«Sport salasy damyghan alpauyt elge ainaldyq» dep jar salyp jýrgenimizge az uaqyt bolghan joq. Alayda el biyligi ýshin halyqtyng kónilin aulaudyng basty qúralyyna ainalghan sport salasy memlekettik tilge qyryn qabaq tanytyp keledi. Sporttyng qay týrin alsanyz da memlekettik tilde is jýrgizui mýlde nashar ekenin bayqaysyz. Futbol, basketbol, voleybol, velosport qay-qaysysy da orys tiline basymdylyq beredi. Al hokkey men qysqy sportta qazaq tili tipti bosaghadan da syghalay almaydy.

Endi osylardyng ishinde eng tanymal sport sanalatyn futboldaghy memlekettik tilding ógey kýiin jazayyq. Songhy kezderi qazaq tildi basylymdar futbol komandalarynyng resmy sayttary memlekettik tilde júmys istemeytinin aityp dabyl qaghuda. Búghan tipti kózimiz de ýirenip ketti. Kez-kelgen klubtyng resmy saytyna, әleumettik jelidegi resmy paraqshalaryna kirseniz qazaq tilinde aqparat tappay dal bolasyz. Osy jerde el halqynyng ¾-in qazaq últy qúraytynyn jәne qazaq futbolynyng tek qazaqtargha ghana kerek ekenin aita keteyik. Endeshe, el qarjysyna kýn kórip otyrghan osy klubtar kim ýshin orys tilinde aqparat taratyp otyr. Álde bizding komandalar Qazaqstannyng emes, Reseyding namysyn qorghay ma?!

Búdan da ókinishtisi, bizding elde key klubtyng emblemasy әli orys tilinde. Mәselen, qostanaylyq «Tobyldyn» tósbelgisi «Tobol» dep jazylghan. Oraldyq «Aqjayyq» komandasyn «Akjayyk» retinde tanimyz. Al Pavlodardyng «Ekibastúz» komandasy resmy týrde «Ekibastuz» dep jazylyp jýr. Dәl osy pavlodarlyq taghy bir klub «Ertis» kýni keshege deyin «Irtysh» atanyp keldi. Qayta klub basshylary ýlken erlik jasap 2019 jyldyng tabaldyryghyn «Ertis» atauymen attady. «Irtyshti» tóte «Ertiske» auystyra almaghan song tapqan amaldary ghoy. Ógizdi de óltirmey, arbany da syndyrmay. Qala, kóshe attaryn qazaqshalaugha mýlde qarsy soltýstik túrghyndarynyng kәrinen qorqyp, qúrttyng atyn malta qoyyp otyr klub basshylary. Meyli, búghan da shýkir…

Qazaq dalasynyng shólin qandyrghan ýsh ózenning atyn alghan osy komandalardyng sol qasiyetti ataulardy búrmalap jýrgeni ókinishti. Áytpese, Tobol dep aita alghan adam Tobyl dep te aita alary sózsiz. Aynalyp kelgende jergilikti halyqty kemsitu ýshin әdeyi tilin búza sóileu dep týsinbeske amalymyz joq. Shynyn aitqanda, qostanaylyq klubqa tarihtan beri bir onghan atau búiyrghan emes. Ilgerindi-keyindi «Torpedo», «Avtomobilist», «Energetiyk», «Kustanaes», «Himiyk» atalghan komanda 1995 jyldan bastap jergilikti ózenning atyn alghan. Ókinishtisi, ózderiniz bayqaghanday búrmalanyp, «Tobol» atanyp otyr.

Bizding oiymyzsha, klub atauyn jәne embemadaghy «futbolinyy klub Tobol» degen sózdi ózgertudi talap etetin uaqyt keldi. Osy maqsatta Qostanay júrty jәne jergilikti jankýierler belsendilik tanytsa degen tilegimiz bar. Áriyne Oraldyng «Akjayyk» komandasynan da osyny talap etemiz. Búl rette atalghan eki komanda pavlodarlyq «Irtyshten» ýlgi alsa deymiz. Komanda atauyna qazaqsha әripterdi qosqysy kelmese erterek latyn әlipbiyimen jaza bersin. «Tobyl» jәne «Aqjaiyq» dep...

Biz kóne ataulardy qazaqshalay almay jýrsek, keybir basshylar sol qazaqshadan bas tartqysy keledi. Mәselen, 2016 jyly Aqmola oblysynyng әkimi Sergey Kulagin kókshetaulyq «Oqjetpes» klubynyng atauyn «Arlan» dep ózgerteyik dep aidy aspangha shygharghan bolatyn. Búghan basty sebep retinde әkim myrza «Oqjetpes» dep aitu tilge auyr ekenin algha tartqan.

– Bizde «Arlan» degen bar ghoy (hokkey kluby). Álbette «SSKA» – «SSKA», «Dinamo» – «Dinamo». Bilesizder me, nege «Arlan»? Mysaly, «To-bol!». Al «Oq-jetpes» nemese «Aq-tóbe» dep qiqu salu – qiyndau, joghalady. Al «Arlan»: «Ar-lan!» – dep týsindirgen Sergey Vitalievich.

Memlekettik tilge tili kelmeytinin maqtan tútatyn memlekettik qyzmetker óz oiyn dәleldeu ýshin reseylik komandalardy mysal etken. «SSKA», «Dinamo» dep. Búghan qosa «Oqjetpesti» ghana emes «Aqtóbeni» de ózgertu kerek degen oiyn bildirgen. Abyroy bolghanda Kulagin myrza Aqmola oblysyn ýsh jyl ghana basqardy. Eger taghy eki jyl otyrghanda Oqjetpes atauymen erte qoshtasar ma edik?! Memlekettik tildi qúrmettemeytin múnday basshylar Oqjetpes sekildi tarihy ataulardy, qasiyetti úghymdy qadirleydi dep ýmittenuding ózi artyq shyghar.

Búnday basbúzarlyq Sergey Kulaginmen birge ketti desek qatty qatelesemiz. Qazirgi biylikte qazaqylyqqa qanymen qarsy basshylar órip jýr. Olargha salsang almatylyq «Qayrat» komandasyn «Alma-ata», al «Astanany» «Lokomotiyv» (elordalyq klubtyng alghashqy atauy) dep ataugha dayyn. Sóz sonynda aitarymyz, qazaq sportynyng jankýieri de, janashyry da qazaqtar. Sol ýshin әrkimge jaltaqtamay, sportta bolsyn, ózge salada bolsyn qazaq tiline basymylyq beru kerek...

Quanysh Qappas

Abai.kz