Kez kelgen qogham kóshbasshylar turaly әldebir syrtqy belgilerge, qalyptasqan qalypqa salyp oilaugha beyil. Preziydent Qasym-Jomart Toqaevty da dayyn obrazdargha sýienip, әri ketkende — kәsipqoy diplomat retinde qabyldau basym.

Degenmen Toqaev tek asa kәsipqoy diplomattardyng biri emes. Onyng ómirbayanyn zerttep otyryp, týrli memlekettik lauazym men shytyrmannyng tezinen ótkenin kórip, onyng memlekettik basqarudaghy tәjiriybesi әldeqayda bay ekenin kóresiz.

Birinshiden, Toqaevtyng tәuelsizdikting alghashqy kýnderinen bastap qazaq memleketshiligining negizin qalaushysymen birge bolghanyn, týrli saladaghy qiyn sheshimder qabyldaugha qatysqanyn kóremiz. Tәuelsizdikting 29 jyly ishinde ol Elbasynyng tapsyrmalaryn tabysty oryndap keldi.

Sonymen.

1. Kәsipqoy diplomat

Toqaev — joghary bilikti diplomat. Bizding biletinimiz — onyng eki ret QR syrtqy ister Ministri bolghany (1994-1999, 2002-2007). Búl oraydaghy bilimi de orasan: 1975 jyly ol sol kezdegi әlemdik derjavanyng myqty joghary oqu orny — KSRO SIM MGIMO-ny qyzylmen bitirgen.

Sosyn enbek jolyn sovet diplomatiyalyq jýiesinde bastady. Ol kezde Sovetter Odaghynyng geosayasy quattylyghyn eshkim joqqa shyghara qoymas. Endeshe Toqaevtyng kәsiby mektebi de myqty boldy deuge bolady.

2. Tabysty reformalardyng kuәsi 

Toqaevtyng qyzmet etken uaqyty sovet-qytay qatynastarynyng shiyeleniske toly uaqytymen túspa-tús kelgenine nazar audarayyq. Onyng Qytaydaghy elshilikte qyzmet etkenin eske alsaq, 1960 jyldary kýrt nasharlaghan sovet-qytay qatynastary tek asa bilikti diplomattardyng júmysy ekeni anyq. Ol Qytayda oqu, praktikadan ótu, diplomatiyalyq qyzmet siyaqty týrli sebeptermen 1970 jyldardan bastap boldy. Al Qytaydyng 1980 jyldary betbúrys jasaghany belgili. Endeshe Toqaev Qytaydyng reformasyn ishinen kórgen adam. Múnyng óte-móte qúndy bilim men bilik ekeni sózsiz.

3. Álemdik dengeydegi sayasatker

XXI ghasyrdyng basynda әlemning basty úiymy – BÚÚ-da Aziyadan shyqqan eki basshy bolsa, biri Pan Gy Mun, al biri – Toqaev.

Toqaev BÚÚ bas hatshysynyng orynbasarlarynyng biri ghana emes, sonymen birge eki jyl — Jenevadaghy ofisting jetekshisi boldy. Múnyng Niu-Yorktegi shtab-pәterden keyingi manyzdy mekeme ekenin aitqan jón, ol jerde — 1500-den astam joghary bilikti halyqaralyq diplomat júmys isteydi.

4. Eng tabysty premier-ministr

Toqaevtyng qabileti nege halyqaralyq júmystargha baylanysty elesteytini belgili. Biraq onyng 1999-2002 jyldar aralyghynda Qazaqstannyng tórtinshi premier-ministri bolghanyn esten shygharmau kerek. Búl – auyr reformalar kezeni. Degenmen 2001 jyldan bastap, Qazaqstannyng JIÓ kórsetkishi әlem boyynsha eng qarqyndylardyng qatarynda boldy. Búl jerde Toqaevtyng qytaylyq tәjiriybesining iske asqany sózsiz.

5. Bayypty zanger

Toqaevtyng basshy retindegi tәjiriybesi diplomatiya jәne premier-ministr bolumen shektelgen joq. Ol 2007-2011, 2013-2019 aralyqtarynda Parlament Senatyn eki ret basqardy. Sondyqtan bolar, Toqaev memleketshildikting qúqyqtyq mehanizmderin әbden mengergen.

6. Rasional basshy

Toqaev — rasional sayasatker. Ol Elbasy kótergen bastamalardyng bastauynda jýrip, arasalmaq saqtau, bayybyna baru siyaqty — sayasatkerge auaday qajet qasiyetterge qanyqqan.

7. Zayyrly sayasatker

Jogharyda atalghan enbek joly men bilimi men biligi Toqaevty zayyrly sayasatker retinde qalyptastyrghany anyq. Mysaly, onyng tamasha lingvist ekenining ózi, aimaqtyq jәne jahandyq әriptestermen әngimeni óz dengeyinde jýrgizuge mýmkindik beredi. Ol biletin orys, qytay, aghylshyn, fransuz tilderi - býgingi kýrdeli әlemde naghyz kerek qasiyetterding biri.

8. Elbasynyng ozat shәkirti

Toqaevty Túnghysh Preziydent Nazarbaevtyng ozat shәkirti dep aitugha әbden bolady. Sebebi ol Tәuelsizdikting bastauyndaghy eksperiymentterden bastap, týbegeyli reformalar kezenderining barlyghynda ústazyna assistent boldy. Al ústaz ózining ómirlik isin ozat shәkirtine ghana senip tapsyratyny belgili.

Erlan Ospan

Abai.kz