nemese

Túrghymbaevtyng zeynetkerler otryady reforma jasaugha qauqarly ma?

QR Ishki ister ministri

Erlan Túrghymbaevtyng nazaryna!

Qazir qazaq qoghamy qabaghyn týiip qaraytyn qos qyzmet bolsa, sonyng biri polisiya. Ókinishti, alayda shyndyq. Búl shyndyqty Erekeng (Erlan Túrghymbaev) basshylyq etetin ministrlikting (QR IIM) ózi de moyyndaytyn bolsa kerek. Óitkeni ótkende memleketik arnalar arqyly «Qazaq polisiyasy qúrmetke layyq» degen auandaghy birli-jarym beyne rolik týsirip taratty. El-júrtqa sýieudey sýikimi qalmaghan qazaq polisiyasynyng bedelin eng qúryghanda el ishinde jaqsartudyng amal-aylasyn jasaghan bolyp baqty. Áshekey әrin keltirip jasaghan әlgi rolikter sәndi trend bolghanymen, sәtti agetasiya bola qoydy ma? Qaydam! Qazaqstannyng әrbir azamatyna qorghan boluy tiyis qazaq polisiyasynan júrt nege qorqady, Erlan myrza? Jalqy súraqqa jauap berip kórinizshi...

Preziydent: Polisiyagha reforma jasau kerek

Qosh, sonymen Siz basqaratyn ministrlik nópir synnyng astynda otyr.

Preziydent Qasym-Jomart Toqaev biyl 2 qyrkýiekte Qazaqstan halqyna Joldauynyn jasady, bilesiz. Sol Joldauda qazaq polisiyasynyn, Qazaqstan polisiyasynyng júmysyna qatysty reformanyng manyzdylyghy turaly tәptishtep aitty.

«Qúqyq qorghau jýiesin tolyq reformalau – asa manyzdy mindetterding biri. Polisiyanyng memlekettik kýshtik qúrylymyndaghy beynesi birte-birte ózgerip, qauipsizdikti qamtamasyz etu ýshin azamattargha qyzmet kórsetetin organgha aynalady. Poliyseyler júmysynyng tiyimdiligi polisiya qyzmetinin bedeldi boluyna baylanysty», dedi.

Preziydentting sózinen Siz ne týsindiniz? Bizding týsingenimiz – polisiyanyng el ishindegi imidji óte-móte mýshkil halde. Ol aldaghy uaqytta, birte-birte – qazirgidey úrda-jyq emes, azamattardyng qauipsizdigin qamtamasyz etetin qauipsiz organgha ainalady. Ol ýshin IIM-ge reforma qajet. Polisiyany reformalau – asa manyzdy mindetterding biri. Ol ýshin 3 jylgha josparlanyp, budjetten 173 milliard tenge taghy bólinedi. Dúrys týsinsek, Preziydentting aitqany, aitqysy kelgeni osy mine.

Ol az deseniz, Preziydent Qasym-Jomart Toqaev biyl sәuirde Ishki ister ministrligining keneytilgen alqa mәjilisine qatysyp, Qazaqstan polisiyasynyng dói-dókeyligi men dórekeligi turaly ashyq aitqan.

«Polisiyagha qoyylatyn negizgi talap – tiyimdi júmys. Al onyng tiyimdiligin baghalaudaghy basty shart – halyq senimi. Túrghyndar poliyseylerding dórekiligi men biliksizdigine baylanysty jii shaghym aitady. Keybir jaghdaylarda polisiya qyzmetkerlerining ózderi zandy búzady, әsirese jol erejelerin saqtamaydy. Ishki ister ministrligi jýrgizilip jatqan reformalar ayasynda tәjiriybeli әri adal kәsiby mamandardy saqtap qaludyng keshendi sharalaryn qarastyru qajet. Sonday-aq, jas kәsiby mamandardy irikteu barysynda olardyng sybaylas jemqorlyqqa qarsy immuniytetine basa nazar audaru kerek», degen bolatyn.

Biz de, әlemdik aqparat ta búl turaly búrynnan jazyp, aityp kelemiz. Meyli, elishilik aqparat pen әlemdik jazghyshtar «týimedeydi týiedey qylyp otyr» dep týsinersiz. Al preziydentting syny she?

Polisiyagha degen halyqtyng senimi nege joq? 

Preziydent aitqanday, polisiyagha degen halyqtyng senimi nege joq?  Jogharydaghy súraqty qaytalap qoyayyq, halyqqa qorghan boluy kerek polisiyadan halyq nege qorqady? Jauap bireu ghana – qazir ishki ister salasynyng tizginin sonau totalitarly kenestik jýiede tәrbiyelengen, qyzylkóz qandy dәuirding jazalau tәsili qanyna sinip ketken qart-mamandar ústap otyr. Boldy. Bitti. Gәpting bәri osynda.

