Dýniyejýzin dýr silkindirgen "Sibir obasynyn" eng auyr týrin tapqan   bauyrymyz qazir aty-jónin ózgertip , Batysta túryp jatyr

Dýniyejýzin dýr silkindirgen "Sibir obasynyn" eng auyr týrin tapqan   bauyrymyz qazir aty-jónin ózgertip , Batysta túryp jatyr

Biz búl aghamyz jayly tek syrtqy habarlardan ghana tanyp jýrmiz. Songhy terakttardan keyin aty qaytadan aqparat qúraldarynda jiyi-jii estilip jýr. Sol jayynda ózimiz kórmesek te, bóten elding auzynan sizge jetkizeyin dedik. Shyn aty-jóni Qanatjan Álibekov bolghan biologiyalyq soghystyng mamany, kezinde dýrkirep túrghan Kenes Odaghynyng búqaralyq biologiyalyq qarulardy damytu programmasynda betke ústar alyp mamandarynyng biri bolghan. Qazir bolsa aty-jónin Ken Aliybek degen laqap atqa ózgertip, elimizden alys jerge qonys tepken.
Jas Álibekov esimin ózgertpey túrghanda, jogharghy mansapty ofiyser bolatúghyn. Milisiya qyzmetkerining balasy Qanatjan 15 jasynda mekteptegi oquyn ýzedi. Medisinalyq mamandyq mektebine týsip, búl oqu ornyn óte jaqsy dәrejemen bitiredi. Tanghalarlyq jayt bolmasa kerek, onyng mamandyq salasy júqpaly aurulardyng jayyluy edi. Onyng sibir obasy jayly zertteulerin bastamastan ýsh jyl búryn, Sovet ókimeti bioqaru zertteulerin toqtatu sóz bergen-túghyn. Búl baryp túrghan ótirik edi.       
Shirkin, shette jýrse de qazaqtyng ghalymy ekenin bóten elge tanytyp jýr. Onyng zerttep damytqan júmystaryna baylanysty ony syrttaghy elder - Ioan Injilinde jazylghan qiyamet kýninde oba nәletin әkeletin Qiyametqayynnyng Ýshinshi Sarbazy degen laqap taqqan. Qazirgi iz suytushylar onyng damytqan qaruymen Amerikany shulatqan apat arasynda baylanys bar-joghyn zertteude. Ótken nәrseni qozghamaghan jón-aq. AQSh Japoniyagha atom bombasyn tastaghanda Eynshteyn ókingendigin aitqan edi, sol sekildi Álibek aghamyz da: "Biz búl qarudy damytqanda maqtanysh tútyp edik. Damytu ýshin qanshama úiqysyz týnder ótkizip edim. Qazir men ókinip otyrmyn, biraq men ózimdi qylmysker sezinbeymin", - deydi.
Kóshiruin kóshirip alyp, ózderinin paydasy ýshin qoldanyp, keyinirek onyng ózin synaytyn Batys elderining naqty peyilderin úqqan shygharsyz!
Onyng damytqan obasy - tabighatta kezdesetin oba virusine qaraghanda 4 ese kýshti bolghan sibir obasynyng bir týri. Ýsh balanyng әkesi bolghan, Qazaqstanda tuyp-ósken ghalym aghamyzdyng zertteu júmystary dýniyening qanday qater aldynda túrghanyn kórsetken. Qyrghiqabaq soghysy kezeninde, 1972 jyly әskery maqsatta biologiyalyq zattardy damytugha, óndiruge nemese saqtaugha tyiym salatyn "Dýniyejýzilik biologiyalyq qarular jayyndaghy Konvensiyasyna" Kenes Odaghy da qosylghan. Al, 3 jyl ótken son, Álibek qúpiya týrde jasalghan "Biopreparat" programmasyn damytugha qatysqan. Búl programmada onyng belsendilik tanytqany sonshalyqty, polkovnik ataghyn alyp, lauazymy komandada ekinshi adamgha sheyin ósken.
Onyng júmystarynyng jemis bere bastaghan kezi edi. Myna surettegi eki әriptes KSRO-daghy Shyqany әskery bazasynda jýrgizilgen zertteulerin qoyangha synap jatyr.
"Búl programmanyng arqasynda Batys elderine qarsy qoldanugha dayyn sibir obasynyn, ospanyn, basqa da kýshti biologiyalyq qarulardyng jýzdegen tonnasyn saqtauda bolatyn. Bizding laboratiyamyzda jetildirilgen qarular qyrghiqabaq soghys kezenining qúpiyasy retinde saqtaldy" - dep eske týsiredi Álibek aghamyz.
Kommunistik rejimning qúldyrauy kezinde, seksenshi jyldardyng sonyn ala, «Biopreparatqa» qatysqan ghalymdar aqsha kóp tikkenderge Álibek aghamyzdyng jәne ózderining qúpiya-syrlarymen qosyla ózderi de satyla bastady. Osylaysha, óltirgish kesepat bakteriyalar Saddam Huseyn men Usama ben Ladenning koldaryna týsti.
