(Sәken Imanasov haqynda)

Júrtymyz jampoz jigitterdi «Segiz qyrly, bir syrly» dep atap, «Jigitke jeti óner de az» dep, ýmitin ýkilep otyrghan. Biylghy jyly tughanyna 80 jyl tolyp otyrghan qazaqtyng kórnekti aqyny, halyqaralyq «Alash» әdeby syilyghynyng laureaty, aq aidyndy Alakólding tumasy Sәken Qúsayynúly Imanasov ta osy qanatty sózge layyqty aituly azamattyng biri edi. Sәken serining segiz qyryn sanamalap kóreyik:

Sәkenning birinshi qyry, әriyne, aqyndyq. Alghash Sәken esimin audandyq gazet betterinen oqydym. Oqushy kezimde aqyndy túnghysh ret Ýsharal qalasynda kórdim (Búrynghy Taldyqorghan oblysy, Alakól audanynyng oratalyghy. - red). Ýstinde shytyrday aq kóilek, jenin shyntaghyna deyin týrip alypty. Kózi esimde qalypty, qap-qara, jalt-júlt etken erekshe núrly bolyp kórindi maghan.

Keyinnen institutty bitirer  jyly qayynshylap Gurievke (qazirgi Atyraugha) barghan kezimde kitap dýkenin aralap jýrsem, kózime Sәken Imanasovtyng «Ghashyq dýniye» degen jinaghy týsti. Aqynnyng tútastay kitabyn oqyp, túshynyp, syn maqala jazyp, «Qazaq әdebiyeti» gazetine joldadym. Búl mening syn janryndaghy tyrnaqaldy dýniyem edi. Arada ay ótpey jatyp jarq ete qaldy. Maqalam kóldey bolyp, «Qazaq әdebiyetinin» jarty betin alyp jatyr.

Kóp keshikpey Ýsharalda Sәken aghany kezdestirip qaldym. Sәlem berdim. Aty-jónimdi aittym.

- E, sen Alakóldiki ekensing ghoy. Men aty-jóninning astynda «Guriev» dep túrghannan keyin sol jaqtyng azamaty ma dep jýrsem. Qyzyq boldy, bir betting jogharghy jaghyndaghy jartysyna sening maqalang shyghypty, jaman emes, maqtau, onyng ýstine mening shygharmashylyghym turaly eng alghashqy kólemdi dýniye, al astyna Erkesh Ibrahimdi synaghan maqala berilipti. Men Erkeshke «Kórding be, meni shyghys túrmaq, batys moyyndaghan» dep maqtanyp jýrsem. Áy, sen ekensing ghoy, -dep, kenkildey kýldi.

Sol tanystyqtan keyin aghamen erkin aralasyp kettik. Rasynda, Sәken esimi 60-jyldary әdebiyetke kelgen Túmanbay, Qadyr, Júmekender qatarynda әrkez atalyp jýrdi jәne M.Qarataev, D.Ábilev, T.Moldaghaliyev, F. Ongharsynova taghy basqalardyng jazghan kólemdi syn maqalalarynan keyin ózin kópshilikke moyyndatqan belgili aqyndar qatarynan berik oryn aldy.

Sәken aqynnyng basqalardan bir ereksheligi - shabyt izdep, tandy tangha úryp, jyr jazghan adam emes. Kelesi kitabyn baspanyng taqyryptyq josparyna engizip alghannan keyin, kóbinese «Almaty» sanatoriyasynan bir bólme alyp, eki aiday eshkimmen aralaspay, tapjylmay jazugha otyratyn. Mening oiymsha, jyl boyy jyr onyn  oiynda pisip jýredi de, sol bir-eki aida siya bop sorghalap, qaghaz betine týsetin siyaqty. Jazuy da birshama әdemi bolatyn, týzetuler biren-saran ghana úshyrasatyn. Kóbinese qara siyany qolayly kóretin. Sonan keyin taqyryptar boyynsha jiliktep bólip, taraulargha ornalastyryp baryp, atauyn qoyatyn. Kitabynyng atyn balasha ayalaytyn, sondyqtan bolar, әdemi aitylatyn, jaghymdy estiletin, tipti kópshilik qoldana bermeytin ataulardy tandaytyn. «Bel-beles», «Jaydarman», «Jebe», «Ótkirding bizi», «Altyn aimaq», «Adyrna», «Aq darigha» solay tudy.