«Keybir jaghdaylarda polisiya qyzmetkerlerining ózderi zandy búzady», dedi Preziydent sәuirdegi sózinde. Onyng әidik mysaly Ishki ister ministrligine qarasty organdarda basshylyq qyzmette otyrghan azamattardyng zeynet jasyna jetse de, qyzmetterinde otyruy bolsa kerek. Biz búl turaly búryn da jazdyq. Qaytalap taghy jazayyq. Sonymen, qazir elimizding ishki ister salasyna kimder basshylyq jasauda?

Zeynettegi poliyseyler reforma jasaugha qauqarly ma?

Ishki ister ministrligining resmy sayty - mvd.gov.kz. Osy sayttyng «QR IIM basshylyghy» degen aidaryn sholyp shyghayyq...

JAQYPOV RAShID TAUFIYKÚLY 60 jasta.

QR IIM orynbasary. 1959 jyly tughan. Biyl qazan aiynda 60-qa tolady. S.M.Kirov atyndaghy Qazaq memlekettik uniyversiytetin bitirgen. 2014 jyldyng 29 qyrkýieginen osy uaqytqa deyin – Qazaqstan Respublikasy Ishki ister ministrining orynbasary.

ÁMIROV MÚHARAN SERIKÚLY 60 jasta.

QR IIM Tergeu depurtamentining bastyghy. 1959 jyly tughan. Polisiya general-mayory.  KSRO IIM-ning Qaraghandy Joghary mektebining tergeu fakulitetin bitirgen. Zanger, qúqyqtanushy. 2014 jylghy qyrkýiekten bastap – Qazaqstan Respublikasy IIM Tergeu departamentining bastyghy.

OSPANOV QUAT QALIYÚLY 55 jasta.

QR IIM Ekstremizmge qarsy is-qimyl departamentining bastyghy. Biyl jeltoqsanda 55 jasqa tolady.

KSRO IIM Qaraghandy joghary mektebinde oqyghan. 2013 jyldyng qantarynan 2019 jyldyng shilde aralyghynda Qazaqstan Respublikasy IIM Ózindik qauipsizdik departamentining bastyghy bolghan.  2019 jyldyng 19 shildecinen qazirgi uaqytqa deyin Qazaqstan Respublikasy IIM Ekstremizmge qarsy is-qimyl departamentining bastyghy lauazymynda qyzmet etude.

Búdan bólek:

BÁDILHAN KAMALHANÚLY 59 jasta.

QR IIM kenesshisi. 1960 jy tughan. Mamandyghy zanger. 2018 jyldan beri IIM kenesshisi. Polisiya polkovniygi.

QABYLOV AMANJOL JAYGhALIYÚLY

QR IIM Kóliktegi polisiya departamenti basshysy. Polisiya polkovniygi. 57 jasta. Polisiya polkovniygi. Úzaq jyldar boyy Manghystau oblysynda qyzmet etken. Búl kisining esim-soyy sonau Janaózen oqighasy kezinde de atalghan edi.

OLJABAEV JANBOLAT QOSPANÚLY

Qostanay oblysy Polisiya departamenti basshysynyng orynbasary. Polisiya polkovniygi. 58 jasta.

ÝMBETQALIYEV HAMZA BAQTYGhALIYÚLY

Atyrau oblysy Polisiya departamentining basshysy. 56 jasta.

JÚMAHANBETOV ERALY MÚSAÁLIÚLY

Shymkent qalalyq Polisiya departamentining basshysy. 56 jasta. Polisiya polkovniygi.

NÚRGhALIYEV QADYRBEK AHMETKÁRIMÚLY

Shyghys Qazaqstan Oblysy Polisiya basqarmasy bastyghynyng orynbasary. 58 jasta.

Biz jogharyda 55 jastan asqan birli-jarym adamnyng esim-soylaryn ekshelep kórsettik.

Qazaqstanda «Qúqyqqorghau qyzmeti turaly QR zannamalyq aktisine ózgertuler men tolyqtyrular engizu» turaly 2013 jyldyng 21 mamyryndaghy №93-V Zany bar. Ol Zannyng 82-baby boyynsha:

Mayor shendilerge deyin jәne kishi kenesshiliktegi qyzmetkerlerge – 48 jasqa,

podpolkovnik shendilerge jәne kenesshilerge – 50 jasqa,

polkovnik shendilerge jәne jogharghy kenesshilerge – 55 jasqa,

jogharghy basshylyq qúramdaghy azamattargha – 60 jasqa deyin qyzmette bolugha rúqsat etilgen.

(«Statiya 82. Predelinyy vozrast slujby v pravoohraniytelinyh organah

Na slujbe v pravoohraniytelinyh organah mogut sostoyati do sleduiyshego predelinogo vozrasta:

1) do mayora, mladshego sovetnika vkluchiytelino - sorok vosemi let;

2) podpolkovniki, sovetniky - pyatidesyat let;

3) polkovniki, starshie sovetniky - pyatidesyat pyati let;

4) lisa vysshego nachalistvuishego sostava - shestidesyat let).

