قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ

قر ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ

قر ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ

قر باس پروكۋراتۋرانىڭ

نازارىنا

سەپاراتيستىك پيعىلداعى ورىس - كازاكتارىنىڭ اسكەري قۇرامالارى قازاقستاننىڭ ءار تۇپكىرىندە قايتا باس كوتەرە باستادى. ءتۇرلى دەڭگەيدە جيىندار ۇيىمداستىرىپ، ءتىپتى رەسەي كازاكتارى وداعىنىڭ مۇشەلىگىنە دە تىركەلىپ جاتىر. سەپاراتيستىك پيعىلداعى كۇشتەردىڭ بۇل ءىسى – قازاق ەلىنىڭ كونستيتۋتسياسىنا قارسى ارانداتۋ ارەكەت. ەندى مىنا دالەلدى دەرەك كوزدەرىنە نازار اۋدارايىق:

2005 جىلى رەسەي مەملەكەتتىك دۋماسى «رەسەي كازاچەستۆوسىنىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتى تۋرالى» ارنايى زاڭ قابىلدادى. زاڭدىق كۇشى بار بۇل قۇجاتتا: «كازاچەستۆونى  مەملەكەتتىك قىزمەتكە تارتۋ، اسىرەسە، اسكەري جانە قۇقىق قورعاۋ سالاسىنا ەنگىزۋ» بولىپ تابىلاتىنى جازىلعان. سونىمەن قاتار، 2008 جىلى  3 شىلدەدە «رەسەي فەدەراتسياسى مەملەكەتتىك ساياساتىنىڭ رەسەيلىك كازاچەستۆومەن ءوز-ارا ءىس-قيمىل قاتىناسىن ۇيلەستىرۋ تۋرالى «كونتسەپتسيا» قابىلداندى. سول كونتسەپتسيانىڭ 5-بابىندا : «شەتەلدەگى كازاچەستۆومەن قاتىناس رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىنىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىنىڭ قۇرامدى ءبىر بولىگى بولىپ تابىلاتىنى» انىق كورسەتىلگەن.

ال، قازاقستاننىڭ ىشىندەگى كازاكتار ۇيىمدارىنىڭ سىرتقى ۇيىمدارعا باعىنىشتى قۇرىلىم ەكەندى «رەسەي جانە شەتەلدەگى كازاك اسكەرلەرى وداعىنىڭ» www.russiancossacks.ru cايتىندا جاريالانعان. ونداعى اقپاراتتا قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك شىعىسىنداعى جانە جەتىسۋ كازاكتارى رەسەيدەگى جانە باسقا دا شەتەلدەردەگى كازاك اسكەرلەرى وداعىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىنى تۋرالى «تاريحي» شەشىم» قابىلدانعانى تۋرالى ايتىلعان. ەندەشە، قازاقستان ازاماتى بولا ءجۇرىپ جەرگىلىكتى «كازاكتار وداعى» كىمنىڭ سويىلىن سوعىپ ءجۇر؟

بۇگىندە قازاقستاندا 4 بىردەي ءىرى كازاكتار قاۋىمداستىعى بار. ولار: ورال، پاۆلودار، وسكەمەن جانە جەتىسۋ كازاكتارى قاۋىمداستىعى. بۇل از بولعانداي ەندى 5-ءشى بولىپ «قوستاناي كازاكتاردىڭ اسكەر ۇيىمى» جانە پايدا بولدى. ەلباسىمىز 2005 جىلى كازاكتار قاۋىمداستىعىنىڭ «قۇرمەتتى اتامانى» بولىپ قابىلدانعانى بەلگىلى. دەمەك، «كازاكتار القاسى» («ۇلكەن القا»، «كىشى القا» بولىپ بولىنەدى) قاجەت بولسا پرەزيدەنتكە دە بۇيرىق بەرە الادى دەگەن ءسوز. اقىلعا سىيمايتىن نارسە. ولار ۇلت تا، ەتنوس تا ەمەس. سولاي بولا تۇرا، «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى» قۇرامىندا دا بار. سوندا زاڭنان تىس «اسكەري سوسلوۆيەلىك ۇيىم» اسسامبلەياعا كىم بولىپ جانە قالاي تىركەلگەن دەگەن زاڭدى سۇراق تۋادى. جەلەپ، جەبەۋشىسى كىم؟

مەن س.ن.قوشامانۇلى، تاۋەلسىزدىك تۇسىندا، 1991 جىلى قىركۇيەكتە ورال وبلىسىنان (بۇگىنگى بقو) اۆتونوميا جاريالاپ، جەرىمىزدىڭ ءبىر بولىگىن رەسەيگە قوسپاقشى بولعان ورىس - كازاكتارىنىڭ سەپاراتيستىك ارەكەتتەرىنە قارسى - 4 كۇنگە سوزىلعان «بۇكىلقازاقستاندىق قارسىلىق» اكتسياسىن ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرىمىن. بۇل قارسىلىقتى قانتوگىزسىز الىپ شىققان دا «ازات» ازاماتتىق قوزعالىسى ەدى. سول كەزدە قازاقستاننىڭ 12 وبلىسىنان ورالعا جينالعان ەرىكتىلەر، ورىس - كازاكتارىنىڭ جەر داۋلاعان «ساياسي تەرروريزمىنىڭ» بەتىن قايتاردى. كازاكتاردىڭ نە ويلاپ، نە بۇلدىرگىسى كەلىپ جۇرگەندەرىن ءبىر كىسىدەي جاقسى بىلەمىن. ولادىڭ كوزدەگەنى - ارانداتۋ.

ايتارىم، قازاق سىندى كون تەرىلى حالىقتىڭ دا شىدامىنىڭ شەگى بار. «ۇندەمەگەننەن ۇيدەي جۇدىرىق كۇت» - تاۋەلسىزدىكتىڭ ءتاتتى ءدامىن ەندى تاتا باستاعان، تەك قانا تىنىشتىق تىلەپ وتىرعان حالىق، ەندىگى جەردە ەشكىمنىڭ دە باسىنۋلارىنا كونبەيدى. قايتا-قايتا ارانداتىپ، اشىندىرا بەرۋگە بولمايتىنىن ەسى بار ادام بولساق ەسكەرەر ۋاقىت جەتتى. قر «قوعامدىق ۇيىمدار تۋرالى» زاڭى بويىنشا دا كەز-كەلگەن اسكەري قوعامدىق ۇيىمنىڭ قىزمەتىنە تيىم سالىنعان. ءىستى ناسىرعا شاپتىرماي ونىڭ الدىن الۋ، ارانداتۋشىلىققا قارسى زاڭدى بەلسەندى جانە بۇلتاقسىز ىسكە قوساتىن كەز كەلدى. ىشكى تىنىشتىقتى، ەل بىرلىگىن شايقالتۋدى كوزدەگەن، سىرتقى كۇشتەردىڭ ايتاقتاۋىمەن جۇمىس جاسايتىن «سەپاراتيستىك ۇيىم» رەتىندە بۇگىنگى قازاقستانداعى «كازاكتاردىڭ اسكەري قۇرامالارىنىڭ» قىزمەتىن توقتاتۋدى، زاڭعا كەلتىرۋدى تالاپ ەتەمىز.

نۇرلىباي قوشامانۇلى

Abai.kz