Баспана - қалың қазақтың басым көпшілігінің ділгір дүниесіне айналған қордалы мәселе. Рас, билік те шамасын­ша жұртшылықтың жағдайын жасауға, үй-жайды жайлас­тыру­ға ұмтылысып-ақ жатыр. Алай­да бар проблема онымен бітпей тұр. Дегенмен биыл Елбасының тапсырмасы­мен жаңадан «Қолжетімді баспа­на-2020» бағдарламасы қа­был­данды. Баспанаға қолы жет­пей жүрген қалың халық одан зор үмітті. Сондықтан да мәсе­ленің мәнісін жете ашу үшін кеше баспана проблема­сын ауқымды талқылауға ар­нал­­ған парламенттік тыңдау өтті.

Парламенттік тыңдауды ашқан комитет төрайымы Дариға Нұрсұлтанқызы өз сөзін қолда бар статистиканың көңілге үміт ұялат­пайтынынан бастады.  «Ресми дерек­тер бойынша 2011 жылы кезекте тұрған 147 мың адамның 4 мың 901-і ғана, яғни олар­дың 3 пайызы ғана ойдағы арманына қол жеткізіп, баспаналы болған. Мұны сөз­бен түсіндіріп жатудың өзі артық болар. Қар­қынымыз осы болса, біз қолжетімді тұр­ғын үй тапшылығын елу жылда да ең­сере алмасымыз анық», - деді комитет төр­а­йымы. Бұл ретте депутат мұндай қол­же­тімді баспанадан азаматтардың төрт са­нат­ы ғана үміттене алатынын, ендеше, кел­­тірілг­ен мәліметтер қалыптасқан жағ­дай­ды толық суреттей алмайтынын жеткіз­ді. Яғни тұрғын үйге нақты мұқтаж адам­дар­дың саны ресми мәліметтен екі-үш есе­ге асып түседі. Сөзінің дәлелі ретінде депутат Назарбаева өңір әкімдіктерінде бас­пана мәселесімен кезекте тұрғандар ту­ра­лы мәліметтеріне де үлкен күмән кел­тір­ді.  «Әрине, статистикалық мәліметтер көп. Алайда соның ішінде бізге ең керекті, аса маңызды әрі аса қажетті көрсеткіштерді біз ала алмадық. Мәселен, барлық об­лыс­тардан баспана кезегіне қатысты нақты жағ­дайды көрсететін мәліметтер беріл­ме­ді. Келіп түскен кейбір санның өзі үлкен кү­мән туғызады. Мәселен, халқы ең көп қо­ныстанған Оңтүстік Қазақстан облы­сын­да баспанаға ресми кезекте бар-жоғы 10 мың адам ғана тұр. Ал Шығыс Қазақ­стан­дағы кезекте тұрғандар саны 15 мың 156 адамды құрайды. Осы көрсеткіштерді тек­серу керек деп санаймыз», - дейді Дариға  Назарбаева. Сондықтан да комитет төр­айымы баспана саласының осындай олқы дү­ниелерін талқылайтын тыңдауда «көңіл кө­терер цифрлар мен  қолданысқа беріл­ген миллиондаған шаршылар туралы емес, керісінше қоғам мен мемлекет ал­дын­дағы проблемалар туралы» барынша қаузауды сұраған болатын.

«Үйі  жоқтың - күйі жоқ», - деп баста­ды ке­лесіде сөз алған Премьер-министрдің орын­басары Қырымбек Көшербаев. Бұл проб­лема әрқашан өзекті болып келген. Өз­деріңізге белгілі, кейбіреулер бұл мәсе­лені саясиландырғысы келеді. Сол арқылы маңызды әлеуметтік проблемаларды билік пен қоғам арасындағы барьер ретін­де пайдаланғысы келетіндер де байқала­ды. Шын, нағыз патриоттар олай жасайды деп айта алмаймын. Керісінше, нағыз пат­риот - «нашарлаған сайын маған жақсы» деген қағидатпен айтақтайтындар емес, әлеуметтік маңызды мәселенің шешімін табатын тиімді тетік ұсынатындар деп бі­лемін», - деді Премьер орынбасары. Бұ­дан бөлек, Қырымбек Елеуұлы жоғарыда айтылған «күмәнді деректерге» нақты жауап қатып, жағдайды шынайы суреттеу­ге тырысты. «Рас, қолына біршама қара­жат жинай алған біздің азаматтар үшін пә­т­ер сатып алу да, үй салу да, ең ақыры өзі­нің баспана проблемасын қалай болса да шешу өте күрделі күйінде қалып отыр­ға­нын мойындауымыз керек. Бүгінгі күні баспананың ресми кезегінде 200 мың адам тұр. Ал аядай бөлмеде таныс-тамы­рын паналап, әйтпесе тапқанына пәтер жал­­дап тұрып жатқандары қаншама?! Яғни біз баспанаға мұқтаждардың саны рес­ми мәліметтен әлдеқайда жоғары, ең кемі екі есе жоғары екенін білеміз», - дей­ді Қы­рым­бек Елеуұлы. Басты баяндаманы жа­са­ған Құрылыс және тұрғын үй-комму­нал­дық шар­уашы­лық істері агенттігінің төрағасы Серік Нокин халықтың сатып алу параметр­леріне қатысты зерттеуге назар аудартты. Әлгі зерттеу нысаны ретінде төрт адамнан тұратын, соның екеуі жұмыс істейтін және айына 106 мың теңге нақты табыс табатын орташа статистикалық отбасы қарасты­рыл­ған. «Осы отбасының шығыстары 64 мың теңге сомасында - бір адамға айына 16 мың теңгеден тиеді. Ал пәтер сатып алу үшін бос лимит 42 мың теңге (106 - 64 = 42). Алаңы 40 шаршы метр пәтерге ай сайынғы төлем - ипоте­калық қарыз (15 жыл мерзімге, 12% жылдық ставка) бойынша: жа­ңа үйде - 86 мың теңге, бұл 42 мың тең­ге деген қол­же­тімді лимиттен екі есе артық. Осындай шартпен қайталама на­рық­та 63 мың теңге құ­раса, бұл лимиттен 1,5 есе артық. Соны­мен, айына нақты 100 мың теңгеге дейін табысы бар отбасы үшін өз бетімен тұрғын үй сатып алу үлкен проб­лема болып отыр», - дейді Серік Ке­ңес­ұлы. Айтпақшы, Қазақ­станда халық­тың экономикалық жағынан белсенді бөлігі 8 миллион адамды құраса, соның 6 мил­лионының айлық табысы 106 мыңға жет­пей­ді екен. Ендеше, осынша адам бүгінгі жағ­даймен баспаналы бола алмайды де­ген сөз. Әрине, бұл тек мысал ғана. Десе де, қалыптасқан жағдайды жақсарту үшін «Қолжетімді баспана-2020» қабылданға­ны анық. Бұл бағдарламаның жай-жап­сары баспасөзде жан-жақты жа­зыл­ды. Сон­дықтан оған бұрылмай, басты жауап­ты тұлға Серік Нокиннің ұсынысына тоқ­тал­сақ. «Бағдарламаға сәйкес, жалға берілетін пәтерлер үшін жас отбасылардың тізімін қалыптастыруды жергілікті атқару­шы органдар жүргізеді. Сосын «Тұрғын-үй құ­рылыс жинақ банкі» үміткерлердің тө­лем қабілетін бағалайды.

Автор: Қанат ҚАЗЫ

"Алаш айнасы" газеті