2025 жылы Астанада Дүниежүзілік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының кезекті съезі ұйымдастырылады. Бұл іс-шара дінаралық және мәдениаралық диалогты нығайту, сондай-ақ әлемдік қауымдастықпен ынтымақтастықты кеңейту мақсатында өткізіледі. 

Арменияның Қолданбалы саяси зерттеулер институтының ғылыми қызметкері, тарих ғылымдарының кандидаты Сергей Мелконян өз пікірінде Съездің маңыздылығын атап өтті. 

Соңғы жылдары Қазақстан дінаралық және мәдениаралық диалогты нығайтуға ерекше мән беріп келеді. Сіздің ойыңызша, осы саладағы ең маңызды жетістіктер қандай және олар елдің халықаралық имиджіне қалай әсер етеді? 

Менің ойымша, Қазақстандағы жетістіктерді екі бағытта қарастыруға болады. Біріншісі – ішкі жетістіктер, яғни этникалық және діндік әртүрліліктің үйлесімді өмір сүруі. Қазақстанда түрлі ұлттар мен дін өкілдері бір-бірімен тату өмір сүреді және бұл тұрақты дамып келеді. Әрине, кейде қиындықтар туындауы мүмкін, бірақ бұл табиғи құбылыс, өйткені біз жаһандық әлемде өмір сүреміз. Осындай үйлесімділік тәжірибесі көптеген елдерге үлгі бола алады. 

Сыртқы бағыт ішкі тұрақты және гармониялы негіз сыртқы серіктестермен тиімді қарым-қатынас орнатуға мүмкіндік береді, ол батыс, шығыс, солтүстік немесе оңтүстік бағытта болса да. Әр түрлі елдердің Қазақстанмен ынтымақтастыққа қызығушылығы елдің ішкі тұрақтылығы мен күшін халықаралық аренада қалай табысты қолдануға болатынын көрсетеді. 

Соңғы жылдары Дүниежүзілік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының Съезінің мәртебесі мен маңызы айтарлықтай өзгерді. Бұрын оны көбіне символдық алаң ретінде қабылдаса, қазір ол маңызды форумға айналды, онда шын мәнінде маңызды ғаламдық мәселелер талқыланады. Осы өзгерістердің себебі неде деп ойлайсыз? 

Менің ойымша, осы өзгерістердің негізгі себебі соңғы жылдары этникалық және конфессиялық мәселелердің алдыңғы жоспарға шығуы болып табылады. Біз бұл үрдісті тек Таяу Шығыс аймағында ғана емес, Ескі әлемде болып жатқан процестерде де байқаймыз. 

Егер қоғамдағы ішкі «бөлу сызықтарын», мультикультурализм мен көпконфессиялықты, сондай-ақ мемлекеттер арасындағы келіспеушіліктерді ескерсек, мұндай алаңдарға қажеттілік арта түседі. Бұл табиғи, өздігінен туындайтын сұраныс, оны біз қазір нақты көріп отырмыз. 

Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев өз сөзінде дінаралық диалогтың бейбітшілік пен қауіпсіздікті нығайту фактор ретінде маңыздылығын атап өтті. Сіздің ойыңызша,  Съезді дамытуда және халықаралық беделін арттыруда Президенттің үлесі қандай? 

Саясатты жүзеге асыруда көшбасшының жеке рөлі әрдайым маңызды. Егер бірінші тұлға бұл мәселеге тек ел деңгейінде ғана емес, аймақтық және жаһандық деңгейде де ерекше мән беретінін көрсек, бұл Қазақстан басшылығының кең ауқымды көзқарасын көрсетеді. 

Ұсынылған оң күн тәртібі, әрине, кейбір қиындықтарға тап болады, себебі пікірлер мен көзқарастардағы айырмашылықтар көбейіп жатыр. Дегенмен, бұл жаһандық деңгейде үлгі болуға жасалған нақты қадам болып табылады. Съезді ұйымдастырудың өзі, оның мазмұны, негізгі идеялары мен қатысушылар құрамы осы форматтың дамуы туралы нақты қорытынды жасауға мүмкіндік береді. 

Съездің болашақтағы даму мүмкіндіктерін қалай бағалайсыз? Ол әлемдік күн тәртібіне әсер ете алатын, елдер мен халықтар арасындағы сенімді нығайта алатын жаһандық платформа рөлін атқара ала ма? 

Перспектива, әрине, бар, және ол бірнеше факторға байланысты. Біріншіден, ұйымдастырушылардың осы күн тәртібін ілгерілетуге саяси еркі. Екіншіден, қатысушылардың іс-шараға қатысуға қызығушылығы. Осылайша, перспектива айқын. Егер ол болмаса, біз қатысушылар тарапынан жоспарланған кең форматты өкілділікті көрмейтін едік. 

Әлемдік күн тәртібіне әсер ету қиынырақ, себебі қазіргі әлемде тіпті елеусіз мәселелер бойынша да келісімге келу қиын. Ал фундаменталды мәселелерге келгенде, келісімге келу одан да қиын. 

Дегенмен, турбулентті жағдайда диалогтың өзі үлкен жетістік болып табылады. Көптеген елдер қауіпсіздік, экономикалық ынтымақтастық немесе мәдени диалог мәселелері бойынша әртүрлі алаңдардан шықса да, платформа өз алдына бар және бұл – жетістік. 

Ең бастысы мазмұны мен негізгі қағидалары. Егер соңғы декларация қабылданса, ол басқа жобалар немесе нақты шешімдер үшін бастама нүктесі бола алады, тек сол кезде ғана жаһандық күн тәртібіне әсер туралы айтуға болады. 

Abai.kz