Фото Мэлса ЕТЕКБАЕВА

 

 

(Жалғасы)

Берік мырза!

Кітаптарыңыздың бірінде "менің үш ұстазым бар - Қасенов, Масанов және Сәрсенбайұлы" депсіз. Сол үш кісі туралы таратып айтып берсеңіз. Олардан қандай үлгі, қандай ұлағатты сөз естідіңіз?

 

Берік Әбдіғалиев: Үшеуін де ұстаз санаймын. Қасенов - қарапайым, білімді, ұлтшыл, ғалым адам. 1993 жылдардың өзінде орысшыл топтармен ұлт мүддесі үшін айтысты, тартысты. Бұл кісі мені саясаттану саласында еңбектенуге баулыды. Жанына ертіп үлгі көрсетті. Яғни маған үлкен саясаттың алғашқы қадамын үйреткен адам.

Масановты кейбіреулер ұлтқа қарсы адам деп ұғынады. Осыған не айтасыз. Ұлтсыз адам өзіңіз сынды ұлтшылды тәрбиелей ала ма?

 

 

 

Фото Мэлса ЕТЕКБАЕВА

 

 

(Жалғасы)

Берік мырза!

Кітаптарыңыздың бірінде "менің үш ұстазым бар - Қасенов, Масанов және Сәрсенбайұлы" депсіз. Сол үш кісі туралы таратып айтып берсеңіз. Олардан қандай үлгі, қандай ұлағатты сөз естідіңіз?

 

Берік Әбдіғалиев: Үшеуін де ұстаз санаймын. Қасенов - қарапайым, білімді, ұлтшыл, ғалым адам. 1993 жылдардың өзінде орысшыл топтармен ұлт мүддесі үшін айтысты, тартысты. Бұл кісі мені саясаттану саласында еңбектенуге баулыды. Жанына ертіп үлгі көрсетті. Яғни маған үлкен саясаттың алғашқы қадамын үйреткен адам.

Масановты кейбіреулер ұлтқа қарсы адам деп ұғынады. Осыған не айтасыз. Ұлтсыз адам өзіңіз сынды ұлтшылды тәрбиелей ала ма?

 

 

Берік Әбдіғалиев: Марқұм Масановты ұлтқа қарсы болды деп айтуға болмайды. Рас, ол кісі технократтау болды. Қазақ қоғамы қақында Масановтай зерттеу жүргізген адам некен-саяқ. Мен бұл кісіні ең біріншіден ғалым ретінде сыйлаймын. Оның қазақ қоғамындағы көшпенділер шаруашылығын зерттеудегі еңбегін ешкім жоққа шығара алмайды. Осы жөнінде мен бұл кісінің шәкірті болдым. Ал саясатқа келгенде ұстазым мені басқаша ойлауға тәрбиеледі. Өзім ұлтшыл болған соң ол кісінің әр сөзін шынайы түсінгім келетін. Тілге, ұлтқа қатысты неге ащы пікір айтады деп ойлайтынмын. Мұның бәрі қазаққа деген шын жанашырлығынан

екенін кейін түсіндім. Нұрболат Масанов қазақтың қағанағы қарқ, сағанағы сарқ толысқан ұлт болғанын қалады. Сондықтан бұл кісінің ұлтқа қатысты пікірлерін Абайдың қазақты сынағаны сияқты санаймын. Масанов та ұлтшыл. Бірақ ол ұлтшылдығын өзгелерден басқаша түрде көрсетті.

Алтыкен туралы осы интернет-конференцияның екінші бөлігінде айтып кеттім. Бұл ұстазым маған үлкен саясаттың даңғыл жолын нұсқап кетті. Мені өзгеше ойлауға, саяси менеджментті игеруге, болып жатқан саяси оқиғаларға қалай баға беруге, жылдам әрі дұрыс шешім қабылдай алуға үйретті.

Үшеуі де дүниеден өтті. Бұрын бірдеңе істесем осы кісілер не дер екен, қалай қабылдар екен деп алаңдап жүретінмін. Қазір менде ұстаз ретінде баға беретін, сынымды айтатын адам қалмады. Аруақтары желеп-жебесін деуден басқа амал жоқ... Жатқан жерлері жарық болсын!..

 

 

Алтынбек Сәрсенбайұлының өліміне қатысты не айтасыз?

