Bismillahir Irahmanir Rahiym

Ótken kókek aiynyng basynda, Almatydaghy Kamenka meshiti manynda Músylmandar diny basqarmasyna qarasty «Núr Mýbәrәk» uniyversiytetining týlegi Ruzembay IYshimbetov jetekshilik etken diny lankester jarylystar jasap, qanshama adam qangha bógip jatqanda, diny basqarma tóraghasy Á.Derbisәlining jeke aiyptau shaghymyna baylanysty menin  «Qazaqstan Qajylary» diny birlestigining tóraghasy retinde 7 qazan 2010 jyly «Abay.kz.» internet saytyna joldaghan, sonynan respublikalyq tórt-bes BAQ óz betterine kóshirip basqan  «Elbasy N.Nazarbaevtyng nazaryna!  Haziretke hat jazdym, qúlaghdar bol jamaghat.  «Qazaqstannyng Qúrmetti muftiyi» Rәtbek Nysanbayúlyna Ashyq  hatymdaghy» aitqan syndaryma oray  ýstimnen Medeu audandyq soty qylmystyq is qozghady. Maqalamen tanysqan jangha  A.Derbisәlining mýddesi ýshin audandyq sot óndirisinde  qaraytyn mәsele emes, kópshilik bolyp talqylap,  búzylghaly túrghan el tynyshtyghy men taghdyryn qorghaugha júrtshylyq  nazaryn audaru bolatyn. Aytyp auzymyzdy jighansha sonyng naqtyly kórinisin Almatydan kórip otyrghan joqpyz ba?...

Bismillahir Irahmanir Rahiym

Ótken kókek aiynyng basynda, Almatydaghy Kamenka meshiti manynda Músylmandar diny basqarmasyna qarasty «Núr Mýbәrәk» uniyversiytetining týlegi Ruzembay IYshimbetov jetekshilik etken diny lankester jarylystar jasap, qanshama adam qangha bógip jatqanda, diny basqarma tóraghasy Á.Derbisәlining jeke aiyptau shaghymyna baylanysty menin  «Qazaqstan Qajylary» diny birlestigining tóraghasy retinde 7 qazan 2010 jyly «Abay.kz.» internet saytyna joldaghan, sonynan respublikalyq tórt-bes BAQ óz betterine kóshirip basqan  «Elbasy N.Nazarbaevtyng nazaryna!  Haziretke hat jazdym, qúlaghdar bol jamaghat.  «Qazaqstannyng Qúrmetti muftiyi» Rәtbek Nysanbayúlyna Ashyq  hatymdaghy» aitqan syndaryma oray  ýstimnen Medeu audandyq soty qylmystyq is qozghady. Maqalamen tanysqan jangha  A.Derbisәlining mýddesi ýshin audandyq sot óndirisinde  qaraytyn mәsele emes, kópshilik bolyp talqylap,  búzylghaly túrghan el tynyshtyghy men taghdyryn qorghaugha júrtshylyq  nazaryn audaru bolatyn. Aytyp auzymyzdy jighansha sonyng naqtyly kórinisin Almatydan kórip otyrghan joqpyz ba?...

Búl - qazirgi tanda Ókimet pen Ýkimettik dәrejede qaraluy tiyis óte manyzdy sharua. Sondyqtan da, elimizdegi biz biletin jalghyz din hazireti, «Qazaqstannyng Qúrmetti muftiyi» Rәtbek Nysanbayúly atyna  jazylghan búl Ashyq hatta, ózi júmystan ketken songhy on jyl kóleminde respublika kólemindegi dәstýrli Islam dininde  oryn alyp otyrghan el birligi men qauipsizdigine qater tudyrar óreskel olqylyqtar ortagha salynghan edi...

Qazir Islam әlemindegi birsypyra memleketterde tolqular men tónkerister oryn alyp otyrghanyn barsha halyq kógildir ekran arqyly kórip-bilip, kóp nәrsege kózderi jetip otyr. Basty sebep -  Islam memleketteri bola túra, ol elderde imansyzdyqtyng óris aluy. Dini men imany myqty elde esh uaqytta múnday jappay bas kóteruler men masqara kórinister bolmaghan...

