Оскар Уайльдтың «Жастар - толқын сияқты, алдында жар тұрады, артынан жел айдайды» деген сөзі жастардың қиындықтан қашып құтылмайтынын айтып тұр. Лайықты білім алу, жұмысқа орнығу, баспана табу, ең ақыры мемлекет құру ісіндегі азаматтық позицияңды анықтап, өз тембріңді табу да оңай емес.

Жалпы, ұлттық саясат дегенде, жастардың ондағы рөлі қандай болмақ? Болса, оған әсер ету тетіктерін біле ме? Міндетті түрде шеруге шығып, ашық хаттармен министрліктердің поштасын толтырып тастау керек пе? Осы және басқа да сұрақтар «Жас қазақтың» кезекті конференциясында талқыға түсті.

Конференцияның бүгінгі қонақтары - «АСПЕКТ М» әлеуметтік-гуманитарлық зерттеулер орталығының президенті Мұхит Асанбаев, «Болашақ» республикалық қозғалысы төрағасының орынбасары Дәурен Бабамұратов, «Ұлт патриоттары» республикалық қозғалысының атқарушы хатшысы Жанболат Мамай, журналист-заңгер Кәмшат Тасболат, «Общественная позиция» газетінің журналисі Жарас Кемелжан және «Жас алаш» апталығының журналисі Инга Иманбай.

Оскар Уайльдтың «Жастар - толқын сияқты, алдында жар тұрады, артынан жел айдайды» деген сөзі жастардың қиындықтан қашып құтылмайтынын айтып тұр. Лайықты білім алу, жұмысқа орнығу, баспана табу, ең ақыры мемлекет құру ісіндегі азаматтық позицияңды анықтап, өз тембріңді табу да оңай емес.

Жалпы, ұлттық саясат дегенде, жастардың ондағы рөлі қандай болмақ? Болса, оған әсер ету тетіктерін біле ме? Міндетті түрде шеруге шығып, ашық хаттармен министрліктердің поштасын толтырып тастау керек пе? Осы және басқа да сұрақтар «Жас қазақтың» кезекті конференциясында талқыға түсті.

Конференцияның бүгінгі қонақтары - «АСПЕКТ М» әлеуметтік-гуманитарлық зерттеулер орталығының президенті Мұхит Асанбаев, «Болашақ» республикалық қозғалысы төрағасының орынбасары Дәурен Бабамұратов, «Ұлт патриоттары» республикалық қозғалысының атқарушы хатшысы Жанболат Мамай, журналист-заңгер Кәмшат Тасболат, «Общественная позиция» газетінің журналисі Жарас Кемелжан және «Жас алаш» апталығының журналисі Инга Иманбай.

Дәурен Бабамұратов: Әрине, ұлттық саясат тұрғысынан, жастардың алатын орны ерекше. Бұған мысал ретінде Грекиядағы, Франциядағы әлеуметтік толқуларда, оның алдында Алманиядағы оқу бағасының жоғарылауына байланысты жастар қалай көтерілді?! Ресейде ұлтшыл бағыттағы ұйымдар бір жинағанда 15 мыңнан 20 мыңға дейін жастың басын қосып, алапат митингтер ұйымдастырады. Қырғызстандағы жағдайды еске алудың өзі қиын. Яки, жастардың рөлін бағаламаған қоғам құрдымға кетеді. Ал біздегі ахуалға келсек, қазір өзі осындай кезең бе, әйтеуір жастар белсенділігі түсіп кетті. Әрине, жастар ұдайы жошу (белсенділік) үстінде болмайды. Оны түсінеміз. Жастар - көлік шығаратын зауыт я наубайхана емес. Түсіне білгенге буын алмасуы, жаңаның келуі, ескінің кетуі өте күрделі саяси процесс қой. Кейде бүкіл жастарды соңынан ерте алатындай күші бар бір ғана қайраткер жетпей жатады. Жастар ұйымдары да жоқ емес, бар. Осыдан төрт-бес жыл бұрын есімізде, «Жас Отан» жастар қанаты, «Жасыл ел» еңбек штабы, Қазақстан студенттер альянсы бар, барлығы мемлекеттің саясатын қолдап, біржақты сөйлегеннің өзінде белсенділіктері күшті болатын. Неге екені белгісіз, қазір олардың да үні бәсеңсіп қалды.