Ләйлә Әшірбекова, Қызылорда

 

 

Берік Әбдіғалиев: Алтынбек Сәрсенбайұлының өліміне байланысты тергеуді қайта қарау керек деп санаймын. Бұл кісінің өлімі бүгінгі биліктің мойнында екені рас. Ақиқат түбі ашылады. Оған сөзсіз сенемін. Дәл бүгін оны өлтіруге тапсырыс берген жеке адамның аты-жөні анықталмаса да, ертең айтылатыны анық. Қылмысты ашу туралы ізденіс, талап тоқтамауы керек. Зиялы қауым өкілдерінің Кенесарының басын іздеп жүргеніне мен неге қуанамын? Олар басты табады деп қуанбаймын. Таба алмайды. Бірақ басты іздеу арқылы ұлт өзін танып жатқан сияқты. Бұл үрдіс намысты қамшылайды. Сол сияқты Алтынбек Сәрсенбайұлы өлімінің құпиясын ашу туралы қоғамның талабы да ұлтымыздың өзін-өзі қайрауы, жануы іспетті сезіледі маған. Аштық, зұлмат, Кенесарының өлімі сияқты Сәрсенбайұлының да өлімі ертең идеологиялық фактор болатын тәрізді.

 

 

Берік аға!

Жеке басыңызға қатысты сұрақ қойсам деп едім.

Сіз қандай кітаптарды сүйіп оқисыз?

 

 

Берік Әбдіғалиев: Мен ғылыми кітаптар оқуды әдетке айналдырып алдым. Осы бағыттағы кітаптарды сүйсініп оқимын. Әдеби еңбектерді, өкінішке қарай, аз оқимын.

Бос уақытыңызда айналыстын ермегіңіз, хобииіңіз бар ма?

Берік Әбдіғалиев: Жыл сайын ауылға барып тарихи жерлерді аралағанды жақсы көремін. Күнделікті бос уақытта теледидардан қызықты бағдарламалар көргенді ұнатамын. Компьютер ойындарын ойнаймын. Мүмкін бала кезімде ойнағамдықтан шығар. Бассейнге барып суға түсемін. Музыка тыңдаймын.

 

Жақын достарым деп кімдерді айта аласыз?

 

 

Берік Әбдіғалиев: Жақын дос  көп емес менде...

 

 

Құдайға сенесіз бе? Мешітке барып тұрасыз ба?

Сұрақтарды жолдаған Айман,,

Еуразиялық университеттің студенті.

 

 

Берік Әбдіғалиев: Әрине, сенемін. Мешітке барып тұрамын. Өкініштісі жиі емес.

 

 

Беке! Сізге саясаттанушы ретінде сұрақ қойғым келеді.

Қазақстандағы ислам дінінің дамуына қандай баға бересіз?

 

 

Берік Әбдіғалиев: Дінтанушы маман болмаған соң бұл сұраққа толықтай жауап беру қиын. Алайда жыл сайын, әсіресе, жастардың мешітке көптеп келуі елімізде ислам дінінің дамып жатқанының көрінісі деп есептеймін..

 

 

Діни басқармамыз өз жұмысын тиісті деңгейде атқарып жатыр ма?

 

 

Берік Әбдіғалиев: Діни басқарма өз жұмысын бұдан да белсендірек жүргізуі керек деп санаймын. Осы бағытта жаңа жоба, тың технология қолдануы керек сияқты. Ұлттық мұратымыз бен мүддемізге қайшы келетін діни ағымдарды елден ығыстыруға пәрменді күресті жедел жүргізу керек.

 

 

Исламның ішінде ғана бірнеше секталар, ағымдар пайда болып жатыр. Солар жайында не айта аласыз?

 

 

Берік Әбдіғалиев: Секта - ұлттық қауіпсіздікке зиянын тигізетін ұйымдардың бірі. Әдетте көп діндер бір-бірімен ымыраға келе алмайды. Әрі олардың көбісі ұлттық мүддеге қайшы келіп жатқанын көріп, естіп жүрміз. Әрине, елдегі дін мәселесі мені де алаңдатады.

Діннің қандай жолын ұстанған бізге тиімді деп санайсыз?

Серік Жақсыбаев, Шымкент

 

 

Берік Әбдіғалиев: Ата-бабаларымыз ұстанған діннің елімізде кең қанат жайғаны дұрыс.

 

 

Берік мырза!

Сіздің өмірдерегіңізде "Теміртау қаласы әкімінің орынбасары" деген лауазым жүр. Аймақта істеп келген екенсіз.   Теміртауда жүрген кезде қандай мәселелермен айналыстыңыз? Олар несімен есте қалды?

