Ноғайлының жұртында

Күн түбінен күңіреніп ту алған, Ұлы дала үшін болған жорықтарда үзеңгі қағыстыра бірге жортқан, түркінің жазира даласын төсек етіп, көкбөрі қарап ұлитын көк аспанды көрпе еткен түбі түркі қарындас Ноғай халқының бүгінін ойласаң, жүректің басына шер қатады.

Басына бақ қонып, азаттығын аялаған бауырларына солтүстіктегі аюлы орман жақтан көзі шыланып, жүрегіне қаяу түскен Ноғайлы ұлы қызыға қарайды.

Әрі де патшасы, берді де қызылы лаң салған заманының кесірінен ұлы даладағы түркі бауырлардың әрқайсысы балапан басында, тұрымтай тұсында кетіп, анталаған шибөріге таланған еді.

Енді, міне, еркіндікке кеткен есемізді қайтарып жатқан заманда бауыр етіміз Ноғайлы бауырларды да ойлап қамығамыз.

Бодандықтың қамытынан әзиз басын ала алмай келе жатқан Ноғай жұртының қазақпен егіз өнері әлі өлмепті. Өлмек те емес!

Ат үстінде жүргенде дүниеге көз салған Ноғай елінің бүгінгі саны тоқсан мыңның үстінде ғана екен. Ресейдің Дағыстан аймағының бір ауданының халқы ғана. Оның үстіне төбесіне қамшы үйірген жат биліктен де көресіні көріп отырғанға ұқсайды.

Біртұтас түркілік санамыздың түбінде қалған сағыныш пен бауырластықты қайта оятып, қарындас Ноғай бауырлардың өлмеген өнерін ұсынып отырмыз.

Ноғайдың қос құлыны Доспанбеттің «Домбыра» деген жырын орындап отыр. Көзайым болыңыз!

Түркілік тұтастығымызды қайта жаңғырту жолында Абай.кз ақпараттық порталы түбі бір бауырлардың өнерлерін осы ғадетпен үзбей ұсынып тұрмақ.

«Абай-ақпарат»

Асанбий Янбаев. Энди халкым акыл йыйып, бирге болсын Ногайым!

Оьктемсиймен, оькинемен
Кеткен аьвелги шакка.
Тек бурында биз калганмыз
Уьйкен сыйга эм данъка.
Ким болганмыз, ким болдык
Коьшпели меним Ногайым?
Неге сондай бактымыз,
Айтшы мага Кудайым?
Келши ногай йыравы,
Олтыршы сен касымда.
Алшы домбра колынъа,
Мен айтайым сырымды,
Сен анъ шыгар эм йырла.
Сонда алды йырав карт
Тамнан эски домбрады,
Ымтылды бийик коькке
Давылдап йырдынъ анъы.
Кутырган, бойсынмаган аттай,
Коькке ушты йыр анъы.
Ашув, кайгы, оьш сазлар
Юректи сыгып капты.
Кара туьн капты кырды,
Сувык коькте юлдыз йок.
Кыйнамашы кардашым,
Йырламага дертим йок.
Болган шакты эске алсам,
Сыгылады юрегим.
Айтпасам да болмайды,
Ызаланган юрегим.
Боьридей сойылды аьдемлер,
Шешекей боялды канга.
Кашты халкым ян-якка,
Калдык сондай казага.
Кайда аьвелги куьшимиз?
Кайда оьктем халкымыз?
Туварма экен эндиги
Эдигедей басшымыз?
Коьшпели меним Ногайым
Бойсынмаган бир затка.
Ярамаса мырзалар
Атланып кеткен ян-якка.
Бир-биримен согысты
Ойсыз бизим басшылар.
Бирин-бири кырдылар,
Сонъ душпаннан каштылар.
Алтын болган Ордады
Боьлип, боьлип буздылар.
Ойламады тентеклер
Калай болар тувдыклар.
Боларма энди анъларга
Коьшпели халкты юрекпен,
Коьнъили онынъ тигилген
Коьп келиспевликтен.
Онда болган коьп тилек
Эм йогары, эм тоьмен
Асыллык эм наьлетлик
Азап халкым коьп коьрген.
Коькирекли, оьктем халк
Йойылмады, оьлмеди.
Ата-бабадан калган
Тилимиз буьгуьн соьнмеди.
Коьзимде меним туры туьн,
Коькирекке исси коьмир куйганлар.
Коьрсем экен сизди мен,
Орда бузган басшылар.
Энди халкым акыл йыйып,
Бирге болсын Ногайым,
Бирге болса халкымыз,
Наьсип берер Кудайым.
Бирге болсак болар бизде
Эдигедей басшымыз.
Болаттанда бек болар
Йигерли бизим халкымыз!

Валерий Казаков. Ногайым

Кетти йыллар,тоьмен аккан
Ак Кобон дай актарылып
Ана Эдил дей молпайып.
Ярык Яйык тай яйылып...
Таулар,таслар,кенъ шоьллер
Доьнгел-доьнгел коьк коьллер
Доьрт ягасы киюлы
Деря,денъиз,алем майтак Ногайлы
Алтын Орда Элем эдинъ,йок болдынъ
Сом юрекли баьтир эдинъ,карт болдынъ
Аргымакты сайлап минген
Аьрулерди сермеп алган
Хан-бийлерин сайлап билген халк эдик
Энди буьгин азайдык,кулларымызга кор болдык
Кемшилик пен зорлыкты
Белимизге коьп будык
Ак сакаллы карт болдык
Энди бизди корламага,шалысканлар аз шыкпас
Бирерлери кедем дер
Бирерлери бебем дер
Оьзгелери янгы туган
Асылынган, адаскан
Йетим оьскен балага
Колаш-кампет берген дей
Коьзи-кызий узатар
Алдау затлар коьп айтар.
Эх Ногайым, Ногайым
Яным суьйген азиз халкам
Карт болсанъ да корланмайсын,яшайсын
Неге десе нийетынъ,коьзястан да тазады
Неге десе юрегинъ
Беркут деген карагустынъ койнында
Шахид болып ушады...

Магомед-Али Ханов. Халкыма

Яшавымыз буьгуьн кеште соьнер деп,
Кутырмайык бир куьнлерде куйынлай,
Айткан соьзден абырайым оьлер деп,
Акырмайык орам бойда кулынлай.
Алысымыз бурын тыныш халк болган,
Оьз алдына,-оьзкаьри мен яшаган.
Коьнъили мен дуныяга данък болган,
Коьнъилсиздинъ коьзин туьртип ашаган.
Бойсынмаслык суьйген бизим ногайлар,
Россияды кезип келген кемелей.
Коьк тенъизлер, бийик тавлар, тогайлар,
Оьтпегенмиз оькинишли уьндемей!
Тегершикли арбаларды олтырып,
Кеше-куьндиз йыр шыгарган атайлар.
Юлдизлар ман сыдыралар толтырып,
Куьн саьвле мен елден туьзген анъларын.
Сол йырлардынъ басы бар ды , ызы йок,
Эртегилер эриктирмес эш кимди,
Соьзге оьткир, такпакларга айлак ток,
Суклантамыз биз тынълаган аьдемди.
Куллык суьер коллар барды коьплеген,
Кыйыны ман тувган кырын туьрлентип,
Яс-явка бар аталарын йоьплеген,
Эткен ис пеен Элин шебер оьрлентип.
Тамаша ма? Ол зат тувра солайды,
Биз билмеймиз оьзимизди бирерде,
Коьтерейик, авылдаслар, ногайды,
Бурынгындай алга барган оьмирде!