa;

7) Memlekttik qúzyrly mekemelerde qyzmet atqarghan, shetelge shyqqan song memleket qauipsizdigine qater tóndiredi, zor shyghyn keltiredi dep eseptelse, oghan Tólqújat rәsimdemeydi)

Demek, qazirgi tanda Qazaqstan Respublikasyna qonys audaryp, azamattyq alyp jatqan qandastarymyz osy jeti ólshenip, bir kesilgen jeti týrli sózgiden ótip kelgen. Olardyng endi Qytay Eline qayta baryp, «Qazaqstan azamattyghyn aluyna bolady!»-dep, rúqsat aluyna esh negiz joq. Jәne, onday anyqtama Qazaqstan Respublikasynyng Zanynda da talap etilmeydi.

Qytay Halyq Respublikasynyng jogharydaghy biz ataghan zandary tek qazaqtar ýshin ghana emes, býkil qytaydaghy 56 últ, onyng ishinde ýlesi 97 payyzdy ústaytyn qytay últynyng mýddesin kózdep jasalghan. Qytay memleketi óz azamattarynyng alys-jaqyn shetelderge shyghuyna jәne onda túraqtap qaluyna óte mýddeli.

Sondyqtan, qazirgi tanda, Qytay Halyq Respublikasynyng «Azamattyq turaly» Zanyn AQSh-qa nemese  Evropa elderine shyghyp, túraqty tirkeuge túryp, azamattyq alyp jatqan últy qytay azamattargha sol memleketterdegi Qytay Elshilikterining qalay qoldanylyp jatqanyn anyqtau bizding Serikjan Bilәshúlyna («Jarqyn-7»-ge) týk te qiyn emes.

Qysqasy, Qazaqstan azamattyghyn alyp, Qytay azamattyghynan shyghugha ótinish aityp kelgen qandastarymyzdyng qújatyn qabyldamay,  «Búrynghy kelgen ornynnan rúqsat әkel, tirkeuden shyghyp kel!»-deu – Qytay Halyq Respublikasynyng Qazaqstandaghy Respublikasyndaghy Tótenshe jәne ókiletti elshisi ChJan Hanihueydyn qasaqana jasap otyrghan sayasy qysymy!

Keshe ghana «Qytay ýshin Qazaqstan - dos, bauyrlas memleket. Biz eshqashan Qazaqstannyng mýddesin, qazaq halqynyng últtyq sezimin kemsitpeymiz. Yntymaqtastyq artqan sayyn týitkilderding de kóbeye týsetini belgili. Eng bastysy olardy sheshu. Sondyqtan, búl mәseleni rettey alatynymyzgha seninizder»-dep, zyryldaghan ChJan Hanihuey myrza shyn mәnindegi bilikti elshi bolsa, arghy bettegi qazaqtardy qoya túryp, aldymen osy mәseleni sheshui, óz sózin isimen dәleldeui kerek qoy!

Qytaydyng qysymy jalghyz búl ghana emes, endi olar Qytaydan kelip, Elimizding Joghary oqu oryndarynda bilim alyp jatqan últy qazaq studentterge de azuyz sala bastady. Olardan da «Jas múghajyr» («Jas huasyao») jasaugha kiristi. Kózimizdi baqyraytyp qoyyp, Ay men Kýnning amanynda Qytay Elshiligining eki qyzmetkeri baytaq Qazaqstandy emin-erkin aralap, Joghary oqu oryndarynyng esigin silkip ashyp, óz ýgit-nәsihattaryn emin-erkin jýrgizip jatyr. Mine, Taraz, Týrkistan, Astana, Óskemende kezdesuler ótkizip ýlgirdi. «Abai.kz» aqparattyq portaly bastaghan BAQ-tyng dabyl qaqqany bolmasa, qúzyrly oryndardan «Áy!»-degen aja, «Qoy!» degen qoja bolghan joq!