Osy orayda bizding eldegi Respublika músylmandary diny basqarmasyn) ateist - kommunist Á.Derbisәlinin  basqaruymen, elimizdegi Islam  betimen ketip, basqa diny aghymdar orasan zor mýmkindikke iyelik etip, elimizding taghdyryna ýlken qauip tónip otyrghany da ótirik emes.

Osy orayda ótken jyly  «Orda-kz» (№3, 30.07.2010 j.) gazetinde «Diny basqarmany taratu kerek» degen (Sotqa bergish bolsa osy basylymdy nege bermeydi? Bere almaydy...B.A.) taqyryppen   Jambyl oblysy Qorday audandyq mәslihatynyng deputaty, dәriger B. Álimbetovtyng jan-ayqay súhbaty jariyalandy.   Oqyghan adamnyng qúiqa tamyry shymyrlaytyn búl  janayqay-súhbatta, ótken jyldyng 22 mausymynda Aqtau qalasy manyndaghy qatang tәrtipti rejimdegi týrmeden qashyp shyqan 21 tútqynnyng qúqyq qorghaushylargha kórsetken qaruly qarsylyghyn, birneshe kýnge sozylghan әbigerden keyin olardyng basym bóligining qaza tapqanyn, solardyng arasynda Birjannyng óz úly Dәuren Álimbetovtyng qaydaghy bir jat din sodyrlarynyng nasihatyna erip,  qyrshyn jasynda tekten-tekke «shahiyt» bolyp, oqqa úshqandyghyn әngimege ózek etken. Áriyne, jan týrshigerlik ayanyshty da qayghyly jәit...

Men atalynghan Ashyq hatta negizinen osy maqalada aitylghan derekter tóniregindegi jaghdaylardy taldaghanmyn... (Ol Hatta aitylghan jaylardy qaytalaghym joq. B.A.)

Osydan bes jyl búryn býkil elge saugha aityp, jalaqysyn 100 000 tengege kóterudi ótingen  Ábsattar («Ábsattar qajy jalaqysyn ósiruge halyqtan rúqsat súrady», «Ayqyn» gazeti) qaydan qarjyly myrza bola qalghanyn  qaydam, sot otyrysyna  eki birdey engezerdey qorghaushyny jaldaghanyn kórgen Medeu audandyq sotynyng sudiyasy D. Ábdihalyqov kózi alaqanday bolyp, maghan da mindetti týrde advokat jaldau kerektigin týsindirip, sot óndirisin jýrgizudi taghy bir aptagha shegerdi...

Talap aryz iyesi audandyq sotqa jazghan jeke aiyptau shaghymynda meni QR QK-ning 129 babynyng 2 jәne 130 babynyng 2 tarmaqtarynda kózdelgen qylmysty jasady dep  qylmysker etip kórsetkisi kelipti. Búl ókinishke oray el aldynda da, mýbәrәk dinimiz aldynda da úyat jaghday. Onyng ýstine Ábsattardyng búl jeke shaghymyn 28.02.2011 jyly Almaty qalasy №2 Jetisu audandyq sotynyng sudisy N.Seytova óz óndirisinde qarap,  Á.Derbisәlining sebepsiz sot  óndirisine kelmeuine baylanysty qysqartylghan Qauly alghan. Sol sottyng ýshinshi otyrysynda men sudiyagha zandy talap qoydym.  Ádette syn material BAQ-targha tekserilip baryp basylady. Is sotty bolghan jaghdayda osy talapqa oray aldymen syndy jariyalaghan basylym basshysyn, sonan song baryp qylmysy anyqtalyp jatsa, avtordy jauapqa tartuy tiyis. Onyng ýstine Ábsattar ózining jeke aiyptau aryzynda «Júmadaghy jýzdesu», «Qazaqstan» gazeti men menen óz paydasyna yntymaqtastyq negizde 50 000 000 (Elu million) tenge ruhany shyghyn óndirudi talap etipti. Sondyqtan da sot otyrysyna mening osy maqalamdy basqan barlyq BAQ basshylaryn qatystyrudy talap ettim. Sebebi diny basqarmagha qaraytyn meshitterge týsip jatqan esepsiz qayyr sadaqaday tabys qay BAQ-qa   týsip jatyr. Ábsattar talap etken elu milliondy beretindey olarda eshbir mýmkindik joq qoy. Onyng ýstine Ábsattardyng mening maqalama qarsy ózin aqtay alatyn jauabyn baspay otyrghan olar joq. Men sot barysynda oryn alghan  osy ersilikterdi algha tartyp «Abay.kz.» internet saytyna « Elbasyna hat jazdym, qúlaghdar bol jamaghat!» degen taqyryppen N.Nazarbaevtyng atyna  taghy bir maqala jariyaladym.