Мұхит Асанбаев: Біраз жастар ұйымдары «тіл мәселесін әдейі қалқан ретінде көтеріп жүр ме?» деген сауалға жиі келемін. Неге жастардың әлеуметтік-экономикалық, айталық түлектердің ЖОО-ға түсе алмай жату мәселесі көтерілмейді? Ал бізде барлығы «тіл-тіл» деп сайлау алдында, саяси науқандарда жамырайды да жатады. Мысалға, Қызылорда облысында қазақ тіліне ешқандай қауіп төніп тұрған жоқ деп айта аламын. Өңкей қазақтар тұрады онда. Сол қызылордалық жастар неге ауылға тұрақтамайды, жұмыс мәселесі, оқу барысы қалай? Ол жағына бас ауыртпаймыз. Расында, тіл мәселесі қоғамды жіктеп-бөлектейтін факторға айналды. Биліктің өзіне қазақша сөйлеткізу керек. Осы соңғы 20 жылда бірде-бір мемлекеттік қызметкердің «мемлекеттік тілді білмейді» деген сылтаумен жұмыстан кеткенін естімеппіз. Егер осындай жаза, іс-шара қолданылмаса, мемлекеттік тілдегі қызметкер ешқашан бұл тілде сөйлемейді. Мұны бір деп қойыңыз. Екіншіден, қазіргі жас көшбасшыларға көңілім толмай жүр. Жанболат, айып болмасын, бірақ «қалай да шеруге шығамыз» деп жар салып, дем шығарып жаттыңдар. «Жарайды, біз де алаңға шығайық, жастарға қосылайық» деп делебеміз қозып отырды. Шығатын кезде шығу, айтатын кезде айту керек. Ақырында не болды? Жастар алаңға шықпады. Бұл нені көрсетеді? Бір нәрсені ойға алған екенбіз, аяғына дейін жеткізу, соны жасау керек еді... Әйтпесе, бұл қазақтың ішіндегі «қазақ» жауларымызға «әне, айтты-айтты, соңында шықпады, жастар ешқашан көтерілмейді» деп айтуға жақсы мысал, болады. Ал анау Қазақстан жастар конгресі сияқты ұйымдарды мүлде жастар ұйымдары ретінде қарастыра алмаймын. Ақша бар кезде, жұмыс істегеннің сиқын жасайды. Бір күндік шаруа... қалады оның бәрі. Дегенмен, жастардың бойында прагматизм басым. Оны мойындау керек. Қытайға жер беріледі деген сыбыс тарады. Зиялыларда үн жоқ. Доктрина дауында тағы да Шаханов командасы төтеп берді. Осыған қарап, бізде бірді-екілі адамнан басқа, зиялы орта қалмады ма деген қорқыныш бар. Осы үрейді үстеуші ретінде қазіргі жастар да аға буынның «асыл тәжірибесіне» жүгініп, жеке мүддесін, өз пайдасын көп ойлайды. «Хабар» телеарнасында болған бір-екі пікірталастарда ауыл мәселесі сөз болғанда, ауылдан келген студенттер «ауылдың жағдайы керемет!» - деп, менімен пікірталастырады. Бұған не дейсіз?

Өркен Кенжебек: Біраз жастар ұйымдары «Билік жүйесін өзгерту керек!» деген жалғыз әрі жалаң ұранмен қаруланып алды. Бар талабы осы. Бас түйін шешілсе, Қазақ елі Жерұйық республикасы болып, баршылық болады екен-міс. Жалпы, осындай радикал ойлар, пиғылдар біздегі мәселенің шешімі бола ала ма?