Аманкелді, Өскемен

 

 

Берік Әбдіғалиев: Мен Президент әкімшілігінде бөлім меңгерушісінің орынбасары болып жүргенде, ол кезде 28 жаста болатынмын, атқарылып жатқан жұмыстарға көңілім толмай жергілікті өңірге кеттім. Басшылықтан сұранып Теміртауға бардым. Ол жерде әлеуметтік саламен айналыстым. Оған дейін Президент әкімшілігінде істеген бір жылдағы, министрліктегі 3-4 жылдың көлемінде жиған тәжірибелерімнің көбісі Теміртауда жарамай қалды. Нөлден бастауға тура келді. Бастығым да жақсы болды, үлкен мектептен өттім. Жергілікті халық та қолдады. Мына өмірде немен айналысу керек деген сауалға Теміртаудан жауап тапқандай болдым. Ақиқи жауапқа жақындағандай болдым. Шынымен елге қызмет еткісі келетін адамдар ең бірінші жергілікті жерде жұмыс істеп келуі керек. Әкім болмаған адамды премьер-министр, ал жергілікті өңірде жұмыс істемеген адамды министр қылып қоймау керек деп санаймын. Өйткені жергілікті жердің тәжірибесі бөлек. Бұл мен ойлап тапқан жүйе емес, кешегі кеңес өкіметі қолданған саясат...

Теміртау туралы әлі күнге дейін жақсы ойдамын, бір жыл жұмыс істесем де ол жақтан мықты-мықты достар таптым.

 

 

Қазақ болу дегенді қалай түсінесіз?

 

 

Берік Әбдіғалиев: «Қазақ стандарты» деген жоба бастамақпын. Қазақ қандай және қандай болу керек? Қандай кемшіліктеріміз бар? Одан қалай құтыламыз? Мемлекетқұрушы ұлт болу үшін қандай қасиеттерімізді дамытуымыз керек? Осы мәселелер бойынша әлеуметтанушылар мен психологтардың басын қосып, арнайы жоба бастасам ба деймін. Бүгінгі күні қаны қазақ, тілі қазақты қазақ деп айту жеткіліксіз. Бүгін қазақтың жаны ғана емес, рухы да қазақ болу керек. Бізге осы маңызды. Өзі қазақ бола тұра қазақ тілін, қазақ рухын тұншықтырып жатса ондай қазақтан қандай қайыр бар?! Қазақ болу - дәреже. Қазақ тілін білмесе де қазақ үшін құрбан болуға дайын, қазақ үшін қызмет етіп жүрген жандарды қазақ деп атауымыз қажет. Мейлі ол орыс болсын, неміс болсын, татар болсын! Осы мәселенің толықтай ғылыми зерттеу жұмысын осы жылдың аяғына қарай жұртқа жария ететін шығармыз.

 

 

Беке!

Ілгеріде «Қазақ әдебиетінен» әңгімеңізді оқып едім. Жып жинақы, жақсы дүние екен. Қазір шығармашылықпен айналысып жүрсіз бе? Досым Сәтпаев бауырыңыз жақында романын жариялады. Сол сықылды бір дүние жазу ойыңызда жоқ па?

Абзал Қайырғалиев, Орал қаласы

 

 

Берік Әбдіғалиев: Өкінішке қарай 1993-95 жылдан бері әңгіме жазған емеспін. «Қазақ әдебиетінде» жарық көрген әңгімемнің жылы көрсетілмепті, ол 1993 жылы жазылған болатын. Ол сол уақыттағы алабұртқан сезімдерден, өмірге деген құштарлықтан туған дүние деп түсінсеңіз болады. Досым Сәтбаев сияқты роман жазу жоспарымда жоқ. Кейін зейнеткерлікке шыққан кезде жазатын шығармын.

 

 

Сіздің «Алқа» журналына берген сұхбатыңыз ұнады. Саясат жалықтырды, ұлт мәселесімен айналысамын депсіз.

 

 

Берік Әбдіғалиев: Иә саясат жалықтырды. Бірақ саясатпен айналыспасам саясат менімен айналысатын түрі бар. Әсіресе «Жас Алаштың» саясаты...

 

 

Берік мырза!

Биліктегі азаматтар бәсекеге түскендей өздерінің табыс тары туралы декларацияларын жариялай бастады. Сіз өзіңіздің декларацияңызды басуға дайынсыз ба?