«Sender óte baqyttysyndar! Senderdi Qytay ýkimeti osynday baqytqa ie etti. Shetelde oqytyp, qamqorlyq jasady. Qytay ýkimeti senderden ýlken ýmit kýtedi. Sender elge qaytyp, júmys isteuge boryshtysyndar. Qytay ýkimeti ózderindi qayda jýrsender de qorghaydy. Almaty jәne Astanada Qytay elshilikteri bar. Ol senderding ýilerin. Sender kez kelgen uaqytta osy ýilerine baryp, kómek ala alasyndar. Qytayshalaryng qalay? Mening bayqauymsha, sender qytayshany úmytyp qalghan siyaqtysyndar. Qytay tilin eshqashan úmytpandar jәne ony birinshi oryngha qoyyp ýireninder. Sebebi, sender elge qaytqanda jogharghy jalaqymen júmys isteysinder!»-depti bir kezdesuinde Qytay Elshileri qanas studentterge.

Birinshiden, múnday qúqyqty olargha kim berdi?!

Ekinshiden, jogharyda atalghan JOO-nyng rektorlary qayda qarap otyr?!!

Ýshinshiden, Qazaqstan Respublikasynyng Bilim jәne ghylym ministri nege búl mәseleni óz baqylauyna almaydy?!!!

Súraq kóp...

Estuimizshe, Qytay Elshiligi Qytaydan kelgen studentterding bir bólimin Elshilikke jii shaqyryp, «jemdep» qoyghan kórinedi. Kezdesuler men jinalystardy úiymdastyratyn sol top eken. Telefon shalyp, jaghday úghysayyn desen, «... meni ne ýshin izdediniz? Qytaydan kelgen studentterdi posolistvo aldynghy kýnderi bizge kino kórsetip, tamaqtandyrdy. Al endi sizding meni izdegen sebebinizdi bilmedim. Men osy ret sharanyng qashan, qayda bolatynyn ghana jetkizdim...»-dep, taq-taq etedi bir qyzymyz. Sóitip, Elimizding JOO-da oqyp jatqan qandas studentter «otanshyldar» jәne «qytayshyldar» bolyp ekige bólinip alghan.

Aytpaqshy, Qazaqstandaghy Qytay Elshiligi bas bolyp, Qytaydan kelgen studentterding úiymyn qúrmaqshy kórinedi. Búgin «Úiym» qúrghan Qytay, erteng Qytay komunistik partiyasynyng Qazaqstandaghy yacheykalaryn qúram demesine kim kepil?!

Negizi, shetel elshileri studenttermen kezdesu ótkizu ýshin QR Syrtqy ister ministrligining kelisimin, odan qala berdi JOO restorynyng rúqsatyn aluy kerek qoy!

Eger, Elshilik qyzmetkerleri studentterdi jinalysqa shaqyrsa, ol studentter ózi oqyp jatqan oqu ornynyng basshylyghyna mәlimdeui shart!

Qúdaygha shýkir, Qazaqstan Respublikasy – qúqyqtyq memleket! Elimizding «Kóshi-qon turaly», «Azamattyq turaly» Zannamalarynda sheteldegi qandastarymyzdyng Atajúrtyna oraluyna, túraqtap qaluyna barynsha jenildik qarastyrylghan. Ásirese, sheteldegi qazaq jastarynyng Otanyna kelip, bilim aluyna tolyq shart-jaghday jasalghan.

Atap aitar bolsaq, Qazaqstan Respublikasynyng «Bilim turaly» Zanynyng 66-babynda «1. Qazaqstan Respublikasynyng azamattary bolyp tabylmaytyn últy qazaq adamdardyng Qazaqstan Respublikasynda bilim alugha qúqyghy bar. 2. Memleket shet eldegi qazaq diasporasynyng bilim alu qajettilikterin qanaghattandyrugha jәrdemdesedi. 3. Shet eldegi qazaq diasporasy ýshin bilim beru úiymdaryn qúru jәne oghan qarjylyq-materialdyq kómek kórsetu halyqaralyq sharttarda belgilengen tәrtippen jýzege asyrylady»-dep jazylghan.

