قازاقتىڭ اتاقتى شەجىرەشى عالىمى قۇربانعالي حاليد «قازاق شەجىرەشىلەرى ءجۇز، ەكى ءجۇز جىلعى ىستەرگە تالاسىپ وتىرمايدى. وقيعا مىڭ جىلدان بەرى بولسا دا ىشتەرىندە جۇرگەندەي بىلە بەرەدى» دەيدى. وسى ءبىر عاجاپ ءسوزدى «تاۋاريح حامسادان» ىزدەپ وتىرىپ مىناداي ءبىر قىزىققا جولىعىپ قالدىم.

ءبىرىنشى تاراۋعا ارنالعان «دەرەكتەمە» بولىمىندە «نوعاي»، «وزبەك» اتاۋلارىنىڭ ماعىناسىن، «توقسان ەكى»، نەمەسە «الپىس ەكى باۋ» ۇعىمدارىن تالداي كەلە قۇربانعالي حاليد بىلاي دەپ جازادى: «اقتايلاق بي، اتاقتى ناسابشى (شەجىرەنىڭ ءبىلىمپازى دەگەن ماعىنادا قولدانىلادى، «ناساب- ناما» - گەنەالوگيا دەگەندى بىلدىرەدى-ج.ا.), الپىس ەكىنىڭ ىشىندە تانىمال ءماشھۇر جەتەۋ: نوعاي، قازاق، باشقۇرت، قىپشاق، تۇركىمەن، شەركەس، تيبتار دەپ، بۇل جەتەۋدىڭ ىشىندەگى كوبى جانە بايى نوعاي حالقى دەيتىن ەدى. وعان بىرەۋلەر ءسىز نوعايدى ماقاتاپ، اسىرا دارىپتەيسىز، ورىسقا ءبىرىنشى وتكەن سولار ەمەس پە دەگەندە، ول كىسى – بۇل حالىقتىڭ كەمشىلىگىنەن ەمەس، قىزايلاردىڭ اسقاندىعىنان، ولاردىڭ ەرلىگىنە سەنىپ /.../ ءوزارا ىشتەرىنە الاۋىزدىق كىرىپ، سونىڭ جازاسىن تارتتى. سولاي بولا تۇرسا دا ولار قىرىق جىل بويى اتىسىپ بارىپ جەڭىلگەن. ءبىز سياقتى جەم جەپ الدانباعان دەپ جاۋاپ بەردى» دەپ باياندايدى (تاۋاريح حامسا، 60 بەت).

*وسىعان بايلانىستى سىزدەرگە سۇراعىم بار - اقتايلاق ءبيدىڭ شەجىرەسىندە وسى اڭگىمە بار ما ؟ قۇربانعالي حاليد كىتابىنىڭ وريگينالىن قاراعاندارىڭىز بار ما ؟

*وسى ءماتىننىڭ سوڭىندا كىتاپتى باسپاعا دايىنداعاندار «قىزاي -قىتاي جەرىندەگى نايمان رۋى» دەپ انىقتاما بەرگەن. «تاۋاريح حامسادا» قىزاي رۋى تۋرالى بىرنەشە رەت ايتىلادى، بىراق جوعارىداعى ماتىندە اڭگىمە قىزاي رۋىنا قاتىستى ەمەس دەگەن پىكىردەمىن. بۇل جەردە اڭگىمە نوعاي حالقىنىڭ باسشىلارى تۋرالى بولىپ وتىرعان سياقتى.

*مەنىڭ ويىمشا اقتايلاق شەجىرەسىندە قىزاي اتاۋىنىڭ تۇپكى ماعىناسى ايتىلىپ وتىر، ياعني «قىزاي» ءسوزى اۋەل باستا «اتالىق» دەگەن ماعىنادا قولدانىلدى دەگەن ءبىزدىڭ پىكىرىمىزدىڭ دۇرىستىعىن دالەلدەيدى.

جامبىل ارتىقباەۆتىڭ facebook پاراقشاسىنان

Abai.kz