QR Syrtqy ister ministrliginin

QR Ishki ister ministrliginin

QR Últtyq qauipsizdik komiytetinin

QR Bas Prokuraturanyn

nazaryna

Separatistik pighyldaghy orys - kazaktarynyng әskery qúramalary Qazaqstannyng әr týpkirinde qayta bas kótere bastady. Týrli dengeyde jiyndar úiymdastyryp, tipti Resey kazaktary odaghynyng mýsheligine de tirkelip jatyr. Separatistik pighyldaghy kýshterding búl isi – QAZAQ ELINING KONSTITUSIYaSYNA QARSY ARANDATU ÁREKET. Endi myna dәleldi derek kózderine nazar audarayyq:

2005 jyly Resey Memlekettik Dumasy «Resey kazachestvosynyng memlekettik qyzmeti turaly» arnayy zang qabyldady. Zandyq kýshi bar búl qújatta: «kazachestvony  memlekettik qyzmetke tartu, әsirese, әskery jәne qúqyq qorghau salasyna engizu» bolyp tabylatyny jazylghan. Sonymen qatar, 2008 jyly  3 shildede «Resey Federasiyasy memlekettik sayasatynyng reseylik kazachestvomen óz-ara is-qimyl qatynasyn ýilestiru turaly «KONSEPSIYa» qabyldandy. Sol konsepsiyanyng 5-babynda : «Sheteldegi kazachestvomen qatynas Resey Federasiyasynyng memlekettik sayasatynyng ishki jәne syrtqy sayasatynyng qúramdy bir bóligi bolyp tabylatyny» anyq kórsetilgen.

Al, Qazaqstannyng ishindegi kazaktar úiymdarynyng syrtqy úiymdargha baghynyshty qúrylym ekendi «Resey jәne sheteldegi kazak әskerleri Odaghynyn» www.russiancossacks.ru caytynda jariyalanghan. Ondaghy aqparatta Qazaqstannyng ontýstik shyghysyndaghy jәne Jetisu kazaktary Reseydegi jәne basqa da shetelderdegi kazak әskerleri Odaghynyng qúramyna kiretini turaly «tarihi» sheshim» qabyldanghany turaly aitylghan. Endeshe, Qazaqstan azamaty bola jýrip jergilikti «kazaktar odaghy» kimning soyylyn soghyp jýr?

Býginde Qazaqstanda 4 birdey iri kazaktar qauymdastyghy bar. Olar: Oral, Pavlodar, Óskemen jәne Jetisu kazaktary qauymdastyghy. Búl az bolghanday endi 5-shi bolyp «Qostanay kazaktardyng әsker úiymy» jәne payda boldy. Elbasymyz 2005 jyly kazaktar qauymdastyghynyng «Qúrmetti atamany» bolyp qabyldanghany belgili. Demek, «Kazaktar Alqasy» («Ýlken Alqa», «Kishi Alqa» bolyp bólinedi) qajet bolsa preziydentke de búiryq bere alady degen sóz. Aqylgha syimaytyn nәrse. Olar últ ta, etnos ta emes. Solay bola túra, «Qazaqstan Halqy Assambleyasy» qúramynda da bar. Sonda zannan tys «әskery sosloviyelik úiym» assambleyagha kim bolyp jәne qalay tirkelgen degen zandy súraq tuady. Jelep, jebeushisi kim?

Men S.N.Qoshamanúly, tәuelsizdik túsynda, 1991 jyly qyrkýiekte Oral oblysynan (býgingi BQO) avtonomiya jariyalap, jerimizding bir bóligin Reseyge qospaqshy bolghan orys - kazaktarynyng separatistik әreketterine qarsy - 4 kýnge sozylghan «BÝKILQAZAQSTANDYQ QARSYLYQ» aksiyasyn úiymdastyrushylardyng birimin. Búl qarsylyqty qantógizsiz alyp shyqqan da «AZAT» azamattyq qozghalysy edi. Sol kezde Qazaqstannyng 12 oblysynan Oralgha jinalghan eriktiler, orys - kazaktarynyng jer daulaghan «sayasy terrorizminin» betin qaytardy. Kazaktardyng ne oilap, ne býldirgisi kelip jýrgenderin bir kisidey jaqsy bilemin. Oladyng kózdegeni - ARANDATU.

Aytarym, qazaq syndy kón terili halyqtyng da shydamynyng shegi bar. «Ýndemegennen ýidey júdyryq kýt» - tәuelsizdikting tәtti dәmin endi tata bastaghan, tek qana tynyshtyq tilep otyrghan halyq, endigi jerde eshkimning de basynularyna kónbeydi. Qayta-qayta arandatyp, ashyndyra beruge bolmaytynyn esi bar adam bolsaq eskerer uaqyt jetti. QR «Qoghamdyq úiymdar turaly» zany boyynsha da kez-kelgen әskery qoghamdyq úiymnyng qyzmetine tiym salynghan. Isti nasyrgha shaptyrmay onyng aldyn alu, arandatushylyqqa qarsy zandy belsendi jәne búltaqsyz iske qosatyn kez keldi. Ishki tynyshtyqty, el birligin shayqaltudy kózdegen, syrtqy kýshterding aitaqtauymen júmys jasaytyn «separatistik úiym» retinde býgingi Qazaqstandaghy «kazaktardyng әskery qúramalarynyn» qyzmetin toqtatudy, zangha keltirudi talap etemiz.

Núrlybay Qoshamanúly

Abai.kz