«Sәken – aqiyq aqyn» desek, óz aghamyzdy ózimiz maqtaghan bolyp shyghamyz, qalay bolghanda da, ol qazaq poeziyasynda ózining tól qoltanbasyn qaldyryp ketken, dara talant, sýley suretker.

Úiytyp eldi sózine,

Júmylar bolsa janary.

Aqynnyng ózi-ózine,

Eskertkish bolyp qalady,-

dep jazghany da shyndyqqa ainalyp keledi.

Ekinshi bir qyry – jurnalistigi. Sәkeng biraz uaqyt Úyalydaghy mektepte múghalim boldy. 1963 jyldan audandyq «Jana ómir» (qazirgi «Alakól») gazetine tilshi bolyp ornalasady. Audandyq gazet jas talant ýshin ýlken ómir mektebine ainalady. Jer kórdi, el kórdi, qalamyn úshtady.

Auylda túram, dosym, men,

Auylda ósken jan az ba?

Quat ap órshil osy ýnnen,

Tónemin appaq qaghazgha,-

dep jazatyny da osy kez.

Audandyq partiya komiyteti orden alghan bir ataqty shopan jóninde ocherk jazu jóninde tapsyrma beredi. Redaktor búl jauapty iske qalamy jýirik Sәkendi qolayly kóredi. Aldymen sharuashylyq ortalyghyna barghan ol shalghaydaghy mal qystauyna attanady. Jolay adamdarmen sóilesedi, taqyrybyn әbden zertteydi. Sóitse, agha shopannyng ataghyn shygharyp jýrgen kómekshisi asa malsaq adam bolyp shyghady. Aqyry, jas tilshi ordendi shopandy emes, onyng kómekshisi turaly «Irbitjan orden alghan joq» degen taqyryppen gazetke ocherkin jariyalap jiberedi. Onyng ýstine «Qyzym, saghan aitam» degen taqyryppen audandyq gazetting iyesi - aupartkomnyng júmysyn synaghan maqalasy qosa shyghady. Erteninde aupartkomda u-shu, aighay-attan. Qalamgerlik jolda týzu joldan taymaghan Sәkeng ózining qaysar minezin bayqatyp, «ar aldynda dar aldynda túrghanday» aqiqat tuyn joghary kóteredi. Keyinnen oblystyq gazetting ýsh audandaghy menshikti tilshisi bolyp enbek etedi. Biraz jyl «Leninshil jas» («Jas Alash») gazetinde júmys jasady. 90-jyldary Túmanbay Moldaghaliyev  basqarghan «Baldyrghanda» qalam tartyp, balalargha arnalghan bir shoghyr tamasha jyrlaryn jazdy. Jiyrma jylgha juyq ghúmyry «Jazushy» baspasynyng qabyrghasynda ótti. Sәken agha qay qyzmette bolsa da aragidik respublikalyq gazetterge uaqytpen ýndes ózekti maqalalaryn jariyalap túrdy.

Ýshinshi qyry – qayratkerligi. Ol enbek jolynyng bastauynda qalamymen qogham damuyna ýn qosyp otyrsa, marqaya kele ózining jeke túlghasymen qoghamdyq ortada tanyla bastady. Alghashqy memlekettik qyzmettegi orny oblystyq partiya komiytetining núsqaushylyghy edi. Múnda biraz qyzmet etkennen keyin joldamamen Mәskeudegi Joghary partiya mektebine tyndaushy bolyp qabyldanady. Bitirip kelgennen keyin keminde aupartkomnan hatshylyq oryn berilui tiyis bolsa da, onyng minezinen qaymyqqandar oghan qyzmet úsyna qoymady. Almatyda qalyp, baspagerlik jolgha týsti.

90-jyldary tәuelsizdikting alghashqy jyldarynda demokratiyalyq jolmen Jogharghy Keneske deputat saylau kezinde Alakól audanynan kandidat bolyp tirkeldi. Audandyq saylau komissiyasynyng tóraghasy edim, eki ottyng ortasynda qaldym. Bir jaghynda - Sәken agha, ekinshi jaghynda - jurnalist, qayratker Kamal Ábdirahmanov. Ekeui de maghan bóten emes. Biraq el deputattyq mandatty Sәken aghagha berdi. Amal ne, az ghana uaqyttan keyin Parlament tarap, agha deputattyq júmystyng qyr-syryna boylap kirise almady.

