Qazaq halqy ruhany jútandyqtyng tabaldyryghynda túr. Búl – ayaq astynan kelgen daghdarys ta, syrtqy shabuyldyng nәtiyjesi de emes.
Búl – jýieli, kózge kórinbeytin auystyru. Bizding dәstýrlerimiz, ghúryptarymyz, tipti sózderimiz ben dúghalarymyz – qazaqsha týrin saqtaghanymen, kóbine ishki mazmúny jat dýniyege ainaluda.

Biraq búl auystyrular shynayy iman emes.
Múnyng aty – inkuliturasiya.

Inkuliturasiya degen ne?

Inkuliturasiya – jat qúndylyqtar jýiesining jergilikti mәdeniyetke enip, syrtqy forma sol qalpynda qalsa da, ishki mazmúny ózgeretin ýderis.
Búl – últtyng ózin-ózi ýnsiz joghaltuyna alyp keletin, jasyryn әri tereng ruhany basyp kiru.
Búl – últ ruhynyng búrmalanyp, últtyng últtyghynan óz erkimen bas tartu arqyly eng qauipti qúldyq týrine týsui. Qúl óz tandauym dep oilaghan kezde – naghyz qúldyq bastalady.

Sen tanys sózderdi estiysin, biraq olar endi seniki emes:
– Bata – duagha ainaldy
– Tәnir – Allamen auystyryldy
– Aruaq – shirkke (shirk) teneldi
– Úyat – kýnәmen almastyryldy
– Úran – haram dep tanylyp, ornyna «Allahu akbar» keldi
– Tanba – qúlyptastan da, dastarhannan da, túrmystan da joghaldy

Biz endi ata-babalarymyzdy erlikterin aityp, úrpaqqa ýlgi etip shygharyp salmaymyz – biz bógde ghúrypqa, moldanyng núsqauyna boyúsynyp ýnsiz qalamyz.
Ruhany tәuelsizdigimizding ketip jatqanyn sezbeymiz.

Nelikten halyq múny bilmedi?

Óitkeni bәri “iman”, “tәrbiye”, “islam mәdeniyeti” degen atpen keldi.
Sebebi eshkim iman men inkuliturasiyanyng eki týrli dýnie ekenin týsindirmedi. Ata-babalarymyz ben aqsaqaldar ústanghan ghúryptar býginde syrttan tanylghan shablondarmen búrmalanuda.

Sebebi “ruhaniyat” degen atpen kelgen búl jýiede: – bata – satylady
– ólim – saudagha ainalghan
– molda – sen men aruaqtyng arasynda deldal.
Ol ólimdi qyzmet kózine ainaldyrghan.

Biz dәstýrimizdi saqtap jatyrmyz dep oilaghanda, qasiyettimizdi jat qolyna berippiz.

Búl nege qauipti?

Sebebi búl – din emes, búl – basqaru qúraly. Búl – ruhaniyat emes, qorqynyshqa, tәueldilikke jәne qazaq ghúrpynyng kommersiyalanuyna negizdelgen industriya.

Býginde janaza, as, shelpek, dastarhan – otbasy men ru emes, bóten jýiening baqylauynda.
Ol senmen qazaq tilinde emes, ata-baba esteligi arqyly emes, bóten tilde, hadispen jәne tozaq qorqynyshymen sóileydi.
Molda ru aqsaqalyn yghystyryp, tórde otyrady, rәsimderdi arabsha dúghamen bastap, ayaqtaydy.
Búl dúghalardyng mazmúny men mәni – qazaqtyng qúndylyqtaryna jat.

Búl – ruhany intervensiya.
Kózge kórinbeytin, biraq eng joyqyn. Onyng saldary – jerdi otarlaudan da auyr. Óitkeni búl últtyng ózegin – ruhany kodyn joyady.

Eger búl ruhany auystyru jalghasa berse – qazaq sanasy mutasiyagha úshyraydy. Últ jadynan, tilinen, baghdarynan aiyrylady.
Onday halyq – endi subekt emes, obekt. Ol ózin qorghay almaydy – sebebi ózining kim ekenin bilmeydi.

Búl – últty mәngýrtke ainaldyru joly.
Dene bar, ruh joq.
Án bar, maghyna joq. Til bar, kod joq.
Búl – mutasiyalanghan últ: syrttay qazaq, biraq jat ýreymen, týsinikpen, qúndylyqpen basqarylatyn.

Aldymen isteu kerek nәrse — qazaq ghúrpyn dinnen ajyratu

Qazaq dәstýrleri — islamnyng bir bóligi emes.
Olar islamnan da kóne — ar, ru jady men aruaqqa tikeley qúrmetke negizdelgen ruhany jýie.
Búl qúndylyqtardy diny qúrylymdargha tapsyrugha bolmaydy — olar olardy búrmalap, birtindep islam ghúrpyna ainaldyrady.

Qazaqtar men olardyng atalary dúgha ýshin eshqashan aqsha tólemegen.
Olar ata-babalaryn jýrekpen, ru atynan, shyn kónilmen batamen shygharyp salghan. Qanaghatpen.