Жанболат Мамай: Шеруге қайта оралсақ, ол кезде алдымызда екі жол тұрды. Бірі - «алаңға шығамыз». Яғни өз талаптарымызды орындата алмай, қақтығыс болып, бас жарылып, қол сынады дегендей. Екіншісі - билікті біздің талаптарымызбен санастырып, конструктивті жұмыс істеу. Біз екінші жолды таңдадық. Себебі, осы мезгілде Бішкекте бұлт үйіріліп, қырғыз оқиғасы орын алды. Бізде де осындай көтерілістің болғанын қалап, жүрегін алып ұшқандар табылып жатты. Бір оттан алау алып, өзімізде жаққысы келетін азаматтар баршылық ортамызда. Солардың айдауына еріп, қолшоқпарына айналатын болсақ, онда алаңға шығу керек еді... Бірақ біздің мақсатымыз басқа. Ойымыз бөлек. Мақсат - қазақ жастарының енді-енді оянып келе жатқан рухын бірден сөндіріп тастамай, біртіндеп алау қосып, белгілі бір деңгейге жеткізу болды. Одан кейін рұқсат етілмеген шеру болған соң, 500-1000 адамнан астам адам жиналмайды. Оқиғаның қалай өрбірі тағы белгісіз. Сондықтан, осындай шешімге келдік. Әрине, егер мақсатымыз жұртты дүрбелеңге түсіріп, оны билікпен қақтығыстыру болса, онда біздікі дұрыс емес. Ал мақсатымыз жұртты ұйыстырып, жастардың басын қосып, өзіміздің де саяси күш екенімізді таныту, билікті санастыру, оларды келіссөз үстеліне отырғызу болса, онда біздікі жеңіс. Біз осы екі нәрсені анықтап алғанымыз жөн. Егер қырғыз оқиғасы болмағанда, билік бізді елемес еді. Министр Түймебаевпен кездестік. Вице-министр де, Президент әкімшілігінің қызметкерлері де келмес еді. Алматы басшылары да байланысқа шықпас еді. Бір ғана мысал, бәріміз де Желтоқсан оқиғасын білеміз, қастерлейміз қазақтың рухын көтерді дейміз. Дұрыс-ақ. Дегенмен, екінші жағынан, жастардың да, халықтың да рухын жаныштап тастағандай болды. Көптеген жас оқудан, комсомол қатарынан шығарылды, түрмеге жабылды, сотқа сүйрелді. Коммунистік - тоталитарлық режим мұны әдейі жасады. Қазір жастардың рухы оянып, саяси санасы өсіп келеді. Оларды орынсыз отқа итеріп, қанатын күйдіруге болмайды. Биліктің қандай қадамға барары белгісіз еді. Енді-енді ғана жетіліп келе жатқан азаматтық қоғамды, жастарды күні бұрын отқа салсақ, біздің рухымыз тағы бірнеше онжылдыққа кейінге сырғиды.  Мәселен, ұрығы жетіліп келе жатқан жұмыртқаны ерте жарып тастасақ, оның балапаны аман қала ма? Жоқ! Біздің айтпағымыз да осы.  «Тіл, тіл» дей береді дегенге мен келіспеймін. Егер тілдің жағдайы дұрыс болса, олай айтпас та едік. Қазір барлығымыздың мақсатымыз бір болуы керек: ол - ұлтты сақтап қалу, ұлттық мүддені қорғау. Одан биік мақсат, мұрат бізде жоқ.