Bir jarym jyldan astam oblystyq әkimdikte apparat basshysynyng orynbasary-baspasóz qyzmetining jetekshisi bolyp qyzmet atqardy. Ondaghy ómiri Sәken aghanyng «Kýndelikting keybir betteri nemese oblys әkimshiliginde ótken on segiz ai» memuarynda kórinis tapty.

Sinoptiktey aua-rayyn dәl bilgen,

Sezip túrmyn – bolady endi aldym ken.

... Jogharygha qaraymyn dep jýrgende,

Qansha jyrdyng obalyna qaldym men,-

dep qyzmettegi ghúmyryna ókinse:

Dәrejem bolmasa da dýrildegen,

Ólende oryn taptym býginde men,-

dep, ózin-ózi júbatatyny da bar.

Bir qyry – audarmashylyghy edi. Sol jyldarda zaman talaby ma, әlde ýstemdik qúryp túrghan orys tilining әseri me, Sәken agha tústastarynyng deni audarmashylyqqa jii baratyn. Onyng ýstine qalamaqysy da joghary edi.

Aghanyng audarmashylyqqa keluine ózi qyzmet atqarghan audandyq gazettin  әseri de mol bolghan siyaqty. Óitkeni eki tilde birdey shyghatyn audandyq gazette audarmashylar túraqtay qoymaytyn. Sebebi, partiyalyq gazetting talaby da qatty edi, eki tildi de egiz emgen, tәjiriybeli audarmashy bolmasa, әr jurnalisting jazu mәneri әrtýrli bolghandyqtan, ony dәlme-dәl audaru kәnigi tәrjimashyldyqty qajet etetin. Osy synaqtan mýdirmey ótken Sәken agha audandyq gazetting qarabayyr audarmasynan kórkem audarmagha qadam basqan siyaqty. Ol tәrjimalaghan shyghys shayyry Jalaladdin Rumi, orys aqyndary A. Kolisov, V. Mayakovskiy, angola aqyny A. Netto, saha M. Efimov, qyrghyz A. Rysqúlov, S. Jusuevterding tuyndylary qazaq tilinde jatyq sóilep ketti, sol jyldarda jyl qorytyndysy boyynsha Jazushylar ordaghynyng jinalystarynda jaqsy jaghynan atalyp jýrdi. Men ózim Qyrghyzstannyng Qazaqstandaghy elshisi, aqyn Aqbar Rysqúlovty audaru sәtine kuә bolghanym bar. Ol avtormen jýzdesip, әngimelesip, shygharmashylyq auqymyn tereng zerttep baryp, audarmagha kirisetin. Sәken aghanyng әseri inisi Sekenge de tiyip, ol da audarma salasynda qomaqty múra qaldyrdy.

Endi bir  qyry – akterligi. Nemisting úly jazushysy Lion Feyhtvangerding «Talantlivyy chelovek talantliv vo vsem» degen qanatty sózi bar. Osy sóz Sәken Imanasovqa keletindey. 60-jyldardyng basynda el ensesin kótergen bir kezenderde elimizding týpkir-týpkirinde mәdeniyet pen óner jandana bastady. Oghan sebep – jastardyng shygharmashylyqqa bet búruy. Alystaghy Alakólde de ónerding alghashqy qarlyghashtary sahna ónerin mengeruge úmtyldy. Almatyda óner salasynda oqityn Mayra Omarbaeva men Kýlәsh Qajyghaliyeva jazda auylgha kelip, alghash ret talapty jastardyng basyn qosyp, «Qozy Kórpesh – Bayan súludy» sahnalaydy. Qozynyng rólin Núrlybay Elubaev, Bayannyng rólin Kýlәsh Qajyghaliyeva, al Qodardyng obrazyn Sәken Imanasov somdaydy. Rejisseri – Mayra Omarbaeva.