Odan syrt, Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining 2012 jylghy 28 aqpandaghy №264 Qaulysynda mektep tauysqana talapkerler tehnikalyq jәne kәsiptik, orta bilimnen keyingi jәne joghary bilimning bilim beru baghdarlamalaryn iske asyratyn bilim beru úiymdaryna oqugha týsu kezinde «4) Qazaqstan Respublikasynyng azamattary bolyp tabylmaytyn últy qazaq adamdar ýshin – 2 payyz;» jenildik beriledi. Búl jenildik ótken jyly Dýniyejýzi qazaqtarynyng besinshi qúryltayynda Elbasymyzdyng pәrmenimen 4 payyzgha kóbeytildi.

Ol az deseniz, «Halyqtyng kóshi-qony turaly» Zanynyng 5-tarauy týgelimen bilim alu maqsatynda kóship kelushilerge arnalyp, etnikalyq qazaq jastarynyng oqugha týsu sharttary, qúqyqtary men mindetteri, viza alu, azamattyqqa qabyldau tәrtibi taygha basqan tanbaday ashyq jazylghan. Tipti, atalghan Zannyng 33-babynda oqugha týskennen keyin olardyng JOO jataqhanalaryna jay jәne túraqty tirkeuge túryp, azamattyq aluyna da tolyq mýmkindik jaratyp bergen Últ Kóshbasshysy Núrsúltan Ábishúly Nazarbaev!

Bir sózben aitqanda, «Halyqtyng kóshi-qony turaly» zany boyynsha  Kóship kelushilerding Qazaqstan Respublikasynda: 1) eger Konstitusiyada, zandarda jәne halyqaralyq sharttarda ózgeshe kózdelmese, Qazaqstan Respublikasynyng azamattary ýshin belgilengen qúqyqtar men bostandyqtardy paydalanugha; 2) Qazaqstan Respublikasynyng zannamasynda belgilengen tәrtippen bilim, medisinalyq jәne әleumettik kómek alugha; 3) Qazaqstan Respublikasynyng kóship kelushilerding boluy ýshin ashyq aumaghy boyynsha erkin jýrip-túrugha; 4) Qazaqstan Respublikasynyng zannamasynda belgilengen tәrtippen túrghylyqty jerin erkin tandaugha; 5) ózine tiyesili mýliktik qúqyqtaryn jәne mýliktik emes jeke qúqyqtaryn qorghau ýshin sotqa jәne memlekettik organdargha jýginuge; 6) osy qyzmet týrleri aqysyz negizde kórsetiletin oralmandardy jәne olardyng otbasy mýshelerin qospaghanda, oralmandardy beyimdeu jәne yqpaldastyru ortalyqtarynda aqyly beyimdeu jәne yqpaldastyru qyzmetterin alugha qúqyghy bar.

Al, osynyng bәrin jýzege asyru ýshin Qazaqstan Ýkimeti әr jyly arnayy qomaqty qarjy bóledi. Qyzmetker ornalastyrady...

Osy jerde student ini-qaryndastaryma bir mәseleni qadam aitqym keledi. Asa mәrtebeli Elbasymyz Núrsúltan Nazarbaevtyng «Qayda jýrse de, qazaqtyng tarihy otany bireu ghana. Ol – Qazaqstan!»-degen sózin boyynda bir tamshy qazaq qany bar azamat esten shygharmauy tiyis! Shetelden kelip, jogharyda aitylghan shart-jaghday ayasynda bilim alyp jatqan qazaq jastary, meyli qay memleketten kelse de, ózderin shetel azamaty sezinbeui kerek! Esesine, Zanda berilgen qúqyqtaryn tolyq paydalanyp, Qazaqstan Respublikasynyng azamattyghyn alugha asyqqany dúrys! Olar sonda ghana artta qalghan ata-anasyn, tuys-tughanyn Atajúrtqa shaqyryp, basyn qosa alady (http://abai.kz/post/68502 ).

Búl – ata-ana jәne Otan aldyndaghy tarihy mindet!