Өркен Кенжебек: Жалпы, жастар белсенділігі кеміп кетті деген пікірге келісесің бе?
Жанболат Мамай: Бұл пікірге келіспеймін. Себебі, жастарды тек саяси өмірге араласу-араласпауына қарап, баға беру дұрыс емес. Ғылымда қаншама жас жүр. Өнерде ше? Журналистикада да сол құбылыс. Мысалы, ұлттық мәселелерді батыл көтеріп жүрген журналистер десек, оның басым бөлігі жастар екені даусыз. Яғни әр жас шамасы келгенше, ой-өресі жеткен жеріне дейін қоғамның дамуына өз үлесін қосып жүр. Саяси өмірде де сылбырлық байқаған емеспін. Ұлттық майданның алғы шебінде жүрген «Тәуелсіздікті қорғау» қозғалысына мысалы, Дәурен Бабамұратовтың «Болашақ» қозғалысы, біздің «Рух пен тіл» атты ұйымымыз, басқа да жастар белсене араласып жүр. Әзілдеп айтсақ, Мұхтар Шахановтың «12 апостолының», яғни 12 орынбасарының екеуі - жастар. Бұл да жастардың қоғамдық-саяси өмірдегі белсенділігін көрсетеді. Бізде жастар бар да, жастармен айналысатын саясат жоқ. Білуімше, «Жастар саясаты туралы» Заң жобасы қайта жазылып жатыр. Әйткенмен, бұл заңда да кемшілік, қателік боларына шүбә келтірмейміз. 700-ден астам жастар ұйымдары бар десек те, ұлттық мәселелерде үн қатып жүргені біреу, екеу ғой... Қалғандары бір тендерден екінші тендерге ғана жұмыс істейтін деңгейде қалып қойды. Осы жағы өкінішті-ақ. «Жастар үндемеді», «жастардың қолынан келмеді» деп қажай беруге мен қарсымын. Жастарды қоғамнан бөлек алып қарауға болмайды. Қоғамы қандай болса, жастары да сондай. Франциядағы, Грекиядағы жастарды айтамыз. «Біздікі неге олай емес?» деп сауал тастаймыз. Әй, біздікі қайдан ондай болады? Себебі, бізде тұтас қоғам басқаша. «Құс ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі» деген сөз бар. Жастар да солай. Десек те, қазір бізде талантты әрі мықты жастар бар. Олардың қатары өседі, үлкен күшке айналады дегенге сенемін.

Мұхит Асанбаев: Мен революция жасау, жастарды алаңға шығаруды діттеп отырған жоқпын. Мәселе принципте ғой. Шерудің болмағаны да дұрыс шешім шығар. Мысалға, Айнұр Құрмановты («Талмас» қоғамдық ұйымының жетекшісі - ред.) алайықшы. Қандай жағдай болса да, қадалған жерлерінен қан алмай қоймайды. Ұлтшыл жастарға да осындай принципшілдік жетіспей жатқан сияқты. Екіншіден, Америка болсын, Британия болсын, шетелде жастарды ешкім бөлмейді. Жастар министрлігі, я жастар жөніндегі басқармалар жоқ. Бұл тек посткеңестік елдерде шығарылған жүйе десек те болады. Жастардың басқалардан не айырмашылығы бар? Бәріміз де қазақпыз, заңға бой ұсынамыз... Осылай бола келіп, көптеген жастар кәсіп игеріп, өнер қуудың орнына, саясат бойлайды. Креслоға ұмтылады, жеңіл өмірдің образын биліктен іздейді. Мұны дұрыс үдеріс дей алмаймын.

Дәурен Бабамұратов: Мәке, пікіріңізге қосыламын. Жанболат өз сөзінде конструктивті бағытта жұмысқа көштік дегендей пікір айтып қалды.  Біздегі 700 ұйымның бәрі де - конструктивті. Иә, бұлай жұмыс істеу керек, конструктивизм керек. Дегенмен, 701-ші радикал ұйым ретінде осы Жанболат жетекшілік ететін «Рух пен тіл» клубын айтушы едім. Бірақ бұлар да сол біріншілікті Айнұр Құрмановтарға беріп қойды. Ал Айнұр Құрмановтың осал тұсы - ешқашан ұлттық мәселелерді қозғамайды, қайта оған жан-тәнімен қарсы! Ұлттық мәселені қозғамасаң, оған қарсы шықсаң - қазақ қоғамында сыйың болмайды. Біздің қоғамға радикал жастар керек. Міндетті түрде. Мұндай ұйым болмаған қоғам - шіріген, тоталитарлық қоғам. Бәріміз де кезінде радикал болдық. Ресей елшілігінің алдында шеру ұйымдастырғанда 400 жасты жинадық. Талайын ұстап кетті. Келесі шеруде сол жастардың 5-еуі келді, 395-і келген жоқ. Яғни бір қазақ шеруге шықса, екінші рет алаңға беттемейді. Осыны ескеру керек. Студент шықсын алаңға, артынан шам алып түседі, қысым жасайды...Тоқетері, радикал ұйымдар болуы керек. Соларға қарап, біздің жастар өздерінің даму бағыттарын анықтайды. «Е-е, ананың сөзіне сену керек» немесе «Оның соңынан ермейміз» деп, өз беттерінше шешім шығарады. Ал мұндай плюрализм болмайды екен, қиын жағдайға душар боламыз.

