Сенбі күні Жетісу мемлекеттік университетінде (Талдықорған)  дәстүрлі «ХХІ ғасырдағы Алаштың Ақ жолы» жалпыұлттық байқауының екінші іріктеу кезеңі (жартылай финалы) өтті. «Ақ жол» Демократиялық партиясы Алаш ұлттық идеясын насихаттап, оның бүгінгі таңдағы өзектілігін арттыру мақсатында студенттер, жас ғалымдар және мамандар арасындағы бұл байқауды 2012 жылдан бері жыл сайын өткізіп келеді.

Төрт номинация белгіленген: Алаш қайраткерлерінің идеялық мұрасы және оны қазіргі Қазақстанда келесі салаларда қолдану:

- Мемлекеттік құрылыс және демократия;

- Әлеуметтік әділеттілік және қоғамды жаңғырту;

- Нарықтық экономика және кәсіпкерлік;

- сондай-ақ, ақтаңдақтарды айқындау - бұрын белгісіз болған фактілерді, оқиғаларды және Алаш арыстарын анықтау.

Байқау үш кезеңнен тұрады: эсселерді іріктеу, қазылар алқасы алдында қорғау және қатысушылар арасындағы пікірталас. Жартылай финал әртүрлі қалаларда өтті, финал Астанадағы «Ақ жол» Демпартиясының орталық ғимаратында өтеді. Байқау жеңімпаздарына ақшалай сыйлықтар мен дипломдар табысталады.

Биылғы байқауға барлық аймақтардан рекордтық 420-дан астам үміткер қатысты, олардың ішінен танымал Алаш ғалымдарынан тұратын іріктеу комиссиясы 43 эссені таңдады. Сол авторлар 12 финалистті өзара анықтасу үшін Талдықорғанда бас қосты.

Жартылай финалға Алматы мен Алматы облысынан 12 өкіл, Астанадан 8, Маңғыстаудан 5, Жамбыл облысынан 3, Абай облысынан 2, Ақмола облысынан екі, Атыраудан 2 және Жетісу, Ақтөбе, Қарағанды, Шымкент, Қостанай және Орал қалаларынан бір-бірден қатысушы қатысты. Қатысушылардың арасында студенттер, докторанттар, университеттер мен колледждердің оқытушылары және зерттеушілер болды. Арасында PhD докторлары мен IT мамандары бар Маңғыстау мен Жамбыл облысынан келген ауыл мектептерінің жас мұғалімдерінің деңгейі өте жоғары болды.

Қазылар алқасының құрамында Н. Гумилев атындағы ЕҰУ профессоры Қайырбек Кемеңгерұлы, зерттеуші Елдос Тоқтарбай және І. Жансүгіров атындағы Жетісу университетінің деканы Дәулеткерей Мүлік болды. Пікірталастар өткір әрі өзекті өтті.

Ерекше баяндамалар:

Ертай Біләл (Алматы) - «Алаш әліпбиінің өзектілігі мен интеллектуалды ұлт қалыптастырудағы маңызы».

Данияр Ихсан (Астана) - «Қазақ ағарту институты жайынан».

Дінмұхамед Байжұма (Алматы) - «Алаш Орда мен чехословак корпусы арасындағы қатынастардың беймәлім қырлары», Чехия мен Словакия архивтеріндегі деректерге сүйене отырып, 1918 жылғы одақтастықты дәлелдеді.

Медина Сайлауқызы Қиса (Маңғыстау) - «Алаштың экономикалық жауапкершілігі мен ұлттық кәсіпкерліктің цифрлық жаңғыруы».

Кәмшат Төреқұлова - «Алаш идеясының TikTok дәуіріндегі медиа-мәдени жаңғыруы».

Файзолла Алпамыс - «Алаш арыстарын толғандырған тіл мәселесі».

Айдын Алтай - «Алаш саяси жүйесі және оның Қазақстан Республикасының Конституциясымен байланысы».

Нұрғасыр Теміржан - «XX ғасыр басындағы қазақ зиялыларының «Кәператип» туралы ойлары».

Мейіржан Исабай - мал шаруашылығы мен дамыған экономикалардың тәжірибесін қолдану перспективалары.

Пікірталас барысында кейбір қатысушылар қарсы көзқарастарын білдірді. Азат Перуашев кеңес үкіметінің ұлттық республикаларды өз еркімен құрмағанын, қазақ жерінің тұтастығы мен мемлекетінің ешкімнен «сыйланбағанын» атап өтті. Бұл деректер Әлихан Бөкейхан басқарған делегацияның ғылыми дәлелдеріне негізделген.

Сонымен, «Ақ жол» Демпартиясының «XXI ғасырдағы Ақ жолы» дәстүрлі байқауының жартылай финалда жеңіске жетіп, қорытынды кезеңге жолдама алған мынадай қатысушылар:

1. «Алаштың әлеуметтік-саяси идеясы және оның қазіргі Қазақстандағы сабақтастығы» номинациясы бойынша:

Айдын Алтай - Жетісу облысы, І.Жансүгіров атындағы Жетісу университетінің бас менеджері, PhD докторант.

Анара Арманқызы - Алматы қ., Қазақ-Британ Техникалық Университетінің студенті.

Руслан Ахмаганбетов - Алматы облысы, Әл Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті. Саясаттану магистрі.

2. «Алаштың рухани-ағартушылық қызметі және оның қазіргі Қазақстан қоғамына маңызы» номинациясы бойынша:

Файзолла Алпамыс - Астана қаласы, «Болашақ» бағдарламасының түлегі, Ұлыбританиядағы Абердин университетінің Ағылшын тілі мен әдебиеті бойынша Гуманитарлық ғылымдар магистрі.

Данияр Ихсан - Астана қ., Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Докторант.

Кәмшат Төреқұлова - Маңғыстау обл., мектеп-гимназия мұғалімі.

3. «Алаш қайраткерлерінің экономикалық көзқарасы және кәсіпкерлікті дамыту» номинациясы бойынша:

Ардах Амиш - Астана қ. Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің студенті.

Канатбек Куянбаев - Астана қаласы, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің магистранты.

Медина Қиса - Маңғыстау обл., мектеп-лицейінің мұғалімі, педагогика ғылымдарының магистрі.

4. «Алаш тарихының «актаңдақтары» номинациясы бойынша:

Перизат Оралханова - Маңғыстау обл., мектеп-гимназия тарих пәнінің мұғалімі, педагогика ғылымдарының магистрі.

Дінмұхамед Байжұма - Алматы қ., Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің Философия кафедрасының магистранты.

Даниял Айдаров - Алматы қ., Әл-Фараби университетінің студенті.

Азат Перуашев Жетісу университетінің ректоры Ермек Бурибаевқа және Жетісу филиалының төрағасы Ермек Егінбаевқа ұйымдастырудағы қолдаулары үшін алғыс білдірді.

Перуашев атап өткендей, Алаш идеясы - тек тарихи мұра ғана емес, әрі қарай дамып отыратын тірі құндылық. «ХХІ ғасырдағы Алаштың Ақ жолы» байқауы арқылы бұл идеяны жаңа буын санасына жеткізуге үлес қосылады.

Abai.kz