Álibekov Qazaqstandaghy Stepnogorsk zertteu ortalyghynda aty belgili maman edi. Qauiptiligi sonshalyq, zertteu júmystary jerasty yadrolyq qorghanys panalarynda jýrgiziletin. Osylardyng bireuining qaqpasy jogharydaghy surette beynelengen.       
"Sheteldikter «Biopreparattyn» kәnigi ghalymdary ýshin qanday qún berse de útylmaydy. Onyng beretin aqparaty arqasynda, kóptegen jylgha sozylatyn ghylymy zertteu shyghynynan jәne uaqytynan útady. Kóptegen ghalymdar Europa men Aziyagha ketti, al keybiri mýldem kózge kórinbey, tynysh ómir sýrude. Estuimshe, keybir ghalymdar Soltýstik Koreya men Irakqa satylypty" - deydi ghalym aghamyz.
Tiri qalghan ghalymdardyng sany az. Qanatjan aghamyz kóptegen "qymbatty" әriptesterin Sverdlovsk apatynda joghaltqan. 1979 jyly bolghan apatta sibir obasyn óndiruge arnalghan reaktor isten shyghyp, uly búlt aspangha kóterilgen. Kenes Odaghy 300-ge jaqyn adam jazyqsyz ólgen búl apatty ondaghan jyldar qúpiya týrde saqtady.
Kenes Odaghynyng biologiyalyq qaru programmasynda sespey qatyratyn jalghyz bakteriya "sibir obasy" ghana bolghan.
Dýniyejýzinde óte qaterli biologiyalyq qarudyng әserin kórgen az adamnyng qatarynda Álibekov te bar. Onymen birge júmys istegen 44 jastaghy Nikolay Ustinov atty zertteushi qayghyly oqighagha úrynghan. 1988 jyly Marburg virusining Ebolagha әserin zertteu júmysy kezinde bayqausyzda eki qabattap kiygen qolghaptarynyng arasynan sausaghyna iyne shanshyp alghan. Tórt kýn ótkennen keyin kózderi qantalay bastaghan. Medikter onyng qanyn auystyrghan, biraq qan shapshyp, auzynan aqqan. 17 kýndik tirshilik jantalasynan keyin ishki aghzalary erip, aqyrynda qaytys bolghan. Denesi suymay túryp, júmystastary Ustinovtyng qanynan órnek alyp, probirkalarda virusty ósirip, zymyrannyng oqtúmsyqtaryndaghy ydysqa qúiyp toltyrghan.
"Búlay jasaudyng qate ekenin keyde oilaytynmyn", - dep qaytadan qalyng oigha shomady ghalym aghamyz.
Búl jaghdaydan keyin de, Batys ta qarap otyrmas dep senip, milliondaghan qarajatty jana biologiyalyq qaru ýshin júmsady. 1991 jyly Amerikagha barghan kezinde múnyng sebep bolmaghanyna kózi jetipti-mis. 1992 jyly Amerikagha qashady. Qazir ózgergenin bayandap otyr.
Reseyding preziydenti bolghan Boris Elisin Himiyalyq Qaruly Kýshterining qolbasshysy bolghan general Anatoliy Kunsevichti qyzmet ornynan bosatty.
Tom Mangold pen Djef Goldberg "Obalardyng soghysy" kitabynda mynalardy jazady: "Kunsevich 5 tonna VX nervti gaz komponentterin siriyalyq deldaldargha satyp jatqanynda ústalghany mәlim. Búl bәlening songhy ayaldamasy Irak degen boljam bar."
General Kunsevich siriyalyqtargha VX jýike gazyn satpaqshy bolghannan keyin kyzmetinen bosatyldy. Eazushy Mangold jәne Goldberg: "Kunsevichting bir qalta aqsha ýshin, 800 killogram himiyalyq zattardy attary belgisiz bireulerge satpaqshy bolghanyn" qaghida etedi. Álibekov jýrgizgen zertteulerding jemisteri endi terrorizm qauipine ainaldy.
Álibekov te Kunsevich sekildi dýniyege tanymal bolyp, biologiyalyq qaru jayynda әngime qozghalghanda "Kýndelikti júmysymda búl qaterding aldyn alyp, әserin joqqa shygharugha talpynudamyn. Birneshe jyl búryn búzghan antymnyng aiybyn tóleu ýshin medisinalyq boryshym"- deydi. Biraq, aita ketetin jaghday ózining de nysanagha týskeni jayly әngimeler bar, óitkeni, qazirgi júmys orny Vashingtonnan tys jerde, sibir obasy taratylghan oshaqta ornalasqan.
1992-da AQSh-qa syiynghannan keyin, OBB tarapynan alty jyl boyynsha qúpiya tútylghan Ken endi saqtanusyz jýre bastady.       
Álibekovting qazirgi uaqytta óz ýiim dep jýrgen Amerikasy jaratyluyna ózi kómekshi bolghan bәleden zardap shegude. Álibekov "Dәrigerler qúrmalas mulitivirus vaksinasyn oilap tabugha mindetti", - dep oilaydy. -  Óitkeni, býgingi tanda sibir obasymen kýresumen bolsaq, ertenine basqa da indetterding shyghuy әbden yqtimal».

www.aspan-2001.narod.ru