1682 жылы Петр I Ресей тағына отырды. Бұл Ресей тарихындағы жаңа дәуірдің басталуы болды. 10 жасар Петр үлкен ағасы Федор қайтыс болғаннан кейін патша болып жарияланды.

Оның билігінің басталуы боярлық самодержавие дәуірінің аяқталуын және абсолютизмге көшуді білдірді. Айтпақшы, ол әлі күнге дейін тоқтаған жоқ. Петрдің басты мақсаты - Ресейде империялық сананы ояту болды. Ол әскери, әкімшілік және экономикалық реформалар жүргізді. Тұрақты флот пен армия құрылып, империялық билік пен «өзімдіктің» тәжі ретінде Петербург салынды.

Әлемде әлі күнге дейін өзінің ұлттық мүдделеріне нұқсан келтіретін империялық инстинкттерді қолдайтын және бұл саясатқа пайдасынан гөрі көп ақша жұмсайтын жалғыз ел - Ресей Федерациясы. Бұл әрқашан осылай болды: ғасырлар бойы Мәскеу пайдасыз жерлерді жинады.

Егер біреу маған Ресейдің Шешенстаннан немесе Тувадан не алатынын түсіндірсе, мен шын жүректен риза болар едім. Бұл автономиялардың кейбір табиғи ресурстары болса да, жергілікті билікке қысым көрсету арқылы оларды концессияға алып, оларды игеру құқығын алу әрқашан мүмкін, бұл олардың өмір сүруіне жауапкершілік алудан бірнеше есе арзан болады.

Георгий шартына қол қойылғаннан бері 250 жылға жуық уақыт өтті. Бірақ бірде-бір ресейлік түсіндіре алмайды, мысалы, Грузия мен Арменияның оның құрамында немесе оның жасырын қамқорлығымен Ресейге әкелген нақты қандай пайдасы бар? Бұл аумақтардың барлығы бастапқыда қымбат болды және іс жүзінде ешқандай кіріс әкелмеді. Бірақ Мәскеу өз тағдыры соған байланысты болғандай, оларды тұншықтырып, ішінара ұстап тұруды жалғастырды.

Табиғи ресурстары Ресейдікінен бірнеше есе аз Украинаны жаулап алуда Кремльдің ниеті қандай? Неліктен Украина экономикасын күйрету керек? Ресей үшін Украина соғысы - бұл таза, абсолютті жауапкершілік. Барлығындағы жоғалту, оның орнына бірдеңені алу мүмкіндігі түсініксіз және қандай мақсатта екені белгісіз.

Жақында өткен Ресей - Африка саммиті жалпы көріністен ерекшеленбейді. Алтын сақиналары бар осы құрметті мырзалардың бәрі кеңестік дәуірдегідей, Кремльге бір нәрсе үшін - тегін ақша үшін келді. Кейбір африкалық көшбасшылар АҚШ саясатына қарғыс айтады. Ал оның бірнеше миллиард доллар қарызы бірден есептен шығарылады. Олар Байденнің қартайған мінез-құлқы туралы саркастикалық түсініктеме береді. Және одан артық ештеңе қажет емес, ешкім практикалық нәтиже күтпейді.

Кеңес заманында Африка басшыларынан бастап, кейбір салттық қимылдар әлі де қажет болды. Мысалы, социализм құрылысына «адамдық келбетпен» еліктеу. Немесе Маркстің, Энгельстің, Лениннің және сонымен бірге Брежневтің трилогиясын жергілікті тілдерге аудару. Ал қазір бұл талап етілмейді. Кеңес Одағында социалистік идеология болды - ақша алу міндетті болды.

Бірақ бүгінде Ресей онсыз әрекет етуде. Идеология АҚШ пен Еуропаның табыстарына есепсіз ашу мен қызғанышпен алмастырылды. Өкінішке орай, Ресей өзінің тарихында болғандай, кімнің кім екенін құдайдың құнсыз адалдығын растау үшін өз азаматтарына жолдар мен балабақшалар салудан бас тартуға дайын. Және, әдеттегідей, ешқандай практикалық нәтижесіз. Таза шығын!