Жалпы Мемлекеттік тілді дамыту қоры қызметкерлерінің айлық табыстары қай шамада?

Жүсіп Есмырза, Талдықорған қаласы

 

 

Берік Әбдіғалиев: Табысымды жариялауға дайынмын. Жасыратын не бар? Қор қызметкерлерінің табысын министрліктер мен комитеттегі қызметкерлердің жалақысымен теңестіруге тырыстық, біздің қызметкерлер қырық бес пен екі жүз мың теңге шамасында жалақы алады.

 

 

Жақында ауыл шаруашылығы министрлігі арабтарға қазақ жерін миллион гектарлап жалға, сосын жеке меншікке береді деген шу шықты. Осыған қалай қарайсыз?

Марат Тұрағұл, Жамбыл облысы

 

 

Берік Әбдіғалиев: Астанадан да жер алған арабтар зәулім-зәулім үйлер салып жатыр. Егер олар қазаққа қажетті құрылыс, өндіріс саламын десе неге жер беруге қарсы боламыз? Алсын. Салсын. Қазақ жері өзге мемлекетке сатылып жатқан жоқ. Миллиондаған гектар жерлерді қазақтардың өздері де сатып алып жатыр ғой. Бірақ олардың арасында алған жерін өңдемей, іске жарата алмай жатқандары баршылық. Ал арабтар алған жерін өңдеп халыққа пайдалы бұйым жасайтын болса жерді беру керек. Жұмыс күші болады, жол салынады. Бұдан неге қашуымыз керек? Ең бастысы жердің құнарлығына зиян келтірмеу жағын қадағалуымыз қажет.

«Мемлекеттік тілді үйренудің жаңаша инновациялық тәсілін, тың жолын қарастыру қордың тұрақты түрде атқарып отыратын іс-қимылына айналады» делінген.

 

 

Сұрақ: Тілді үйретудің сіздер ұсынатын тың тәсілі қандай?

 

 

Берік Әбдіғалиев: Біз осы сұрақты халықтың өзіне қойдық. Аз болса да маңызды жауаптар келді. Тілді үйренудегі ең маңызды мәселе ұлттық рухты жаңғырту керек екен. Яғни, жаңа технология ойлап табуда емес, рухты ояту қажет деген тұжырымға тоқтадық.

 

 

Мемлекеттік тілдің мәртебесін артыру туралы бағдарлама да іске қосылды, қаулы-қарар, өкім-шешімдер де қабылданып, шығарылып жатыр. Заң да бар. Алайда, шын мәнісінде бұл бағыттағы жұмыс өте баяу жүріп жатқан сияқты болып көрінеді.

Мәліметтерге сүйенсек мемлекеттік мекемелерде іс қағаздары 100 пайыз мемілекеттік тілде толтырылып жатыр. Жиналыстар 100 болмаса да, 50 пайыз қазақ тілінде өткізілуде. Алайда, бұл мәліметтердің шындықтың аулынана нағұрлым алыс қоныстанғанын жұрттың бәрі де біледі. Сіз де білесіз

 

 

Сұрақ: Қалай ойлайсыз осы қарқынмен біз діттеген межеге жете аламыз ба? Бәлкім енді бұл бағыттағы саясатты ептеп өзгертіп, талап қоюға көшкеніміз жөн бе?

 

 

Берік Әбдіғалиев: Әрине талап қою керек. Бұл жөнінде ҚазТест жобасы қолға алынып жатыр. Бұған қанағат етіп отыра беруге болмайды. Әсіресе жастар арасында тілді қолданудың жобаларын кешенді түрде қолға алу қажет. Әйтпесе құр ғана талап қою бұл да жемқорлықтың көзіне айналады. Ертең қазақ тілінен емтихан тапсыру үшін тағы ақша беретін болады.

 

 

«Алаш» қозғалысының 90 жылдығын университет, ары кетсе, қала деңгейiнде ғана атап өттiк. Алаш үкiметi мен Алашорда ұлттық кеңесi - қазақтың кәсiби үкiметi мен парламентiнiң бастауы. Ал Қазақстан республикасы - сол Алаш автономиялық республикасының тiкелей мұрагерi. Қолда бар нақты тарихты неге ел болып атап өтпеске?!.» деп жазасыз «Жас Алаш» газетінде.