Ábsattar Medeu audandyq sotyna jazghan songhy shaghymynda Ashyq hatty jariyalaghan BAQ-tardan talap etken ruhany shyghyndy qalys qaldyryp, meni ghana qylmysty jauapqa tartudy talap etip shygha kelipti. Men  Jetisu audanynyng túrghynymyn, BAQ-tardyng qatysy bolmasa, múnday jaghdayda sot óndirisin jýrgizuge búl audanda esh negiz joq. Osy pikrdi ústanyp «Abay. kz.» internet saytyna «Almaty qalalyq soty tóraghasy T.Bәrpibaevtyng nazaryna!  «Advokat izdetken sot otyrysynyng artynda ne túr?.. Ábsattar qarabasyn qorghauda, al eldegi Islamdy kim qorghaydy?» degen taqyryppen taghy bir maqalany jariyalay qoydym. Maqsatym qalalyq sot basshylyghynyng nazaryn audarumen birge el dýrligip jatqanda Ábsattardyng ózine de oy salu bolatyn. Ábsattar oilanbaq týgili, osy aralyqta qos qorghaushylaryn jýgirtip jýrip, ózi qayta Medeu audandyq sotyna  is qaratyp otyryp Jetisu audandyq sotynyng qysqartqan isine qanaghattanbay, qalalyq sotqa apellyasiya jazypty. Ótken kókek aiynyng 20 júldyzynda Almaty qalasynyng apellyasiyalyq satydaghy soty  sudiya A.Esdәuletova  Á.Derbisәlining sol shaghymyn qarap, isti Jetisu audandyq sotyna qayta qaraugha Qauly shyghardy.

Qyzyq, qazir Medeu audanda osy mәselege oray qyzu sot óndirisi jýrip jatyr. Zang - bir mәselege baylanysty eki adamnyng isin eki sotta qatar qaramaydy.  Ábsattar myrza Elbasy senim artqan sotty ózining qol shoqparyna ainaldyryp alghysy kelgen  siyaqty... Telefonmen júmys jasaytyn bizding sottar da soghan beyimdelip bara jatqanday...

