TMD elderining azattyq alghannan keyin jýrgizgen tildik reformalary qazaq, qyrghyz jәne belorustan basqa elderde «bir últ - bir til» qaghidasyna sýiendi.  Osylardyng ishinde tek Qazaqstanda ghana kópúltymyz dep danghazalanu nauqany әli tolastamay otyr.

Shyn mәnisinde qazaq jerinde iri ýsh-aq disapora bar: orys, ózbek jәne úighyr. Osy disaporalardyng ekeuining óz últtyq teatry әli kýnge júmys isteude. Ári osy últtar jәne tәjikter óz ana tilinde bilim beretin mektepterde balalaryn oqytyp keledi. Ózge az sandy últtar balaryn tek orys mektepterine berip, kópshiligi qazaq tilin esh kerek qylmay otbasy oshaq qasynda óz ana tilinde ghana sóilep keledi.

Búnyng barlyghy «bir últ - bir til» qaghidasy eskerilmey, el bolashaghy ýshin qauipti qoghamdy qazaq jәne orys tildi alash qauymdastyghyna bólu prosesi óris aldy. Ýkimet aqshasy qazaq tilindegi media kenistikti damytudyng ornyna orys tilindegi BAQ ústaugha orynsyz júmsalyp jatyr. Últymyz eki kemening qúiryghyn ústaghan sugha ketedi deydi. 30 jyldan beri ózge tildi mektepterde tәlim alghan shәkirtter qazaq tilinde sóileuge arlanyp, "tildik mylqau" atanyp mektep qabyrghasynan ýlken ómirge attanyp jatyr.

Oryspen qorqytyp, mektepterine tiyse qalsaq, "beybit qatynasymyzgha qylau týsedi" degen fobiyadan arylatyn kez tudy. Dәl bizdey soltýstiktegi kórshimizben ortaq shekarasy bar Latviya tili ýshin kýreste jeniske jetti. Osy elding jastar Seymine saylanghan rigalyq Tatiyana Andriyes  ózining orys tilining saqtalyp qaluy ýshin kýresetinin mәlimdedi.

Biraq ondaghy orys jastary orys tilinde sóileuge arlanady eken. Endi Preziydenttikten ýmitkerler tilimiz saltanat qúruy ýshin ózderining baghdarlamasyn qalay dayyndap, biz siyaqty qazaq tildi auditoriyanyng kónilin qalay aulaydy. Ýsh tildilik tújyrymdasy tek orys tildi mektepterge qatysty jýzege asyratylatyna el tizginin ústaugha niyet etkender uәde berip, saylana qalsa osy baghdarlamany jýzege asyra ala ma?

Bizden orys tildilerding aua kóshui basty sebebi osy ýsh tildilikting «orys mektepterin» jabugha jasalghan qadam dep úghynuynda. "Qazaq jerinde orys mektebi bolmaydy, onyng ornyn ýsh tildi mektep basady" degendi ashyq aitatyn uaqyt jetti. Sonda onda bilim alyp shyqqan ózge últ ókilderi orys tilinde sóileuge arlanatyn bolady.

Ábil-Serik Áliakpar

Abai.kz