Сұрақ: Алаш қозғалысы, Алашорда қайраткерлері әлі лайықты бағасын алған жоқ. Осы мәселеге Мемлекеттік тілді дамыту қоры неге тікелей араласпайды? Қордың түпкі мақсаты - ұлттық рухты ояту ғой. Ал ұлттық рухты ояту туралы әңгіме қозғар болсақ, Алаш қозғалысын айналып өте алмаймыз. Қордың Алаш қозғалысы туралы деректі, көркем фильмдер түсіруге демеушілік жасауына, ескерткіштер тұрғызуға, Алаш қайраткерлерінің еңбегін көрсетерлік басқа да шараларға араласуына не кедергі?

 

 

Берік Әбдіғалиев: Толық келісемін. Бірақ біздің мұндай іс-шара атқаруға қаражатымыз жоқ. Біз зерттеу орталығы  емеспіз. Біз тек қоғамдық қолдау көрсетіп, бұқаралық насихат жасап жүрміз. Алаш зиылыларын бүгінгі буынға үлгі ретінде дәріптеп жүрміз.

 

 

«Ұлттық рух» дейтін пән жасағым келіп жүр» депсіз. Ол жоспарыңыздың тағдыры не болды? Бұл нақты іске асатын нәрсе ме?

 

 

Берік Әбдіғалиев: Қор өздігімен осы мәселелердің барлығын шеше алмайды. «Ұлттық рух» пәнін жанашыр қауыммен бірлесе отырып жасауға болады. Жалпы осы бағытта кітаптар та шығарып жатырмыз. Айтып та жүрміз. Өзім Алаш төңірегінде жобаларды қолға алып жүргеніме екі жылдай уақыт болды. Қазір ашаршылық туралы да жобаны қолға алудамын. Ұлттық рух мәселесі төңірегінде есті азаматтар тізе қоса отырып қимылдау қажет.

«Мемлекеттік тілдің қолдану аясын арттыру үшін біз көбіне қоғамдық жобалардың төңірегінде ғана жұмыс істеп отырмыз. Біздің мемлекеттік органдарға, телеарналарға немесе баспасөзге тапсырыс беретін мүмкіндігіміз жоқ. Бірақ оларда жақсы, қызықты жобалар болып жатса қолдауға дайынбыз» деген көрінесіз кезекті бір сұхбатыңызда.

 

 

Сұрақ: Сырттан қаржыландырылып отырған көптеген қорлар еліміздегі ресми тілді БАҚ-тың күйін күйттеп, ресми тілді журналистер үшін көптеген семинар-тренингтер, басқа да оқыту шараларын өткізіп, конкурстар жариялап қолтығынан демеп бағуда. Бұл өз кезегінде сыртқы күштердің миссиясын жүзеге асыруды мақсат еткен ресми тілді БАҚ-тың күшейе түсуіне үлкен демеу болып тұр.

Ал, сыртқы, ішкі күштермен болып жатқан майданда жеңіліске ұшырамауымыз үшін жанкештілікпен еңбек етіп жатқан ұлттық БАҚ-қа ешқандай демеу жоқ. Шетелден ақша алып отырған қорлар қазақ тілді БАҚ үшін жақсылық жасаудан аулақ.

Мемлекеттік тілді дамыту қоры неге осы іспен айналыспасқа? Осы бағыттағы жобаларды жүзеге асырмасқа?

Қазақтілді БАҚ-тың деңгейі, салмағы артса, ол қазақ тілі проблемасының шешілуіне ықпал етер еді...

«Айқын» газетінің Қарағанды облысындағы

тілшісі Қамбар АХМЕТОВ

 

 

Берік Әбдіғалиев: Бұларды мен ұсыныс ретінде қабылдаймын. Айтқандырыңызбен келісемін. Мүмкін журналистерге арналған семинарлар ұйымдастыру керек шығар. Ол тек қазақ журналистеріне ғана арналмауы керек. Орыстілді басылымдарда қазақ рухы, қазақ мүддесі туралы көбірек жазатын журналистер қажет-ақ. Осы мәселені де ойластыратын шығармыз. Өкінішке қарай сіз айтқан мәселелерді шетінен шеше беретін бізде қаражат тіпті аз.

