كەز كەلگەن قوعام كوشباسشىلار تۋرالى الدەبىر سىرتقى بەلگىلەرگە، قالىپتاسقان قالىپقا سالىپ ويلاۋعا بەيىل. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتى دا دايىن وبرازدارعا سۇيەنىپ، ءارى كەتكەندە — كاسىپقوي ديپلومات رەتىندە قابىلداۋ باسىم.

دەگەنمەن توقاەۆ تەك اسا كاسىپقوي ديپلوماتتاردىڭ ءبىرى ەمەس. ونىڭ ءومىربايانىن زەرتتەپ وتىرىپ، ءتۇرلى مەملەكەتتىك لاۋازىم مەن شىتىرماننىڭ تەزىنەن وتكەنىن كورىپ، ونىڭ مەملەكەتتىك باسقارۋداعى تاجىريبەسى الدەقايدا باي ەكەنىن كورەسىز.

بىرىنشىدەن، توقاەۆتىڭ تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى كۇندەرىنەن باستاپ قازاق مەملەكەتشىلىگىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىسىمەن بىرگە بولعانىن، ءتۇرلى سالاداعى قيىن شەشىمدەر قابىلداۋعا قاتىسقانىن كورەمىز. تاۋەلسىزدىكتىڭ 29 جىلى ىشىندە ول ەلباسىنىڭ تاپسىرمالارىن تابىستى ورىنداپ كەلدى.

سونىمەن.

1. كاسىپقوي ديپلومات

توقاەۆ — جوعارى بىلىكتى ديپلومات. ءبىزدىڭ بىلەتىنىمىز — ونىڭ ەكى رەت قر سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بولعانى (1994-1999, 2002-2007). بۇل ورايداعى ءبىلىمى دە وراسان: 1975 جىلى ول سول كەزدەگى الەمدىك دەرجاۆانىڭ مىقتى جوعارى وقۋ ورنى — كسرو ءسىم مگيمو-نى قىزىلمەن بىتىرگەن.

سوسىن ەڭبەك جولىن سوۆەت ديپلوماتيالىق جۇيەسىندە باستادى. ول كەزدە سوۆەتتەر وداعىنىڭ گەوساياسي قۋاتتىلىعىن ەشكىم جوققا شىعارا قويماس. ەندەشە توقاەۆتىڭ كاسىبي مەكتەبى دە مىقتى بولدى دەۋگە بولادى.

2. تابىستى رەفورمالاردىڭ كۋاسى 

توقاەۆتىڭ قىزمەت ەتكەن ۋاقىتى سوۆەت-قىتاي قاتىناستارىنىڭ شيەلەنىسكە تولى ۋاقىتىمەن تۇسپا-تۇس كەلگەنىنە نازار اۋدارايىق. ونىڭ قىتايداعى ەلشىلىكتە قىزمەت ەتكەنىن ەسكە الساق، 1960 جىلدارى كۇرت ناشارلاعان سوۆەت-قىتاي قاتىناستارى تەك اسا بىلىكتى ديپلوماتتاردىڭ جۇمىسى ەكەنى انىق. ول قىتايدا وقۋ، پراكتيكادان ءوتۋ، ديپلوماتيالىق قىزمەت سياقتى ءتۇرلى سەبەپتەرمەن 1970 جىلداردان باستاپ بولدى. ال قىتايدىڭ 1980 جىلدارى بەتبۇرىس جاساعانى بەلگىلى. ەندەشە توقاەۆ قىتايدىڭ رەفورماسىن ىشىنەن كورگەن ادام. مۇنىڭ وتە-موتە قۇندى ءبىلىم مەن بىلىك ەكەنى ءسوزسىز.

3. الەمدىك دەڭگەيدەگى ساياساتكەر

XXI عاسىردىڭ باسىندا الەمنىڭ باستى ۇيىمى – بۇۇ-دا ازيادان شىققان ەكى باسشى بولسا، ءبىرى پان گي مۋن، ال ءبىرى – توقاەۆ.