Olar auyl-auyldy aralap, key jerde klubta, key jerde mektepte, key jerde tipti ashyq alanqayda spektakli qoyady. Qoyylymda Qozy men Qodardyng beldesip, kýresip, aiqasatyn jeri bar. Ssenariy boyynsha Qodar jenilui kerek. Alayda «Jyrda Qozy Qodardy jendi eken dep, somaday Sәken taldyrmash Núrlybaydan jenilmeydi» dep, Sәken agha birazgha deyin sahnada kýresip túryp alady. Rejisser «jenil, jenil» dep shyryldap jatsa da, «Qodar» qyna qoymaydy. Sonda Núrlybay «Aynalayyn, Sәken, jyghyla salshy» dep ótinetin kórinedi. Sóitip, seriktesin  sharshatyp, jalyndyryp  baryp, «Qodar» әreng tize býgedi eken.

Kelesi bir qyry – әngimeshildigi edi. Ángimeni mayyn tamyzyp aitatyn. Tipti ol kisining bir әngimesin birneshe ret tyndaghanym bar. Sonda oi, sóz qospay, aldynghy soqpaghynan shetkeri shygha qoymaytyn. Tek sóz әrin qosyp, boyauyn san mәrte qúbyltyp otyratyn. Sәken aghanyng әngimesindegi zamandastaryn nemese qalamdastaryn kórmeseng de, keyin kezdeskende ejelgi tanysynday bolyp ketetin. Bir tang qalatynym, sol kýngi aua-rayyn, tipti әngime keyipkerining ýstindegi kiyimine deyin búljytpay aitatyn.

Simpatiya, antipatiya degen bar. Bir adamdy Sәken agha aitqanda jaqsy kórip otyrsan, bireudi kórmeseng de jek kórip qalasyn. Óitkeni әngimeshi keyipkerin tәptishtep túryp beyneleytin. Keyin memuarlyq túrghyda jazghan «Qalam men zaman», «Zamandastarym men qalamdastarym» tuyndylarynda sol bayaghy biz auyzeki tyndaghan әngimeler kórkemdelip, kelisti bolyp qaghazgha týsken eken. Ózi ýnemi Qasym Qaysenovti әngimening sheberi dep asa zor baghalaytyn.

Biz keyde jenil kólikpen Almatydan Alakólge deyin birge shyqqan kezimizde qala shetinen-aq agha әngime tizgigin aghytatyn. Arakidik toqtap, tamaq jibitip alsaq ta, Ánuar Álimjanovtyng kógildir taulary kórinetin aimaqqa jaqyndaghan kezde onyng tamaghy kebersip, qyryldap sóiley almay qalatyn. Sonda da aldymen «ashysyn», sonynan tәttisin óneshten ótkizgen son, úrshyqqa shýike iyirgendey, әngime auany taghy da tolygha, molygha týsushi edi.

Sol әngime arnasynda ózining de beynesin, túlghasyn somdap otyratyn. «Kóke, Siz minsiz bas keyipker bolyp kettiniz ghoy», - dep, qaljyngha búrsam, «Sen búl aghandy onay dep oilama» dep, ary qaray jalghastyra beretin әngimesin.

Taghy bir qyry – seriligi. Qadyr Myrza-Álining «Aqyngha kerek aqyl kóp, tentektik kerek azdaghan» degen óleng joldary Sәken aghagha arnalghanday. Aqynnyng 60 jyldyghy Alakólde toylanyp jatqan mereytoylyq dastarhanda bizding ónirde «poltara qazaq» atanyp ketken jezdemiz Seydesh Múqametshin «Sәken jas kezinde huligan bolghan, osy Ýsharalda talay tóbelesin kórip edim» degen sózine kókemning «Osynday kәdeli jerde aitatyn sóz be edi?» - dep qatty renjigenin kórgen edim.

Degenmen «Jel bolmasa, shópting basy qimyldamaydy» degendey, óz auzynan da, tústastarynyng auzynan da aghanyng jas kezindegi «erlikterin» talay estidim. Ýsharaldaghy orys, cheshen jastarymen janjaldasyp qalghanda, beshpetti laqtyryp, jendi týrip, soyqangha qoryqpay kirip ketetinin kózkórgender jyr ghyp aitatyn.

Kózsiz kirip qaydaghy eregeske,

Ketetin de keshegi men emes pe?

Bizden qalghan, shyraghym, qyp-qyzyl dau,

Qyryq-pyshaq, qym-quyt tóbeles te, -

dep jazghan edi.