Қор үкіметтік ұйым емес. Бізге бюджеттен қаржы түспейді. Біз қоғамдық ұйымбыз. Тек демеушілердің қаржысымен күн көріп отырмыз. Қаржылық дағдарысқа байланысты демеушілер де қысқарып қалды. Көп жағдайда қорға байланысты күшті талаптар қойылып жатады. Ол талаптардың үдесінен шығуға бізде жеткілікті қаржы жоқ. Ал Ресейдің ұлттық «Руский мир» қоры ел бюджетінен қаржы алады. Оның жұмысы тек Ресеймен шектеліп жатқан жоқ, әлем елдерінде өз жұмыстарын жүргізіп жатыр. «Руский мир» тек орыс тілінің ғана емес, орыс рухы, жалпы орыс мәселесімен белсенді түрде жұмыс істеп жатыр.  Біз әуел баста осындай қор болса екен деп армандағанбыз. Сол арман арман күйінде тұр. Өкінішке қарай бізге Елбасының беремін деген уәделі қаржысы әлі келіп түскен жоқ. Оған қаржы дағдарысы салқынын тигізді ме, әлде басқа себебі бар ма, оны мен білмедім. Әркімге демеуші бол деп жалынып өз күнін өзі көріп отырған қорға талап қоя беру қисынсыз деп санаймын. Өзіміз тапқан қаржыны іріктелген жобаларға таратып береміз. Ол көп қаржы болмайды. Егер қоғам қолынан келіп түскен жобаларға берілуге тиіс қаржы түспесе, онда қорды жабу туралы ұсыныс айтудан басқа амал қалмайды.

 

 

Берік аға!

Туған ауылға жиі барып тұрасыз ба? Жалпы ауылдың, қазақ ауылының бүгінгі тыныс-тіршілігі туралы қандай пікірдесіз?

Ермек Асылхан, Тараз

 

 

Берік Әбдіғалиев: Ауылға жылына бір-екі рет барып тұрамын. Ауылдың жағдайын білемін. Менің ойымша қазірдің өзінде ауылда көптеген күрделі мәселелерді шешіп тастауға болады. Әуелі ауыл мен аудан әкімдерінің біліктілігін көтеру керек. Оларды министрлік пен президент әкімшілігіне белгілі бір уақытқа жұмыс істетсек жақсы болар еді. Ауылдан шықпаған әкімдердің ішінде кездейсоқ адамдар өріп жүр. Ұлттық жобаларды бірінші кезекте ауылдан бастаса деген ой-пікірім бар. Жасыратыны жоқ, электр жарығы жоқ ауылдар баршылық. Ауыз су мен жолға зәру ауылдар қаншама! Шалғайда телефон мен теледидарды көрмеген отандастарымыз отыр. Кейде оңашада ауылға барып қызмет етіп, елге пайдамды тигізсем деп те ойланамын.

 

 

Беке сәлем!

Қор құрылғалы бері мемлекеттік тілді дамытуға қаншылықты қозғау сала алғандығын айтып берсеңіз?

 

 

Берік Әбдіғалиев: Ешқандай қозғау сала алған жоқ. Қазақ тілі деп айқалағаннан басқа ештеңе бітірген жоқпыз. Егер қаражат мәселесі шешімін таппаса, бұл қордың қандай қажеті бар деген сауал туындайды. Қазақ тілінің мемлекеттік мәртебе алғанына биыл 20 жыл толып отыр. Бұл аз уақыт емес. Көп дүние жасауға болар еді. Тәуелсіздік күніне дейін қордың қаражаты оң шешілмесе, арыз жазып қордан кететін шығармын. Мүмкін ауылға барармын...

 

 

Тіл комитетінің бұрынғы төрағасына айып тағылып, іздеу жариялануы мемлекеттік тіл маңайында да жемқорлықтың жайлап алғандығын көрсетпей ме?

 

 

Берік Әбдіғалиев: Егер расталып жатса солай болғаны. Істің ақ-қарасын, тергеу орындары мен  сот анықтайды. Елімізде тек Тіл комитеті ғана емес, барлық ведмостваларда тілмен айналысатын басқармалар бар. Әр қайсысының бюджеті де бар. Тілге әр министрлік миллиондаған ақша бөледі. Сол ақшалар қайда кетіп жатыр? Мұны ешкім білмейді.

 

 

Қоғамның "Мемлекеттік тіл шараларын науқандық деңгейдегі дүние" іспетті қабылдап, тілдің дамитындығына сенімсіздікпен қарайтындығы байқалады. Сіздіңше қалай?

Сәлеммен Болатбек Төлепберген

 

 

Берік Әбдіғалиев: Бұл пікірмен келісемін. Рас науқаншылдық бар. Науқаншылдық менің өз жұмысымда да байқалады. Тіл мәселесіндегі науқаншылдық осылай жалғаса берсе, жұмысты тоқтатқаннан басқа амал жоқ.