Memleket ne isteui kerek:

1. Inkuliturasiyany ruhany egemendikke qauip dep tanu
Búl – mәdeny qaqtyghys emes, últtyq jady men sanagha jýieli qauip.

2. Ruhany múrany qorghau turaly zang qabyldau

Oghan Tәnir, Aruaq, Úyat, Úran, Tanba, Bata, Shejire, Dәstýr úghymdaryn bekitu.

3. Dindi últtyq ghúryptan ajyratu
Memleket qalay dinnen bólingen bolsa, últ ta diny diktattan bólinui tiyis. Zayyrly memleket tek biylik pen dindi bólumen shektelmey, dindi últtyq kodtan da bóluge tiyis.

4. Diny qúrylymdardy ishki jәne syrtqy qarjylandyrudy tolyq toqtatu
Budjetten bir tenge de Tәnirlikti yghystyratyn әreketke júmsalmauy kerek.

5. Bilim beru jýiesine ruhany kodtardy engizu

Mindetti oqytu: – Tәnirlik jýiesi
– Ar-namys
– Batalar
– Úran
– Tanba
– Shejire

6. Mәdeny qauipsizdik ortalyghyn qúru
Ruhany invaziyany baqylau, taldau jәne oghan qarsy әreket etu ýshin.

KNB ne isteui kerek:

1. Diny yqpaldy baqylau
Qay jerde islam dәstýrdi almastyryp jatyr, qay jerde jat iydeologiya engizilip jatyr — qadaghalau.

2. Jasyryn jәne syrttan qarjylandyrylatyn diny jobalardy toqtatu
Ásirese mektepterde, auyldarda, janazalarda, BAQ-ta.

3. Ruhany qarsy barlau qyzmetin qúru
Qazaq úghymdarynyng joghaluyn baqylau — búl ruhany kapitulyasiyanyng belgisi.

Halyq ne isteui kerek:

1. Auystyru auqymyn týsinu
Biz tek tildi nemese ghúrypty joghaltpaymyz. Biz rulyq kodymyzdy joghaltyp, tamyrsyz, mutasiyalanghan últqa ainalamyz.

2. Ghúryp tilin qayta janghyrtu
«Tәnir jarylqasyn», «Aruaq jebesin» deu. Shejireni bilu. Batany jýrekten beru, aqshagha emes.

3. Ruhany qyzmetten bas tartu
Aqshagha dua – búl imandylyq emes. Búl – úyat.

4. Bastamalar qúru

Bilim beru, media, mәdeny jobalar: – «Jandy Batalar»
– «Úranmen tanysu»
– «Tәnirlik mektebi»
– «Jana Shejire»

Inkuliturasiya – jay ghana din emes. Búl – halyqty óz ghúrpy arqyly joy. Búl – jadynyng mutasiyasy. Búl – últty tek qanqasy qalghan qabyqqa ainaldyru.

Eger biz ózimizdikin bólmesek — bizdi óshiredi.
Eger biylik ýnsiz qalsa — mәdeniyet joghalady.
Eger KNB әreket etpese — egemendik joyylady.
Eger halyq kelisse — halyq joghalady.

Dindi memleketten bóldik, al últtyq qúndylyqtar qorghalmay qaldy.
Biylik ózin dinning yqpalynan qorghady,
biraq halyqty ruhany auystyrudan qorghay almady.
Ol meshit pen әkimdikting arasyn bóldi —
biraq qazaq mәdeniyetin, shejiresin, Tәnirlikti, batany
jat, agressivti, ortaghasyrlyq jýiemen betpe-bet qaldyrdy.
Ol ózin «iman» men «tәrbiye» dep kórsetedi.

Búl – zayyrlylyq emes.
Búl – satqyndyq.
Búl – ruhany kapitulyasiya:
dindi biylikten shyghardyq,
biraq, ony janymyzgha, ghúrpymyzgha, mektebimizge, janazamyzgha, toyymyzgha, tilimizge, sanamyzgha kirgizdik.
Maqsaty – qazaqtyng últtyq sanasynyng ósuin din arqyly túnshyqtyru.

Ortaghasyrlyq dinmen janshylghan halyq eshqashan últtyq mýddeni aita almaydy.
Ruhany adasqan el últtyq iydeyany jetkize almaydy.

Últqa opasyz biylik milliardtap qarjy salyp, islam infraqúrylymyn qúryp, ózi tәrbiyelegen әleumettik topqa – baghynyshty dindarlargha – sýienedi.

Nazarbaev siyaqty eski diktatordyng meshitke baruy men dindarlar tarapynan qabyldanuy – ruhany adasqan halyqpen onay manipulyasiya jasaugha bolatynyn kórsetedi.

Qúl – erkindik ornyna әrqashan tostaghan men shynjyrdy tandaydy!

Uaqyt jetti, ruymyzdy qaytaralyq.
Tәnirimizdi qaytaralyq.
Ar-Namysymyzdy qaytaralyq.
Ózimizge ózimizdi qaytaralyq. Áli kesh emes.

Tәnir jarylqasyn.
Aruaq jebesin.
Qazaq ruhy qayta tirilsin!

Arzhan Bori

Abai.kz