Кәмшат Тасболат: Осы алғашқы жастар шеруін ұйымдастырамыз деп «Жас алаштың» редакциясында болған отырыстан түйгенім - біздің жастардың басын қосатын идея жоқ екен. Бәрі жан-жақта бытырап кеткен. Ұлттық мәселелерді көтеретін болып келдік те, жеме-жемге келгенде, әркім өз пікірінде қалды. Блогшылар өз мәселесін айтып кетті. Қазақ ешқашан Интернет үшін алаңға шықпайды. Ауылға ол түгілі, қарапайым телефон байланысының өзі үлкен мәселе емес пе? Сол жиында кейбір жастар «қостілділікті қорғап қаламыз» дегендей де пікір айтты. Осыдан-ақ, бізде қаншалықты хаос жағдай қалыптасып отырғанын байқауға болады. Енді ұлттық мәселелерді ашық айтып, ем-домын іздеп жүрген журналистер десек, оларға да керемет мүмкіндік беріліп жатқан жоқ. Бұлай қоғам тұйықталып, әр азаматтың ішіндегі психологиялық қысым арта берсе, арты не болатынын бір Алла біледі. Сондықтан, халықтың саяси белсенділігін арттырып, жастардың бойындағы құқықтық нигилизмнен арылтуға жұмыс жасау керек. Бізді тек қана ұлттық идея біріктіреді.

Жанболат Мамай: Жастар шеруін шақырамыз деп жүріп, біз бір мәселені шешіп алдық десе болады. Кімнің-кім екенін анықтап алдық! Басында ұйымдастыру комитетінде 60-қа тарта жастар ұйымдарының өкілдері, журналистер болды, енді түпкілікті алаңға шығамыз деп шешкенде, «Еркін интернет үшін» қозғалысы мен «Рух пен тіл» клубы қалды. Билікті келіссөз басына отырғызып, өз талабымызды орындатқанымызды «Азат» партиясы да, тіпті радикал деп жүрген «Алға» да толық қолдады. Әрине, жастардың дербес, тәуелсіз болғаны дұрыс қой. Дегенмен, қолдау керек. Белгілі бір күштерден көмек болмай, тәуелсіз жастардың жарқ етіп шыға келуі де қиын екенін көріп жүрміз. Осы жерде жастармен бірлесіп жұмыс істейтін, соларды бір арнаға бұратын саяси күштер кемшін сияқты. Сөйте тұра, бізде «солай жасау керек еді», «олай дұрыс емес, бүйтпейсіңдер ме!» деп ақыл айтқыштар көп-ақ. Сол айтқандарының оннан демей-ақ қояйын, жүзден бір бөлігін жасамай ма? Осы жерде мынаған назар аударғым келеді. Белгілі қоғам қайраткері Жасарал Қуанышәлиннің әрекетін еске алыңыздар. Мұхтар Шаханов доктринаға қарсы «аштық жариялаймын» деп жүріп, өзінің талабын орындатқанда, Қуанышәлин не деді? Оны «сатқын» деп атады. Бірақ ол Шахановтың нағыз ерлік жасағанын, дана шешім қабылдағанын түсінбеді де, түсінгісі де келмеді. Пенделік парқынан аса алмады. Кейіннен біз алаңға шығатынымызды жариялап, ақырында билікті өз айтқанымызға көндіргенде де Қуанышәлин мұны «жақтырмады». «Мамай қорықты» деп жар салды. Ақырында өзі аштық жариялады. Ал не шықты? Жоғары билік тұрмақ, қалалық әкімшіліктен бірде-бір адам келмеді. Мұны өзі де мойындады. Түптің түбінде өзінің себепсіз аштығын тоқтатуға мәжбүр болды. Ондағы сылтауы - «Халық билігі» атты қозғалысы үндеу жасапты. Анаған бір шүйлігіп, мынаған бір тиіскен Қуанышәлин не бітірді? Міне, осындай адамдар әркімге бір сын айтқанша, қолдарынан келсе, өздері бір нәрсе жасасын. Біздікі дұрыс емес болса, дұрысын көрсетсін. Сонда халық кімдікі дұрыс екенін көреді, анықтайды. Сол тұлғаның артынан ереді.