Jalpy ózine sóz kelgende, beting bar, jýzing bar demey, aityp salatynyn memuarynda maydalap jetkizetini bar. Oblystyq әkimdikte qyzmette jýrgende basshylar Núrqadilovke, Doljenkovke jәne basqalargha qaratyp aitqan sózderi, sóz joq, memlekettik qyzmet túrghysynan kelgende eshqanday shenberge syimaydy. Búl aduyndy aqynnyng auyzdyqqa kónbeytindiginin, biylik aghynymen jýre bermeytindigining anyq belgisi bolatyn. Bir tústa men de memuargha keyipker bolyp ketip, keyin «Shyndyq pen shabyt» degen әngimemde sol oqighany tarqatyp aitqanym bar edi. Sol jaghdaydan keyin agha ekeumizding aramyzgha sóz týsip, alshaq jýrgen kezderimiz de bolghan. Alayda jaratylysynan tarpan, asau minez alapat aqyngha memlekettik qyzmetting keybir tym resmy tústary týsiniksizdeu de bolghan shyghar dep oilaymyn.

Birde dekan Temirbek Qojakeev Sәkenge renjip: «Sen, býkil qazaq poeziyasyn ózing jasap jýrgendey, jan bitkendi mensinbey, kekireyip jýresin, kimsing sen osy?!», - dep qatty renjise kerek. Sonda Sәken «Men Qoja...keyip emespin, men Imanasovpyn. Imanasov degen búl basqalardan imany asyp túr degen sóz» dep jauap qatqan eken.

«Minez degendi, әdette, «tentek», «teli», «úrda-jyq» degen sýikimsiz maghynada týsinetinimiz bar. Al men kýndelikti ómirding iyleuine kóne bermeytin, әr qúbylys, әr kezeng jayly óz pikiri, óz týiini bar, bireu aitty dep attana shappaytyn aqyn retinde minezdi aqyn degendi aityp otyrmyn»,- deydi Sәken agha turaly Fariza Ongharsynova. («Qazaq әdebiyeti»,12.07.1985.).

Aqyn aghamen birge jýrgende bir bayqaghanym, ol tóniregindegi barlyq adam, tipti tútas el tek ózine ghana qyzmet etuge tiyis dep oilaytyn siyaqty bolyp kórinetin. Ózin basqalardan erek ústap, nazar audartyp, barynsha sәndi kiyinip, bar túlghasymen ózgeshelenip túrghandy jaqsy kóretin. Sondayda:

Qoy, aghayyn, meni jaqsy kórinder,

tórge óteyin, tik týregep oryn ber.

Jegjat bitken japyrylyp qoghaday,

tәjim etip túrsyn býgin kelinder!,-

deytin.

Sirә, sol daralyq qasiyetten shyghar, kóp nәrsege kónili tolmay da jýretin. «Han aldyna barghanda, han tappady minimdi, by aldyna barghanda, by qaqpady tilimdi, óz elime barghanda, itke bersin kýnimdi» dep, Tóle by aitty degen sózdi jii auyzgha alatyn. Sondyqtan bolar, onyng jyrlarynda jerlesterine, aghalaryna, tústastaryna, inilerine degen ókpe-naz jii kezdesedi. «Synyqtan basqanyng bәri júghady» ma, әlde egdelik alghysharttarynyng aldy ma, әiteuir, aghalyq jasqa jetken mening óz basymnan da key-keyde sәl-pәl nәrsege bola inilerime degen keyisti kirbing sezilip qalatynyn bayqap qalamyn.

Segizinshi qyry – karta oinaudyng sheberi edi. Mýmkin, qúmar oiyngha jatatyn karta turaly sóz qozghamauymyz da kerek pe edi. Degenmen kartanyng da kartasy bar. Sonau koroli, patshalyq zamannyng ózinde kartanyng keybir týrlerin tek aqsýiekter ghana oinasa kerek. Aghanyng kartasy, seriler men perilerding oiyny – preferans. Búl bir - jazyp-syzyp oinaytyn, elitalyq oiyn. Men ózim búl oiyngha yntyqtyghym joq bolghandyqtan, kóbinese syrtqary qalatynmyn. Degenmen «ýshinshi qolgha kereksin» degen agha sózin jerge qaldyrmay, әlippesin ózi ýiretkennen keyin, aralasatynym bolushy edi. Biraq ómiri qolym shyghyp kórgen emes, sirә, karta da sezetin boluy kerek, ishtartyp oinamaghannan keyin, kóbinese әmiyanym tez bosap qalatyn.