Украинада 18 ай бойы «соғыс» болып жатқанда, Ресей бірте-бірте экономикалық, мәдени және спорттық жағынан алаяқ елге айналуда. Көптеген ресейліктер қазір жартылай ұмытылған «темір перде» деген сөзді есіне алды. Ал кейбіреулері КСРО азаматтары білетін өмірге қайта оралуды болжайды.

Бірақ бұл болмайды. Ресейдің қазіргі мемлекеттік құрылымы кеңестік құрылымнан өте ерекшеленеді, ең алдымен КСРО-да олигархиялық капитализм болған жоқ, бәрі мемлекетке тиесілі болды. Қазіргі Путиндік Ресей 1990-ші жылдардағы Ресей мен КСРО-ның гибриді болып табылады, онда екі дәуірдің де ең жаманы алынған және шын мәнінде жақсы ештеңе жоқ.

Жаңа «темір пердедегі» тесіктер бірте-бірте жабылады, сондықтан ресейлік туристер көптеп Сочиде, Анапада және басқа отандық курорттарда немесе ресейліктерді қабылдауға дайын шағын елдерде демалуға мәжбүр. Мысалы: Куба, Вьетнам, Үндістан және, мүмкін, Қытай, Египет және Түркия және бұл өте қымбат болады.

Қазірдің өзінде көзге көрініп тұрған азық-түлік пен халық тұтынатын тауарлар бағасының күрт өсуі – бастамасы ғана. Адамдардың ішетін ештеңесі жоқ, баспанаға төлейтін ештеңесі болмаған кезде, қылмыстың көбеюі сөзсіз. Тіпті полиция мемлекеті де оны жеңе алмайды.

Сонымен қатар, Ресейде біртіндеп үстемдік ететін Орталық Азиядан келген мигранттар мәселесі де бар. Денсаулық сақтау жүйесі нашарлайды, медициналық қызметтер аз адамдар үшін қолжетімді болады және өмір сүру ұзақтығы қысқарады. Импортты алмастыру және санкциялар ескі өндіріс технологияларын есте сақтауға және экологиялық стандарттарды үнемдеуге мәжбүр етеді. Дәрі-дәрмек сияқты маңызды тауарларды қоса алғанда, сұр және қара нарықтың пайда болуы сөзсіз. Лайықты жұмыс табу қиын болады және олар көп төлемейді.

Көптеген ресейлік қауіпсіздік күштері мен бюрократтарды қоспағанда, спортшыларды әлемдік жарыстардан оқшаулау саясаты нағыз апат болады. Өйткені олардың дайындық деңгейі сөзсіз төмендейді. КСРО-ның өзінде барлық шектеулеріне қарамастан, спорт мемлекет пен әлемнің басқа елдері арасындағы санаулы, бірақ берік байланыстардың бірі болып қала берді. Ал, шынын айту керек, бұл ресейлік мемлекеттік үгіт-насихатының маңызды да қуатты құралы.

Ресей ғылымын өте қайғылы тағдыр күтіп тұр. Әскери өнеркәсіпке бағытталған салалардан басқа. Дәл осындай схема КСРО-да жұмыс істеді және бұл елдің ғарыштық дамуындағы осындай жетістіктерге себеп болды. Алайда, ол кезде одақ әлемнің жартысына жуығымен дос болды, ал қазір оның саяси серіктестері арасында тек Венесуэла, Куба және Солтүстік Корея ғана қалды. Олар, әрине, ғылымға көмектеспейді. Ең оптимистік нұсқа – Қытай, бірақ оның өз мүддесі бар.

Сонымен, ішкі саяси және моральдық тұрғыдан алғанда, қазіргі Ресей тұрғындарының көпшілігінің менталитеті КСРО-дан іс жүзінде ерекшеленбейді.

Керімсал Жұбатқанов

Abai.kz