Áuelgi sózimizge oralsaq, Úly Dala Elinde oqyp jatqan qandas studentterimizding túrmysyna, sayasy ómirine Qytay Halyq Respublikasynyng Qazaqstandaghy Tótenshe jәne ókiletti Elshisi ChJan Hanihueydyng «alandauyna» eshbir negiz de, sebep te joq. Alandamasyn!!!

Eger, taghy qaytalap aitayyn, «Qytay ýshin Qazaqstan - dos, bauyrlas memleket. Biz eshqashan Qazaqstannyng mýddesin, qazaq halqynyng últtyq sezimin kemsitpeymiz. Yntymaqtastyq artqan sayyn týitkilderding de kóbeye týsetini belgili. Eng bastysy olardy sheshu. Sondyqtan, búl mәseleni rettey alatynymyzgha seninizder!»-degeni shyn bolsa, ChJan Hanihuey myrza aldymen demalys kezinde Qytaygha ketip, oqu ornyna orala almay otyrghan 78 studentting (Mýmkin, odan da kóp) (http://abai.kz/post/69361 ) qayta kelip, bilimin jalghastyruyna yqpal etsin! «Balandy shetelden nege oqytasyn?!»-degen syltaumen Lagerlerde azaptalyp jatqan olardyng ata-analaryn bosatsyn!! Qazaqstan azamattyghyn alghan studentterdi sendeltpey, Qytay azamattyghynan shygharsyn!!!

Bolmasa, ózining arynyng aldynda, taghy qaytalap aitayyn, el ishine jik týsirmey, qandastarymyzdy sergeldenge salmay, tabanyn jaltyratsyen!!!

Endi Joghary oqu oryndarynyng rektorlary men Bilim jәne ghylym ministri Erlan Saghadiyev turaly bir-eki auyz sóz.

Biz «Kóshi-qon – Últ Kóshbasshysy Núrsúltan Nazarbaevtyng EL tәuelsizdigin jaryalaudan búryn jolgha qoyghan TÚNGhYSh hәm ÚLY sayasaty! Núrsúltan Ábishúlynyng kemenger túlgha, kóregen basshy ekenin tórtkýl dýniyege birden tanytqan da – osy alysta jýrgen aghayyndy Atajúrtqa shaqyru turaly shygharghan BATYL әri TARIHY sheshimi!»-degen sózdi ýnemi aitamyz. Ár maqalamyzda qaytalap otyramyz. Mine, shyr-pyr bolyp býgin taghy jazyp otyrmyz...

Ókinishke oray, Elimizding kóshi-qon sayasatyn, Últ Kóshbasshysynyng osy Úly enbegin Joghary oqu oryndarynyng rektorlary men Bilim jәne ghylym ministri Erlan Saghadiyev dәl búlay baghalamaydy da, týsinbeydi de eken!

«Abai.kz» aqparattyq portaly Qytaygha ketip, qaytpay qalghan 78 studentting tizimin jariyalady (http://abai.kz/post/69361 ).

Búl – osynda oqyp jatqan qayyrymdy studentterding ózderi anyqtap úsynghan tizimdik. Al, resmy san odan da kóp....

Eger, uniyversiytet rektorlary men ministr Preziydentting kóshi-qon sayasatynyng tarihy astaryn, strategiyalyq manyzyn tereng týsinse, alystan kelgen aghayyndy jan-jýregimen sýise, qol astynda oqyp jatqan studentterine ie bolatyn edi ghoy;

Eger, uniyversiytet rektorlary Preziydentting kóshi-qon sayasatynyng tarihy astaryn, strategiyalyq manyzyn tereng týsinse, alystan kelgen aghayyndy jan-jýregimen sýise, Qytaygha ketip, qayta oralmay qalghan studentterining aityp, Bilim jәne ghylym ministrine dabyl qaghatyn edi ghoy;

Eger, Bilim jәne ghylym ministri Preziydentting kóshi-qon sayasatynyng tarihy astaryn, strategiyalyq manyzyn tereng týsinse, alystan kelgen aghayyndy jan-jýregimen sýise, qytaylyq әriptesterimen – Qytay Halyq Respublikasynyng Bilim ministrimen sóilesip, súrau salar edi ghoy;

