Biyl «Qazaq әdebiyeti» gazetine – 85 jyl. Seksenning sengirine shyqqan ata basylym - qazaq ruhaniyatynyng altyn dingegine ainalghany aqiqat. Basylymnyng  alghashqy redaktory Ghabit Mýsirepov bolsa, aqyldastar alqasynda Sәken Seyfulliyn, Beyimbet Mayliyn, Iliyas Jansýgirov siyaqty últ qayratkerleri qyzmet atqarghan.

Gazetting alghashqy sany 1934 jyldyng 10-qantarynda shyqqan eken. Búl basylymgha tәn bir erekshelik – qúrylghan kezinen bastap partiyanyng nemese sol kezdegi iydeologiyalyq ataulardan ada bolghanynda. Al, gazetting mandayshasynda «Qazaq әdebiyeti» últ mәdeniyetin kóterude ýlken oryn alsyn!» dep jazylypty. Osylaysha,  últ mәdeniyetin kóterudi maqsat tútqan basylym 1940 jylgha deyin shyghyp túrghan. Biraq,  bastapqy jyldary gazetting belgili bir retpen shyghatyn jýiesi bolmady. Ár jyldaghy sany әr týrli jaryq kórip túrghan. Mysaly, 1934 jyly 31 sany shyqsa, 1935 jyly - 35, 1936 jyly - 50, 1937 jyly - 54, 1938 jyly - 17, 1939 jyly - 2, 1940 jyly - 6 sany jaryq kórdi.

Gazetting 1936 jylghy alghashqy sanynda birinshi betting mandayshasyna «bes kýnde bir ret shyghady» degen mәlimet keltirilgen. Alayda týrli sebepterge baylanysty búl jýie saqtalmady. Basylymnyng әr nómiri arasyndaghy uaqyt mólsheri 6-9 kýn, keyde 10-13 kýnge sozylghan.

Al, basylymnyng  taralymy alghashqy jyldary – 1934 jyly 1 mynnan 3 myng kóleminde bolsa, 1935 jyly 3500-ge jetken.

“Qazaq әdebiyeti” 1940 jyly belgisiz sebeptermen jaryq kóruin toqtatqan. Tek, arada on bes jyl ótken song ghana qayta jaryqqa shyghady. Sol jyly Syrbay Mәulenovtyng redaktorlyghymen  gazetting 51 sany jaryq kóredi. Al, 1956 jyldan bastap qazirgi kýnge deyin aptasyna bir ret shyghatyn jýie qalyptasqan. Gazet sol kezendegi últtyng ózekti mәselelerin de batyl kótere bildi. Mәselen, R.Berdibaevtyng «Eng ýlken mәdeny baylyq» (1956, 22 sәuir), Á.Narymbetovtyng «Ana tilin ardaqtayyq» (1956, 1 mausym), M.Qarataevtyng «Qayta qaraudy qajet etetin mәsele» (1956, 10 tamyz), Partiya tarihy institutynyng bir top ghylymy qyzmetkerleri – T.Kәkishev, R.Sәrsenbaev, H.Hasenov, T.Álimqúlov, A.Bayshiyn, A.Múqtarov, Q.Ábildaev, Q.Áliasqarov qol qoyghan «Til mәdeniyeti» (1956, 17 tamyz) atty atyshuly maqalalary birinen song biri jaryq kórdi. Búl jariyalanymdar sol kezdegi qazaq qoghamyn dýr silkindirgen edi.

Alayda, sol materialdar ýshin QKP Ortalyq Komiyteti 1956 jyly 10 jeltoqsanda «Qazaq әdebiyeti» gazetining qatelikteri turaly» jasyryn qauly qabyldap,  gazetting «sayasy qateligi» ýshin redaktor  S.Mәulenov Ortalyq Komiytette jazagha tartylady.

Alayda, elding ruhaniy-mәdeny әleuetining damuyna zor ýles qosyp, aqyn-jazushylardyng shygharmalaryn ýzdiksiz nasihattap kele jatqan ata basylym qanday kezende de óz baghytynan janylghan emes. Tipti, Halyq jazushysy Sherhan Múrtaza basqaryp túrghan kezde qazaq jurnalistikasyna «Sherhannyng shekpeninen shyqqan» deytin bir tolqyndy alyp keldi.

Býginde, jazushy Dәuren Quat basqaryp otyrghan «Qazaq әdebiyeti» gazeti zamangha say basqasha sipat alghan. Taralymy 10 mynnan asatyn basylym jas qalamgerlerding shygharmalarynan bólek, shetel әdebiyetin keninen nasihattap, aghylshyn, japon t.b әlemdik klassikalardy qazaq tilinde sóiletip keledi.

Biz 85 jyl boyy últtyng joghyn joqtap kele jatqan hәm ózge basylymdar sekildi eshqashan aty da, zaty da ózgermegen Ata-basylymdy  mereyli merekesimen qúttyqtaymyz!

«Qazaq әdebiyeti» gazetining alar asuy alasarmasyn!

Abai.kz aqparattyq portalynyng újymy