Mening qolymdaghy Jetisu audandyq soty Qaulysynyng Anyqtauynda; «...Sot otyrysnyng bolatyn kýni turaly tiyisti týrde qabarlanghan jeke aiyptaushynyng zandy ókili D.Á.Dauletyary sot otyrysyna dәleldi sebeptersiz kelmedi. Sondyqtan isti qarau keyinge, saghat 10.00 - ge 28.02.2011 j. keyinge qaldyryldy. Alayda atalghan kýni jәne de  28.02.2011j. isti qaraudyng keyinge qayta qaldyrylghandyghy turaly ózine naqty mәlim bolghanyna qaramastan D.Á.Dәuletyary sot otyrysyna dәlelsiz sebeptermen kelmedi .Sonday-aq, ol iske qatysa almaytyndyghy nemese aiyptan bas tartatyndyghy turaly habarlamady. Jogharyda keltirilgen mәselelerge sýiene otyryp, sot jeke aiyptaushy D.Á.Dәuletyary sot otyrysyna kelmeui jeke aiyptau isin qysqartugha negiz bolady dep esepteydi» dep kórsetip,  Qaulysynda; « Qazaqstan músylmandary diny basqarmasynyng tóraghasy, Bas mufti, sheyh Ábsattar qajy Derbisәlining Aynabekov Baqtybaydy QR QK-ning 129 babynyng 2 tarmaghynda, 130 babynyng 2 tarmaghynda kózdelgen qylmysty jasauda jeke aiyptau qylmystyq isi jeke aiyptaushynyng sebepsiz sot otyrysyna kelmeuine baylanysty qysqartylsyn» dep jazsa qalalyq sot óndirisinde qaraghan tóraghalyq etushi A.Esdәuletova ózi dayyndaghan Qauly Anyqtauynda  «Is materialyndaghy basty sot talqylauynyng hattamasyna sәikes, 24 jәne 28.02.2011jylghy sot mәjilisterine jeke aiyptaushy Á.Derbisәli qajy, onyng ókili, ayyptalushy B.Aynabekov belgisiz sebeptermen kelmegen» dep meni de kózin júmyp sot tәrtibin búzushy, kýnәkәr etip kórsetip jiberip, óz әriptesteri Jetisu audandyq sotynyng qaulysyn búzyp, qayta sol sot qarauyna jiberdi. Sudiya «Tym bolmasa sot abyroyyn oilasandarshy, búl is Ábsattardyng jeke talap aryzy boyynsha Medeu audandyq sotynda qaralyp jatyr. Siz búl isti búzyp Jetisugha qayta jibergenmen, búl isti qatarlasa qaraugha negiz joq qoy» degen jazbasha alyp barghan pikirimdi qystyrmady da. «Jappar qúlda jan bar ma...». Býgingi tanda Joghary sottaghy  sudiyalar qora- qorasymen jauapqa tartylyp jatqanda, óz óndiristerine salghyrt qaraytyn sudiyalardyng myna qaulysynan song maghan zanda kórsetilmegen zansyzdyqpen Jetisu men Medeu audandyq sotynyng arasynda bolyp jatqan sot óndirisine qatysu ýshin jýgirip jýrip qimyl jasaugha tura kelip otyr. Sot zangha qaramasa basqa amal qansha...

Oylaymyn, sotta isti búlaysha zansyz qarau, arnayy tapsyryspen sybaylastyq boyynsha iske asyp otyrghan siyaqty... «Óltirem dep bireu jýr, óltirmesten qúday jýr» degen maqal da oigha oralady. Osy maqaldy aitatyn

Qazaqta taghy da mynaday maqal bar: «Kóp jýrgen jylan ayaghyn kórsetedi», « Kóp jorytqan týlki terisin syldyrady»... Dindi qorghadym dep men jýrmin, sony oilaudyng orynyna  «meni qorladyn» dep sot jaghalap Ábsattar jýr. Ýmit artar sottarymyzdyng tirligi bolsa mynau. Jalpy búl maqalany den qoyyp oqyghan adamnyng tentek bolyp qaluy da ghajap emes. Sottar óz jarysyn qyzdyryp jatyr. Qaysysy jenerin aldaghy tirshilik kórsete jatar. «Men ne istesem eken?»... degen oy da mazalaydy.

Biraq...  Almatynyng qaq ortasynda kýni keshe Kamenka meshiti manynda Músylmandar diny basqarmasyna qarasty «Núr Mýbәrәk» uniyversiytetining týlegi Ruzembay IYshimbetov jetekshilik etken diny lankesterdin  jarylysyn oilasam oiym on saqqa jýgiredi... Osy oqighanyng aldyn alumen ainalysugha tiyisti dinbasy qara basyn qorghashtap sot jaghalap ol jýr, eldegi diny lankesterding tirligi bolsa mynau. Sottar óz jarystaryn qyzdyryp jatyr... Oy dóit shirkin... Ne bolar eken týbi?  Alla qayyryn bersin, әiteuir...

Baqtybay AYNABEKOV,

«Qazaqstan qajylary» diny birlestigining tóraghasy