Eger, uniyversiytet rektorlary men ministr Preziydentting kóshi-qon sayasatynyng tarihy astaryn, strategiyalyq manyzyn tereng týsinse, alystan kelgen aghayyndy jan-jýregimen sýise, Qytay Elshisi ChJan Hanihueydyng eki qyzmetkeri búlay bilgenin istemes edi ghoy;

Eger, uniyversiytet rektorlary men ministr Preziydentting kóshi-qon sayasatynyng tarihy astaryn, strategiyalyq manyzyn tereng týsinse, alystan kelgen aghayyndy jan-jýregimen sýise, Qytaydyng sayasy qysymyn bile túryp, qol astynda oqyp jatqan sol studentteridi jibermey, osynda qalugha kómekteser edi ghoy;

Eger, uniyversiytet rektorlary men ministr Preziydentting kóshi-qon sayasatynyng tarihy astaryn, strategiyalyq manyzyn tereng týsinse, alystan kelgen aghayyndy jan-jýregimen sýise, qandas studentterge  rektorlar jýrgizetin Otanshyldyq tәrbiyeni Qytay Elshisi ChJan Hanihueydyng eki qyzmetkeri jýrgizbes edi ghoy!!!

JOQ!

Olardyng búl mәselmen mýlde bas auyrtqysy kelmeydi eken!!!

Men songhy on jyldan beri Elbasymyzdyng kóshi-qon sayasatynyng qoldaushysy bolyp kele jatqan azamatpyn. Arnayy zang kәsibin oqymasam da kóshi-qongha qatysty Zandar men Qaulylardy iygerip aldym. Sol sebepti, jaqsy bilem, Qazaqstan Respublikasynyng «Bilim turaly» Zanynyng 66-babynda aitylghan «Memleket shet eldegi qazaq diasporasynyng bilim alu qajettilikterin qanaghattandyrugha jәrdemdesedi», «Shet eldegi qazaq diasporasy ýshin bilim beru úiymdaryn qúru jәne oghan qarjylyq-materialdyq kómek kórsetu halyqaralyq sharttarda belgilengen tәrtippen jýzege asyrylady»-degen normalaryn atqaru bylay túrsyn, «Halyqtyng kóshi-qony turaly» Zanyng 33-babyndaghy bilim alu maqsatynda kelgen studentterdin «túraqty túrugha jәne jenildetilgen tәrtippen (tirkeu tәrtibimen) Qazaqstan Respublikasynyng azamattyghyna qabyldau turaly ótinishhat beruge qúqyghy bar»-degen normasyn birde-bir Joghary oqu orny atqarmay otyr.

Tek, Astanadaghy  L.N.Gumiylev atyndaghy Euraziya últtyq uniyversiyteti men S. Seyfullin atyndaghy qazaq agrotehnikalyq uniyversiyteti ghana bir-eki studentke qoldauhat bergen boldy. Onyng ózi mening aighayymmen, «Núr Otan» partiyasynyng yqpalymen әreng jýzege asty.

Al, aqsaqal uniyversiytet Ál-Faraby atyndaghy QazÚU-dan bastap, qalaghan oqu oryndary, mine, Zang jobasy qoldanysqa engeli eki jylgha tayady, búlk eter emes!

Bayqús studentter ózi túrghan qaladan bastap, alys audandar men oblystargha túraqty tirkeuge túryp, azamattyqqa qújat tapsyruda...

Múnyng bәri tirkeu turaly zangha qayshy!

Qanshama mәrte aityldy, jazyldy, uniyversiytet rektorlary men ministr, eng qúryghanda, osy mәseleni sheship beruge jaramay otyr!

Qúqyqtyq memleket qúryp jatyrmyz dep, qúlaghyndy túndyratyn rektorlar men ministrding әuselesi osy, aghayyn!

Auyt Múqiybek

Astana

Abai.kz