Өркен Кенжебек: Неге біз осы үлкен ағаларымыздың ұрандарын қайталаймыз? Ақыры жас екенбіз, мақсатымыз бар делік, өз ұранымыз неге болмайды? Абсурд болса да, «біз келешек қоғамда еңбек ететін болғандықтан, үштұғырлы тілді қолдаймыз» десе де?

Мұхит Асанбаев: Иә, өте орынды сұрақ. Мысалы, неге жатақханаға жастар орналаса алмайды деген сұрақты көтермеске?

Жарас Кемелжан: Шынында, жаңа Кәмшат айтып кеткендей, бізде жастар бір идеяның төңірегіне ұйысып отырған жоқ. Тек Мұхтар Шахановтың айналасында жиналып отырмыз. Оның өзінде сол ұлтшыл дегендері ғана. Ал қазіргі жағдайға көз ашып қарасақ, мемлекеттік деңгейдегі мәселе болсын, ұлттық мәселе болсын, ол бірінші кезекте - қазақтың қамы, қасіреті. Меніңше, алдағы он жылда ең күйіп тұрған мәселе - дін мәселесі болмақ. Сондықтан, жұмыстың арнасын осы бағытқа бұрған жөн-ау.

Инга Иманбай: Қазір ұлттық мәселелерді шешуде жастардың тегеурінді күшке айнала алмай отырғанын мойындауымыз керек. Себебі, біздер  аға буын өкілдерінің сол мәселелерді шешуде жіберген қателіктерінен сабақ ала алмай отырмыз. Олар сол мәселелердің бар екенін жиырма жыл бұрын білді. Күресті. Белгілі бір нәтижеге жетті. Десек те, оларды түбегейлі шешуге дәрмендері әлі күнге дейін жеткен жоқ. Меніңше, біз аға буынның осыған дейін жүргізген күрес жолын саралап, кемшіліктерін қайталамауға, артықшылықтарынан сабақ алуға тиіспіз. Сонда  ғана нәтижеге жетуге болады. Олардың ең басты кемшілігі, ауызбірліктерінің жоқтығы мен кей жағдайларда ұлттық мүддеден гөрі жеке мүдделерін жоғары қойғандығында. Жеке амбицияны бірінші кезекке шығарғанында. Қазір біз дәл сол қателіктерді қайталап келеміз. Әркім өзінше, бір мәселе көтереді. Әлі де ұлттық, мемлекеттік тақырыптарға қатысты мәселені жұмыла көтере алмай жүрміз. Мәселен, 11 сәуір күні өткіземіз деген жастардың алғашқы жалпыұлттық митингісінің ұйымдастыру комитетінде қаншама жастар ұйымдарының өкілдері болды. Соңында солардың тек екеуі ғана қалды. Қалғандары жалтарып кетті. Осының өзі біздің аға буын қателіктерін әлі күнге дейін қайталап келе жатқанымызды көрсетеді.

Мұхит Асанбаев: Қысқасы, жастарды біріктіру үшін жастардың мәселесін алға шығару керек. Сонда ғана бірігу процесі басталады. Жастар өз мәселесін шешіп алған соң ғана, ұлттық мәселелерге ара-л-а-с-а алады.

Кәмшат Тасболат: Біз өз арамызда отырыс жасап, мақсатымызды айқындап, қандай бағытта жұмыс жасаймыз, арамыздан саяси карьера жасай алатын азаматтарды іріктеп алу керек. Біз өтпелі саясатты қойып, мемлекетіміздің болашағын 100 жылға айқындап беретін саясаттың негізін жасауымыз керек.