توقاەۆ بۇۇ باس حاتشىسىنىڭ ورىنباسارلارىنىڭ ءبىرى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ەكى جىل — جەنەۆاداعى ءوفيستىڭ جەتەكشىسى بولدى. مۇنىڭ نيۋ-يوركتەگى شتاب-پاتەردەن كەيىنگى ماڭىزدى مەكەمە ەكەنىن ايتقان ءجون، ول جەردە — 1500-دەن استام جوعارى بىلىكتى حالىقارالىق ديپلومات جۇمىس ىستەيدى.

4. ەڭ تابىستى پرەمەر-مينيستر

توقاەۆتىڭ قابىلەتى نەگە حالىقارالىق جۇمىستارعا بايلانىستى ەلەستەيتىنى بەلگىلى. بىراق ونىڭ 1999-2002 جىلدار ارالىعىندا قازاقستاننىڭ ءتورتىنشى پرەمەر-ءمينيسترى بولعانىن ەستەن شىعارماۋ كەرەك. بۇل – اۋىر رەفورمالار كەزەڭى. دەگەنمەن 2001 جىلدان باستاپ، قازاقستاننىڭ ءجىو كورسەتكىشى الەم بويىنشا ەڭ قارقىندىلاردىڭ قاتارىندا بولدى. بۇل جەردە توقاەۆتىڭ قىتايلىق تاجىريبەسىنىڭ ىسكە اسقانى ءسوزسىز.

5. بايىپتى زاڭگەر

توقاەۆتىڭ باسشى رەتىندەگى تاجىريبەسى ديپلوماتيا جانە پرەمەر-مينيستر بولۋمەن شەكتەلگەن جوق. ول 2007-2011, 2013-2019 ارالىقتارىندا پارلامەنت سەناتىن ەكى رەت باسقاردى. سوندىقتان بولار، توقاەۆ مەملەكەتشىلدىكتىڭ قۇقىقتىق مەحانيزمدەرىن ابدەن مەڭگەرگەن.

6. راتسيونال باسشى

توقاەۆ — راتسيونال ساياساتكەر. ول ەلباسى كوتەرگەن باستامالاردىڭ باستاۋىندا ءجۇرىپ، اراسالماق ساقتاۋ، بايىبىنا بارۋ سياقتى — ساياساتكەرگە اۋاداي قاجەت قاسيەتتەرگە قانىققان.

7. زايىرلى ساياساتكەر

جوعارىدا اتالعان ەڭبەك جولى مەن ءبىلىمى مەن بىلىگى توقاەۆتى زايىرلى ساياساتكەر رەتىندە قالىپتاستىرعانى انىق. مىسالى، ونىڭ تاماشا لينگۆيست ەكەنىنىڭ ءوزى، ايماقتىق جانە جاھاندىق ارىپتەستەرمەن اڭگىمەنى ءوز دەڭگەيىندە جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ول بىلەتىن ورىس، قىتاي، اعىلشىن، فرانتسۋز تىلدەرى - بۇگىنگى كۇردەلى الەمدە ناعىز كەرەك قاسيەتتەردىڭ ءبىرى.

8. ەلباسىنىڭ وزات شاكىرتى

توقاەۆتى تۇڭعىش پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ وزات شاكىرتى دەپ ايتۋعا ابدەن بولادى. سەبەبى ول تاۋەلسىزدىكتىڭ باستاۋىنداعى ەكسپەريمەنتتەردەن باستاپ، تۇبەگەيلى رەفورمالار كەزەڭدەرىنىڭ بارلىعىندا ۇستازىنا اسسيستەنت بولدى. ال ۇستاز ءوزىنىڭ ومىرلىك ءىسىن وزات شاكىرتىنە عانا سەنىپ تاپسىراتىنى بەلگىلى.

ەرلان وسپان

Abai.kz