Sәken agha karta oinaghanda kәdimgi qyzylgha týsetin býrkittey qomdanyp, barlyq ynta-shyntymen kirisip, qaghazdyng týzu syzylghanyn, qalamnyng jýrdektigin qalap otyratyn. Karta sәl dúrys ýlestirilmese, qalam jazbay qalsa, janaghy kóterinki kónildi alashúbar búlt basyp, minezining kidiligi úshqyn beretin.

Aghanyng Jogharghy Keneske saylaugha týsip jatqan kezi edi. Bizding ýide bir joyqyn oiyngha kuә bolghanym bar. Ataqty partizan jazushy Qasym Qaysenov, dramaturg jerlesimiz Qúttybek Bayandiyn, Sәken agha – ýsheuining preferans oinap, tandy tangha úlastyrghanyn kórdim. Alghashqyda-aq meni baqtashy mingen baqa aighyr sekildi ainalymnan shygharyp tastady. Sonda bayqadym, búl naghyz maydan, iye, qarusyz maydan eken. Aqyldyng aiqasy, qulyqtyng qaqtyghysy, kózding arbasuy, sózding silkilesui - bәri osynda. «Prikuptyn» astynda Sýleymen patshanyng qisapsyz qazynasy jatqanday, janarlary tesip óterdey qos kartagha qadalady. Sol kezde jetpisting jelkesindegi qart partizan jau tylynda jýrgendey jan-jaghyna jiti qarap, kartasyn syghalap ashyp, «miyzer» oinap, kóbine-kóp qarsylastarynyng qarymyn jazdyrmaydy. Sәken kókem bolsa - soghystyng soyy, alamannyng aqtangeri. Qúttybek te onay shaghylatyn janghaq emes, qadam basqan sayyn qatayady, jauar kýndey kýrkirep qoyady. Osy ýsheuding úshtasuy ýsh maydannan shyqqan ýsh batyrdyng birin-biri shaynap tastar shayqasynday edi. Bir ereksheligi -  Sәken kókem «maydannan» oljasyz shyqpaytyn, útqanda qarsylasynan bir tiynyna deyin sanap almay, kelesi partiyany bastatqyzbaytyn.

Ómirining songhy jiyrma jyldar bederinde Túmanbay kókemmen «King» oinaytyn. Búl oiyngha da meni ýiretip edi, tegi qonbaytyn nәrse qonbaydy eken, әriptes joqta bolmasa, olar meni asa qystamaytyn. Osy oiynnyng keybir sәtterin Sәken seri jyr joldaryna da týsirdi. «Karta oinau kezindegi Túmanbay kókeme minezdeme» degen óleninde:

Stolyndy sausaqpen syrt etkize qatty úryp,

qighash tastap kartasyn, qyryn qaray laqtyryp,

qoly jýrip bergende kýlmeng qaghyp Túmeken,

әndetedi-au deysing bir arghymaq jal at minip...

Aynalymda kelesi sap tiylyp janaghy әn,

Abyrjyp-aq qalady әlgindegi nәn agham!

Oyyny ghoy kartanyn,

karta degen búl iytin,

kimning ghana, Qúday-au, kóniline qaraghan.

Qoynyna kep kirgendey siyqsyzdau bir kempir,

Qalmaydy endi aghamda әlgindegi týrden týr.

Áldeneni kýbirlep, kýrmele me, qaytedi,

Qara tastyng ózin de qiyp týsip jýrgen til!

...Kezegimen kartanyz ainalghanda taghy bir,

Túmekenning qaytadan janyp berip baghy –dýr.

Ándetse de týnimen, әr ketse de týrinen,

Útyp shyghar týbinde Sәkenindi bәribir!...

Túmekeng de qarymtalap «Sәkenjan, karta oinayyq, karta oinayyq» degen taqyrypta óleng týzgeni bar. Jalpy, búl oiyn ýstinde aqyndar bir-birimen jaqyn aralasatyn, birin-biri tereng tany týsetin, eng bastysy - әdebiyet turaly, jekelegen qalamgerler jóninde de әngime keninen óristeytin.

Mine, aq aidyndy Alakólden shyghyp, alty Alashqa aqyndyghymen tanylghan men biletin seri Sәkenning segiz qyry osynday.

Ahmet Kendirbekúly

Abai.kz