Өркен Кенжебек: Расында, жастар өліара кезеңде тұр. Дәл қазір саяси санамыз оянып, біреуіміз коммунист, біреуіміз радикал болып, арамызда сегментация, жіктелу үрдісі жүріп жатыр. Дұрыс-ақ. Бірақ 20-30 жылдан соң біріміздің артынан біріміз киллер жалдап, я билік-оппозиция болып тартыспас үшін қазір бірігу керек. Біріксек - қазір, бірікпесек - ешқашан  дегендей принцип ғой. Енді бізде қандай тәсіл бар? Чернышевскийдің сауалын қайталағым келмесе де, қайталау керек боп тұр.

Кәмшат Тасболат: Шыны керек, ашық хаттан жалықтық. Біз де, билік те. Сондықтан, бұл жол таптаурын. Жаңа ізденіс керек. Бір-бірімізге кінәрат тақпай, билік басына ұлтшыл азаматтарды әкелу керек. Ұлттық мәселелер ұлтшыл азаматтар билікке келгенде ғана шешіледі. Азаматшаларды да ұмытпайық (күледі).

Дәурен Бабамұратов: Әрине, Инга айтқандай, жастардың бір шоғырға, бір ұйымға біріккені қандай жақсы! Идеалы да осы. Дегенмен, ұлттық мәселенің өзін жеке-жеке тармақтарға бөліп тастап жұмыс істеген тиімдірек бола ма деген ойым бар. Сен дінмен айналыс, сен біліммен айналыс деп, мысалы. «Біз жүйеге қарсы емеспіз, бірақ мына бір жеріне өзгеріс енгізгіміз келеді» деп жеке ұрыс алаңдарын аша берсек, жұмыс өнеді. Біздің жағдайда біріккен - қауіпті! Біріксең, сені құрту оңай. Саяси тәжірибеге қарасақ, қаншама ұйым бірігіп, ақыры ыдырап кетеді. Әрқайсысымыз жеке жұмыс істеп, ортақ мәселеге келгенде ортақ үн шығарып, бір-біріміз үшін тұра білуіміз керек. Өз арамызда корпоративтік этика қалыптасуы керек. Сонда ғана жұмыс өміршең болады. Жастар біреудің қолшоқпарына айналып кетті деген де пікірлер қаулап жүр. Қолшоқпар болмай қоймаймыз. Жастар ғана емес, аға буын да әлдебіреулердің қолшоқпары. Бірақ біз олай екен деп бөлінбей, қаржыны ала отырып, ортақ мақсатымыздан айнымау керекпіз. Ленин де еврейден, орыстан, француздан ақша алып жүріп, революция жасады ғой.

Жанболат Мамай: Жастардың басын бір ұйымға қосып, орталарынан бір көшбасшы шығару үшін әлі біраз жыл керек. Бізді көсемшілдік деген ауру меңдеп келеді. Коммунистер десе, Әбділдин, ұлтшылдар десе, Шахановты, оппозиция десе Жармахан Тұяқбай мен Болат Әбілевті айтады. Яғни бүтіндей қозғалыс я партия бір-ақ адамның атымен байланыстырылады. Осы індетті байқай отырып, бұдан қазіргі жастар арылуы керек сияқты. Тұлғалардың айналасында емес, идеяның айналасында бірігу керек. Мына жастар түрлі сектаға кіріп барады, өз құқығын білмейді деп талай мәселені қопарып жатамыз. Ақиқаты сол, жастардың білімін көтеру керек. Білімді адам оң жолдан бұрылмайды, діни экстремизмге бой бермейді. Саналы һәм білімді адам авторитаризмге де төзе бермейді. Білімді адам өз ауруының неден болатынын біледі және шипасын ертерек іздейді. Сондықтан, осындай азаматтар көбейсе, қоғам тазарады. Келешекте елдің тұтқасын ұстайтын - біздерміз. Сондықтан, әрқайсымыз бүгін тәжірибе жинақтап, бүгін пісіп-жетілуіміз керек. Ертеңге дайын болу үшін. Білімді көтерейік, білікті арттырайық, жастарды артымыздан ертейік.

"Жас Қазақ" газеті