Qazaqtyng ataqty shejireshi ghalymy Qúrbanghaly Halid «Qazaq shejireshileri jýz, eki jýz jylghy isterge talasyp otyrmaydy. Oqigha myn jyldan beri bolsa da ishterinde jýrgendey bile beredi» deydi. Osy bir ghajap sózdi «Tauarih hamsadan» izdep otyryp mynaday bir qyzyqqa jolyghyp qaldym.

Birinshi taraugha arnalghan «Derekteme» bóliminde «noghay», «ózbek» ataularynyng maghynasyn, «toqsan eki», nemese «alpys eki bau» úghymdaryn talday kele Qúrbanghaly Halid bylay dep jazady: «Aqtaylaq bi, ataqty nasabshy (shejirening bilimpazy degen maghynada qoldanylady, «nasab- nama» - genealogiya degendi bildiredi-J.A.), alpys ekining ishinde tanymal mәshhýr jeteu: noghay, qazaq, bashqúrt, qypshaq, týrkimen, sherkes, tibtar dep, búl jeteuding ishindegi kóbi jәne bayy noghay halqy deytin edi. Oghan bireuler siz noghaydy maqatap, asyra dәripteysiz, orysqa birinshi ótken solar emes pe degende, ol kisi – búl halyqtyng kemshiliginen emes, qyzaylardyng asqandyghynan, olardyng erligine senip /.../ ózara ishterine alauyzdyq kirip, sonyng jazasyn tartty. Solay bola túrsa da olar qyryq jyl boyy atysyp baryp jenilgen. Biz siyaqty jem jep aldanbaghan dep jauap berdi» dep bayandaydy (Tauarih hamsa, 60 bet).

*Osyghan baylanysty sizderge súraghym bar - Aqtaylaq biyding shejiresinde osy әngime bar ma ? Qúrbanghaly Halid kitabynyng originalyn qaraghandarynyz bar ma ?

*Osy mәtinning sonynda kitapty baspagha dayyndaghandar «Qyzay -Qytay jerindegi nayman ruy» dep anyqtama bergen. «Tauarih hamsada» Qyzay ruy turaly birneshe ret aitylady, biraq jogharydaghy mәtinde әngime Qyzay ruyna qatysty emes degen pikirdemin. Búl jerde әngime noghay halqynyng basshylary turaly bolyp otyrghan siyaqty.

*Mening oiymsha Aqtaylaq shejiresinde Qyzay atauynyng týpki maghynasy aitylyp otyr, yaghny «Qyzay» sózi әuel basta «atalyq» degen maghynada qoldanyldy degen bizding pikirimizding dúrystyghyn dәleldeydi.

Jambyl Artyqbaevtyng facebook paraqshasynan

Abai.kz