Osyghan sýiensek, jogharyda biz attaryn atap kórsetken azamattar nege QR Zanynda kórsetilgen merzimde zeynetke jiberilmegen? Biz Ishki ister ministrligi men departament sayttaryndaghy ashyq derekkózderinde kórsetilgen birli-jarymyn ghana jazdyq. Izdey berseng әli talayyn tabugha bolary anyq. Zangha baghynu aldymen ministrding mindeti emes pe? Preziydent aitqanday, Zang búzushylyq bolmauy ýshin ministrlik aldymen zang talaptaryn ózderi oryndaugha tiyis dep bilemiz.

BÚÚ syny hәm Bacheletting bayandamasy

Qazaq polisiyasyna aitylar syn kóp. Qúzyrlylardyng Qodar tirligin bizdi qoyyp, Halyqaralyq úiymdar aityp dabyl qaghuda. Qazaq polisiyasynyng repressiyalyq әreketterinen qazaq azamattaryna arasha súrap, qazaq biyligining esigin qaghuda. Ótirik deseniz, mine, kóriniz...

9 qyrkýiek. Biyl. Apta ótken joq.  Jenevada Birikken Últtar Úiymynyng Adam qúqyqtary jónindegi 42-sessiyasy júmysyn bastady. Sol jiynda BÚÚ-nyng Adam qúqyqtary jónindegi jogharghy komissary Miyshel Bachelet bayandama jasady. Qazaqstan polisiyasynyng 2019 jyldyng nauryzynan beri ótken narazylyq aksiyalarynda 4 mynnan astam adamdy ústap qamaghanyn aitty.  Qazaqstanda adam qúqyqtary shektelip jatyr dep dabyl qaqty.

Búl siz basshylyq etetin ministrlikting atyna aitylghan alghashqy syn emes. Búghan deyin «Washington Post», «Financial Times», «New York Times», «The Guardian», «Ál-Jazira» sekildi auditoriyasy әlemdik masshtabty qamtityn aqparat agenttikteri qazaq polisiyasynyng tirligin – repressorlyq dep baghalady. Osyny aityp, Sizding atynyzgha Ashyq hat ta jazdyq. 9 myng adam oqyghan hatty júrt oqysa da, Siz oqymaghan siyaqtysyz. (https://abai.kz/post/92830)

Shildede «Sheruletip ótkizgen jarty jyl» atty maqala jazdyq. Eseptesek, sol kezding ózinde jyl basynan beri jýzge juyq narazylyq aksiyalary ótken eken. (https://abai.kz/post/93552)

Sol mitingilerding deninde «Dauysym jetsin, Dәu ýige» dep shyr-pyr bolghan qarasha halyqty Siz basqaratyn ministrlikting «mordabúzar», mónirek ógiz sekildi pәrmensiz poliyseyleri «kókpar tartysqa» saldy. Múny óziniz de jaqsy bilesiz. Bala demey, shal demey, sýirep ala jónelip jatqanyn aiqara әlem kózben kórdi. Jan týrshigerlik «jauyz» tirlikti әlemdik aqparat «astaprallasyn» aityp otyryp jazdy. Tipti, «my ne urody» dep Senat spiykerining sózine renishin bildirmek bolghan jarymjan qyzdy Sizding qúzyrynyzdaghy polisiyanyng engezerdey jigitteri kýshpen kólikke toghytqanyn da kórdik.

Kórip otyryp kónilimiz týsti. «Abai.kz» aqparattyq portalynda «Túrghymbaevtyng «qarttar armiyasy» hәm mýgedek qyzdyng kóz jasy» atty maqalada osy jayttardy egjey-tegjeyli taghy jazdyq. 5 myngha juyq adam oqyghan búl maqalagha da «lәm-miym» dep ýn qatpadynyz.  (https://abai.kz/post/94135)

Jә, siz ben biz qalay aitsaq ta, Qazaqstannyng býgingi polisiyasy úrda-jyqtyqpen, әkirenminezdilikpen, әlimjettik әreketterimen polisiya imidjin siz qalaghanday «sýringenge sýieu, jyghylghangha tireu bolatyn, qúrmetke әbden layyq polisiya» obrazynda emes, osyghan mýlde kereghar teris baghytta qalyptastyrdy.

Týiin. Qazaqstan preziydenti Qasym-Jomart Kemelúly ózining biylghy Joldauynda «Qazaqstan polisiyasyna reforma qajet» ekendigin qadap aitty. Al Sizdin, Erlan myrza qaramaghynyzdaghy zeynetkerler men potensialdy zeynetkerler armiyasy Preziydent mindettegen reformany jýzege asyrugha qauqarly ma? Bizshe bolsa joq! Búl salagha tiyimdi reforma jasau ýshin aldymen zeynetkeler men potensialdy zeynetkerler toptasqan kóne-komanda enbek demalysyna ketui kerek.

Biz Siz basqaryp otyrghan sala basshylarynyng beyәdep, beyzany әreketterin aityp, Sizding atynyzgha eki mәrte maqala jazdyq. Búl ýshinshisi bolmaq. Biz reforma kýtemiz. Preziydent reforma kýtedi. Eger ministrlik ishki ister salasyna reforma jasaugha dayyn bolsa, aldymen baspasózdegi әr syngha mardymdy jauap berui tiyis emes pe? QR Zandaryn ministrlik búzsa, basqadan ne qayyr?!

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz