جۇما, 22 قاراشا 2024
جاڭالىقتار 3726 0 پىكىر 29 تامىز, 2011 ساعات 10:16

راحىم ايىپۇلى. اقش اتا زاڭىنىڭ قابىلدانۋى حاقىنداعى ويلار (جالعاسى)

ءوزىنىڭ تاۋەلسىز ەل بولعان تاريحىندا بىردە-ءبىر رەت ءادىل سايلاۋ وتكىزىپ كورمەگەن ءبىزدىڭ ەلدىڭ تاجىريبەسىن ەسكە العاندا، ولاردىڭ ۋاجىمەن كەلىسپەۋ مۇمكىن ەمەس سياقتى.ءبىر كەزدەرى ورتالىق سايلاۋ كومميتسياسىن باسقارعان زاعيپا باليەۆا حانىمنىڭ "قالاي دەپۋتات بولعاندىعىن ۇمىتىپ قالماڭدار" دەپ دەپۋتاتتارعا ايبار شەگۋىنىڭ سەبەبى دە وسىندا جاتسا كەرەك.

17 شىلدەدەگى وتىرىستا سويلەگەن سوزىندە دجەيمس ۋيلسون: «زاڭ شىعارۋشى ، اتقارۋشى جانە سوت بيلىگى سىندى بيلىكتىڭ ءۇش بۇتاعىن ءبىر-بىرىنەن اجىراتۋ ازاماتتار قۇقىعىن قورعاۋدىڭ ەڭ نەگىزگى تالابى. ال بۇل ءۇش تارماقتىڭ ءوزارا تاۋەلسىز بولۋى، ولاردىڭ شىن مانىندە ءبىر-بىرىنەن اجىراتىلعاندىعىنىڭ كەپىلى» دەپ بيلىك تارماقتارىنىڭ ءبىر-بىرىنە تاۋەلدى بولۋىنا جول اشاتىن ءار قانداي شەشىمنىڭ اپاتتى جاعدايعا ۇرىندىراتىنىنا اسا كورەگەندىكپەن ءداپ باسىپ بولجادى.

224 جىل بۇرىنعى اقش تاريحىمەن تەرەڭ تانىسقان سايىن  ءار ءبىر امەريكالىقتار ءۇشىن ءتىپتى تۇتاس ادامزات ءۇشىن تەڭدەسىز ماڭىزى بار قۇندىلىقتار جولىندا كۇرەسكەن سول ءبىر شوعىر ۇلى تۇلعالاردىڭ جان قيارلىق ەرلىگىنە سۇيسىنە وتىرىپ، ءوزىمنىڭ تۋعان ەلىم تۋرالى ويلاماۋ مۇمكىن ەمەس. قازاق قوعامىنىڭ بۇگىنگى قاسىرەتى دە دجەيمس ۋيلسون ايتقان بيلىكتىڭ ءۇش بۇتاعىنىڭ ءبىر-بىرىنە تاۋەلدىلىگىندە، ءتىپتى، ونىڭ ءبىر ادامعا عانا تاۋەلدىلىگىندە جاتقان جوق پا دەگەن ويعا ەرىكسىز مالتىعاسىڭ.

ءوزىنىڭ تاۋەلسىز ەل بولعان تاريحىندا بىردە-ءبىر رەت ءادىل سايلاۋ وتكىزىپ كورمەگەن ءبىزدىڭ ەلدىڭ تاجىريبەسىن ەسكە العاندا، ولاردىڭ ۋاجىمەن كەلىسپەۋ مۇمكىن ەمەس سياقتى.ءبىر كەزدەرى ورتالىق سايلاۋ كومميتسياسىن باسقارعان زاعيپا باليەۆا حانىمنىڭ "قالاي دەپۋتات بولعاندىعىن ۇمىتىپ قالماڭدار" دەپ دەپۋتاتتارعا ايبار شەگۋىنىڭ سەبەبى دە وسىندا جاتسا كەرەك.

17 شىلدەدەگى وتىرىستا سويلەگەن سوزىندە دجەيمس ۋيلسون: «زاڭ شىعارۋشى ، اتقارۋشى جانە سوت بيلىگى سىندى بيلىكتىڭ ءۇش بۇتاعىن ءبىر-بىرىنەن اجىراتۋ ازاماتتار قۇقىعىن قورعاۋدىڭ ەڭ نەگىزگى تالابى. ال بۇل ءۇش تارماقتىڭ ءوزارا تاۋەلسىز بولۋى، ولاردىڭ شىن مانىندە ءبىر-بىرىنەن اجىراتىلعاندىعىنىڭ كەپىلى» دەپ بيلىك تارماقتارىنىڭ ءبىر-بىرىنە تاۋەلدى بولۋىنا جول اشاتىن ءار قانداي شەشىمنىڭ اپاتتى جاعدايعا ۇرىندىراتىنىنا اسا كورەگەندىكپەن ءداپ باسىپ بولجادى.

224 جىل بۇرىنعى اقش تاريحىمەن تەرەڭ تانىسقان سايىن  ءار ءبىر امەريكالىقتار ءۇشىن ءتىپتى تۇتاس ادامزات ءۇشىن تەڭدەسىز ماڭىزى بار قۇندىلىقتار جولىندا كۇرەسكەن سول ءبىر شوعىر ۇلى تۇلعالاردىڭ جان قيارلىق ەرلىگىنە سۇيسىنە وتىرىپ، ءوزىمنىڭ تۋعان ەلىم تۋرالى ويلاماۋ مۇمكىن ەمەس. قازاق قوعامىنىڭ بۇگىنگى قاسىرەتى دە دجەيمس ۋيلسون ايتقان بيلىكتىڭ ءۇش بۇتاعىنىڭ ءبىر-بىرىنە تاۋەلدىلىگىندە، ءتىپتى، ونىڭ ءبىر ادامعا عانا تاۋەلدىلىگىندە جاتقان جوق پا دەگەن ويعا ەرىكسىز مالتىعاسىڭ.

ەندى پرەزيدەنتتى كىم سايلايدى دەگەن ماسەلەگە قايتىپ ورالايىق. پرەزيدەنتتى سايلاۋ تاسىلىنە بايلانىستى 8 ءتۇرلى ۇسىنىس ايتىلدى. بۇل ۇسىنىستاردىڭ بارلىعى قورىتا كەلگەندە قولىندا بيلىگى بارلاردان قالاي ساقتانامىز دەگەن ماسەلەگە ساياتىن. بايلىق مەن بيلىك  ادامدى اربايتىن جانە جولدان تايدىراتىن ەڭ ءازازىل نارسە. سول سەبەپتى، قولىندا بيلىگى بارلاردان ساقتانۋ ۇرى-قارىدان ساقتانۋدان الدە قايدا قيىن. دەلاگاتتار قولىندا بيلىگى بار پارلامەنتتىڭ پرەزيدەنتتى سايلاۋىنا قارسى بولۋىنىڭ سەبەبى وسىندا بولاتىن. ەگەر اتقارۋشى بيلىك پەن زاڭ شىعارۋشى بيلىك ءوزارا اۋىز جالاسىپ كەتسە مۇنىڭ اقىرى جاقسىلىققا اپارمايتىن ەدى. ولار كەڭەسە كەلە، جالپى حالىق سايلاۋ كەرەك دەگەن شەشىمگە توقتادى. بىراق، باق ناشار دامىعان سول داۋىردە حالىقتىڭ تالعامىنا دا كۇمانمەن قاراۋعا تۋرا كەلەتىن ەدى. سول سەبەپتى ولار حالىقتان سايلانعان سايلاۋشىلار سايلاسىن دەگەن شەشىممەن بۇل ماسەلەگە دە نۇكتە قويدى.

ارينە، پرەزيدەنت سايلاۋى اكىمشىلىك ءمانساپتىڭ ءبىر بولەگى عانا ەدى. ال تۇتاس سايلانبالى بيلىك جۇيەسىنە قانداي وكىلەتتىكتەر بەرەمىز جانە ونىڭ بيلىگىن قالاي تەجەيمىز دەگەن ماسەلە ەڭ ۇلكەن باس اۋىرۋ بولدى. مۇندا، پرەزيدەنتتىڭ بيلىگىن تەجەپ قانا قالماي، پارلامەنتتىڭ بيلىگىن دە تەجەۋ ماسەلەسى ەرەكشە ماڭىزدى ەدى. 16 ماۋسىم كۇنى سويلەگەن سوزىندە سولتۇستىك  كورولينالىق دەلاگات  ۋيليامسون: « ادامزات قوعامىندا دارا بيلىكتىڭ پايدا بولۋى تۇرلىشە جاعدايدا قالىپتاستى. كەيبىرىندە اكىمشىلىك دارا بيلىك، كەيبىرىندە اسكەري دارا بيلىك، كەيدە پارلامەنتتىك دارا بيلىك جۇيەسى ۇكىم ءسۇردى. تەوريالىق جانە پراكتيكالىق تۇرعىدان العاندا ەگەر زاڭ شىعارۋشى بيلىككە شەكتەۋ قويىلماسا، ازاماتتاردىڭ بوستاندىعى مەن قۇقىعى ءسوزسىز اياققا تاپتالادى. مەملەكەتتە تۇراقتىلىق بولمايدى. ال زاڭ شىعارۋشى بيلىكتى تەجەۋدە دەپۋتاتتاردىڭ ار-ۇجدانىنا عانا سەنىم ارتۋ  جەتكىلىكسىز. سول سەبەپتى، پارلامەنتتى ءوز ىشىنەن ءبىرىن-ءبىرى باقىلايتىن تاۋەلسىز  ەكى قۇرىلىمعا جىكتەۋ كەرەك » دەپ قوس پالاتالى پارلامەنتتىڭ ءتيىمدى جۇيە ەكەندىگىن دالەلدەۋگە تىرىستى. بىراق، قاۋىم پالاتاسى جىبەرگەن قاتەلىكتەردى سەنات تۇزەيدى دەگەنگە دە كۇمانمەن قارايتىندار تابىلدى. سەبەبى، سەناتورلار دا  ەت پەن سۇيەكتەن جاراتىلعان پەندە. ۋاقىت ۇزارا كەلە ولاردى دا بىرەۋ جەمتىككە داندەتىپ، قولىنا ۇيرەتىپ الۋى مۇمكىن عوي.  بۇدان ساقتانۋدىڭ ءتاسىلى دە تابىلدى. ول سەناتتىڭ قۇرامىن جاڭعىرتىپ وتىرۋ. دەمەك، ءار ەكى جىل سايىن سەناتتىڭ ۇشتەن ءبىر سەناتورى جاڭادان سايلانىپ وتىرادى. وسىمەن پارلامەنتكە قاتىستى ماسەلەگە نۇكتە قويىلدى ما؟ جوق!  21 شىلدە دە سويلەگەن سوزىندە  مەديسون قوس پالاتالى پارلامەنتتىڭ سۇزگىسىنەن وتكەن زاڭدار ءتيمسىز ءتىپتى، زياندى بولىپ شىقسا  قالاي بولادى دەگەن كۇمانىن ورتاعا سالدى. راس، پارلامەنت قابىلداعان زاڭدارعا دا بىرەۋ كۇمان كەلتىرىپ، ونى تەرىستەۋگە قۇقىلى بولۋ كەرەك قوي. ال مۇنداي وكىلەتتىك كىمدە بولۋ كەرەك؟ دەلاگاتتاردىڭ كوپشىلىك بولىگى مۇنداي وكىلەتتىكتى پرەزيدەنتكە بەرۋ كەرەك دەگەن ۇسىنىستى قولدادى. ال فرانكلين قاتارلى ءبىر بولىمدەرى پرەزيدەنتتىڭ مۇنداي وكىلەتتىگى ارتىق دەپ سانادى. سوڭىندا ۆيرگەنيالىق دەلەگات  گەورگە ماسون قاتارلىلار بۇل شارا پرەزيدەنت پەن پارلامەنت اراسىندا ءتيىمدى ارىپتەستىككە جول اشادى. پارلامەنت قابىلداعان زاڭدارعا كەلسە كەلمەس  ۆەتو قويۋ پرەزيدەنتكە دە ابىروي اپەرمەيدى جانە ول وزىنە باسى ارتىق داۋ ساتىپ الۋمەن بىردەي. سول سەبەپتى، ەرەكشە ءبىر كەلىسپەستىك بولماسا پرەزيدەنت ۆەتو قويۋ قۇقىعىن پايدالانبايدى. بۇل شارا تەك ساقتىق ءۇشىن عانا قاجەت بولادى دەگەن پىكىرىن ايتىپ اتالعان پرەنتسيپتى كونستيتۋتتسيا باپتارىنا كىرگىزدى. بىراق، ءومىر شىندىعى ونداي قاراپايىم ەمەس ەكەن. قۇراما شتاتتار تاريحىندا بيلىك جۇرگىزگەن پرەزيدەنتتەردىڭ وسى وكىلەتتىكتەردى پايدالانۋى تۇرلىشە بولدى. ۆاشينگتون ءبىر-اق رەت پايدالاندى.  يادامس پەن دجەفەرسون ءبىر رەتتە پايدالانعان جوق. مەديسون مەن لينكولين  7  رەتتەن پايدالاندى. ال فرانكلين روزۆەلت  635 رەت پايدالانىپتى. قالاي دەسەك تە كونستيتۋتتسياعا وسىنداي باپتىڭ  ەنگىزىلۋى ءسوز جوق كورەگەندىك بولتىن. بۇل باپ كۇنى بۇگىنگە دەيىن اقش پرەزيدەنتى مەن  پارلامەنتىنىڭ ءوزارا ىرعاسىپ مامىلەگە كەلۋىندەگى تابان تىرەر تياناعىنا اينالىپ كەلەدى.

ال پرەزيدەنت پەن پارلامەنت باس اۋرۋدان قاشىپ ەلدىڭ ءتۇبىرلى مۇددەسىن قۇرباندىققا شالاتىن كونستيتۋتتسياعا  قايشى  زاڭدار قابىلداسا نە ىستەۋ كەرەك؟ سەبەبى، پرەزيدەنت ۆەتو قويعان زاڭ جوباسىنا سەنات پەن قاۋىم پالاتاسى جەكە-جەكە دەپۋتاتتاردىڭ  ۇشتەن ەكى بولەگىنىڭ قولداپ داۋىس بەرۋىمەن پرەزيدەنتتىڭ ۆەتوسىن ەڭسەرە الادى. دەلاگاتتار كوپ تالاس-تارتىستان سوڭ مۇنداي جاعدايدا قولدانىسقا ەنگەن زاڭنىڭ كونستيتۋتتسياعا سايكەستىلىگى جونىندەگى سوڭعى تورەلىكتى سوت بيلىگى ايتۋى كەرەك دەپ شەشتى. ارينە، سوت بيلىگى ءزاڭنىڭ قالاي قابىلدانۋىنا ىقپال ەتە المايدى. تەك زاڭ ناقتى ومىردە قولدانىسقا ەنگەن كەزدە عانا قايسى زاڭ باپتارىنىڭ كونستيتۋتسياعا سايكەس ەمەستىگى جونىندە شەشىم قابالداپ، اتالعان باپتى قولدانىستاعى زاڭنان الدىرىپ تاستاۋعا قۇقىلى.

ادىلەت پەن زاڭ سالتانات قۇرعان قۇراما شتاتتار ەلىندە ءبىر-بىرىنەن تاۋەلسىز جانە ءبىر-بىرىنە شىنجىرشا ماتالعان بيلىكتىڭ ءۇش بۇتاعى مىنە وسىلاي قالىپتاستى. ەڭ الدىمەن زاڭنىڭ ومىرگە كەلۋىندە قوس پالاتالى پارلامەنتتىڭ دەربەس قۇزىرەتى بولعانىمەن ول اكىمشىلىك جانە سوت بيلىگىنىڭ باقىلاۋىندا بولادى. پرەزيدەنت زاڭ جوباسىن ءدۇرىس دەپ تاپپاسا، وعان ۆەتو قويا الادى. ال ومىرگە جولداما العان زاڭ باپتارى كونستيتۋتسياعا قايشى ەكەندىگى دالەلدەنسە، ارىز-شاعىمداردى قاراعان كەزدە سوت ءوز وكىمىمەن كونستيتۋتسياعا قايشى زاڭ باپتارىنىڭ كۇشىن جويۋعا قۇقىلى. دەمەك، پارلامەنت ءوزىنىڭ ۇشتەن ەكى داۋىسىنىڭ قولداۋىمەن پرەزيدەنتتىڭ ۆەتوسىن ەڭسەرگەنىمەن، قابىلداتقان زاڭدار  كونستيتۋتسياعا سايكەس بولماعان جاعدايدا ءبارى ءبىر سوتتىڭ  تورەلىگىنەن اتتاپ وتە المايدى. مىنە وسىلاي زالالدى زاڭ باپتارىنىڭ ومىرگە كەلۋىنە ءۇش بىردەي بەرىك قامالمەن توسقاۋىل قويىلعان.

بيلىك قۇرىلىمدارىنىڭ ءوزارا بايلانىسىندا زاڭ شىعارۋشى، اكىمشىلىك جانە سوت بيلىگىنىڭ ءبىر-بىرىنە شىنجىرشا ماتالعان ارا قاتىناسى ەرەكشە ماڭىز الادى. سەبەبى، پارلامەنت زاڭداردى قابىلداعانىمەن ونى اتقارۋعا جانە تۇسىندىرۋگە قۇزىرەتى جوق. پرەزيدەنت زاڭ اياسىندا بيلىك قۇرعانىمەن زاڭدى وزگەرتۋگە جانە وزىنە ىڭعايلى زاڭداردى قالاعانىنشا قابىلداتىپ الۋعا بيلىگى جۇرمەيدى. وعان تۇسىنىك بەرۋگە دە قۇقىعى جوق. ال سوت بيلىگى زاڭدارعا تۇسىنىك بەرۋگە جانە ناقتى ىستەردى قاراعان كەزدە عانا زاڭعا سايكەس ءوز تورەلىگىن ايتۋعا قۇزىرەتتى. ول زاڭنىڭ قابىلدانۋىنا جانە اتقارىلۋىنا بيلىك ايتا المايدى. قورتىپ ايتقاندا زاڭدىلىقتىڭ بۇزىلعاندىعىنا بايلانىستى بىرەۋ ارىزدانباسا ول ەشتەمە دە ىستەي المايدى. ارىزدانعان كۇننىڭ وزىندە دە اتا زاڭنان اتتاپ كەتۋگە قاقىسى جوق.

دەپۋتات، پرەزيدەنت جانە سۋديانىڭ ءوزارا قاتىناسى دا ءبىر-بىرىنە شىنجىرشا ماتالعان. پرەزيدەنت زاڭدارعا ۆەتو قويا الادى. سۋديا ونىڭ كونستيتۋتسياعا سايكەستىگى جونىندە تورەلىك ايتادى. پارلامەنت پرەزيدەنتكە سەنىمسىزدىك بىلدىرە الادى. سۋديانىڭ تاعايىندالۋىنا سەناتورلار كەلىسىم بەرەدى. سول سەبەپتى، دەپۋتاتتار پرەزيدەنت پەن سۋديادان قورقىپ، جالتاقتىق تانىتپايدى. سۋديانىڭ كانديداتۋراسىن پرەزيدەنت ۇسىنعانىمەن ونى بەكىتەتىن سەناتورلار بولعاندىقتان، سۋديا پرەزيدەنتتىڭ الدىندا ءوزىن قارىزدار سەزىنبەيدى. پرەزيدەنتتىك بيلىكتە سونشالىقتى قورقىنىشتى ەمەس. سەبەبى، وعان پارلامەنت سەنىمسىزدىك بىلدىرە الادى. مۇندا پرەزيدەنتكە سەنىمسىزدىك ءبىلدىرۋ تەك قاۋىم  پالاتاسىنىڭ قۇزىرىندى. ال ءىستى قاراۋدى سەنات جۇرگىزەدى. ال ىسكە تورەلىك ەتۋدى ەلدىڭ ەڭ جوعارى سوتىنىڭ باس سۋدياسى اتقارادى. قاراپ وتىرساڭىز سەنىمسىزدىك بىلدىرگەندەر ءىستى قاراي المايدى. ءىستى قاراعاندار تورەلىك ايتا المايدى. سەناتورلاردىڭ ۇشتەن ەكى بولىگى كەلىسىم بەرمەسە سۋديا ايىپ تاعا المايدى. دەمەك، پرەزيدەنت شىن مانىندە قىلمىسى باسىنان اسقان بىرەۋ بولماسا وسىنشاما سەناتور ودان تەرىس اينالا قويمايتىن شىعار. ادىلەتتى سايلاۋ ارقىلى ەل جۇرت قالاعان دەپۋتاتتار مەن عۇمىر بويى ءمانساپتا وتىراتىن سۋديالار دا پرەزيدەنتكە ءلاپپاي تاقسىر دەي قويمايدى. سەبەبى، پرەزيدەنتتىڭ ءبىر رەتكى  بيلىك قۇراتىن مەرزىمى ءتورت-اق جىل. وسى مەزگىلدە وعان بىردە-ءبىر سۋديانىڭ كونديداتۋراسىن ۇسىناتىن وراي بەرىلمەۋى دە مۇمكىن.

مىنە وسىلاي دەپۋتات پەن دەپۋتات، دەپۋتات پەن ءمانساپتى، ءمانساپتى مەن سۋديا ءبىر-بىرىنەن تاۋەلسىز، قىزمەتتىك ارا جىگى ايقىن ايىرىلعان، ولاردىڭ ءوزارا اۋىز جالاسىپ ، سىبايلاس جەمقورلىققا بارۋىنىڭ  كەسىرىنەن بەلگىلى ءبىر توپتاردىڭ مەملەكەتتىك بيلىكتى يەمدەنىپ الىپ، ەلدى قالاعانىنشا بيلەپ-توستەپ، حالىق مۇددەسىن قانجىعاسىنا بايلاپ جۇرۋىنە جول بەرمەيتىن بىرەگەي كونستيتۋتتسيالىق جۇيە قالىپتاستى. ارينە، بۇگىنگى جۇيە سول كەزدەگى كونستيتۋتسيانىڭ نەگىزىندە بىرتىندەپ كەمەلدەندى. 1789 جىلدىڭ 4 ناۋرىزىندا اقش كونستيتۋتسياسى  تۇتاس قۇراما شتات اۋماعىندا رەسمي قولدانىسقا ەنگەننەن تارتىپ كۇنى بۇگىنگە دەيىن 27 رەت تولىقتىرۋ ەنگىزىلدى. بىراق اۋەلگى نۇسقاسىنىڭ ءبىر ءارىپى دە وزگەرىسكە تۇسكەن جوق. مۇندا تۇڭعىش پرەزيدەنت دجوردج ۆاشينگتون بيلىگى  كەزىندە پارلامەنت تاراپىنان ەنگىزىلگەن مىنا ەكى تولىقتىرۋدى استىن سىزىپ  اتاپ ءوتۋ لازىم. مۇنىڭ ءبىرىنشىسى، ازاماتتاردىڭ قۇقىعىنا بايلانىستى ءدىنني سەنىم بوستاندىعى، ءسوز جانە ءباسپاسوز بوستاندىعى، بەيبىت  جينالىستار، ميتينگىلەر مەن دەمونستراتسيالار جانە شەرۋلەر وتكىزۋ قۇقىعىنا زاڭمەن شەكتەۋ قويۋعا تيىم سالىناتىندىعى جونىندەگى باپ. « زاڭمەن شەكتەۋ قويۋعا تيىم سالىنادى» دەگەن قاعيداعا زەر سالساق، بيلەۋشىلەردىڭ كوبى ازاماتتاردىڭ ءوز ارمان-تىلەگىن بىلدىرەتىن وسى ءبىر قاسيەتتى، ەشقاشان قول سۇعۋعا بولمايتىن بوستاندىعى مەن قۇقىعىن «زاڭمەن تيىم سالۋ» ارقىلى تەجەپ وتىرادى. دەمەك، بيلەۋشىلەردىڭ  ازاماتتاردىڭ وسى ءبىر ەڭ نەگىزگى بوستاندىعى مەن قۇقىعىنا  قول سۇقتىرماۋ ءۇشىن ءسوز جوق «زاڭمەن شەكتەۋ قويۋعا تيىم سالۋ كەرەك». ارينە، ادام تۋادا تەڭ، ادامداردىڭ ءبارى ءومىر سۇرۋگە، بوستاندىققا جانە باقىتقا قول جەتكىزۋگە قۇقىلى دەلىنگەنىمەن وعان جەتۋدىڭ جولى وڭايعا تۇسكەن جوق. مىسالعا، ايەلدەردىڭ قۇقىعى، قارا ناسىلدىلەردىڭ قۇقىعى، ينديانداردىڭ قۇقىعى جانە باسقادا زاڭدا كورسەتىلگەن كوپتەگەن قۇقىقتارعا قۇراما شتات حالقى عاسىرلار بويى كورەسۋ ارقىلى قول جەتكىزدى.

ال ەكىنشىسى، ءبىر ادامنىڭ پرەزيدەنت ءمانساپىنا ەكى رەتتەن ارتىق وتىرۋىنا تيىم سالاتىن باپتىڭ ەنگىزىلۋى. مۇنىڭ ماڭىزى ءوز-وزىنەن تۇسىنىكتى. ەگەر ءبىر ادامنىڭ بيلىگىنە شەكتەۋ قويىلمايتىن بولسا، حالقىنىڭ شەكسىز العىس-قۇرمەتىنە بولەنگەن ۆاشينگتوننىڭ ءوزى بىرتە-بىرتە گيتللەر نەمەسە سادام بولىپ شىقپاسىنا كىم كەپىل؟! ەستەرىڭىزدە بولسا گيتللەر دە ۆاشينگتون سياقتى سايلانۋ جولىمەن بيلىككە كەلگەن جانە ونىڭ دا ءوز كىندىگىنەن تۋىلعان ۇل-قىزدارى بولعان جوق.  بيلىككە دەگەن قۇشتارلىق ونىڭ  تۋعان حالقىن عانا ەمەس تۇتاس ادامزاتتى قانعا بوكتەردى. كۇنى بۇگىن اراپ ەلدەرىندە ورىن العان قان توگىستىڭ قاينار كوزى دە ءبىر ادامنىڭ بيلىككە كەنەدەي جابىسىپ، سارجامباس بولعانشا وتىرۋىندا  جاتقانى ءسوزسىز.

سول كەزدەگى ەڭ باستى قاعيدا فرانكلين قاتارلى عۇلامالار  قايتا-قايتا ايتۋدان جالىقپايتىن ءمانساپتىدان ساقتانۋ ۇرىدان ساقتانۋدان دا قيىن. بيلىكتەن ساقتانۋ ورتتەن ساقتانۋدان دا قورقىنىشتى. تەجەۋسىز بيلىك تاسقىن سۋدان دا قاۋىپتى دەگەن ۇستانىمدار بولاتىن. سول سەبەپتى، كونستيتۋتسيالىق قۇرىلىم كۇردەلىرەك، اۋرەشىلىگى كوبىرەك، جۇمىس ونىمدىلىگى باياۋراق بولۋى مۇمكىن. بىراق، ەشقاشان دا بارلىق بيلىكتى ءبىر ادامنىڭ قولىنا سەنىپ تاپسىرۋعا، ونىڭ اينالاسىنا ءوز جەمتىكتەستەرىن جيناپ، ويىنا كەلگەنىن ىستەۋىنە جول بەرۋگە استە بولمايدى.

1787 جىلعى اقش كونستيتۋتسياسىن قابىلداۋعا ارنالعان فيلادەلفيا قۇرىلتايىنىڭ تىم ۇزاق ۋاقىتقا سوزىلعاندىعىنىڭ سىرى وسىندا جاتسا كەرەك.

ماقالانىڭ باسىن مىنا جەردەن وقي الاسىز: http://old.abai.kz/content/rakhym-aiypyly-aksh-ata-zanynyn-kabyldanuy-khakyndagy-oilar-basy, جالعاسىنا مىنا جەردەن وقۋعا بولادى: http://old.abai.kz/content/rakhym-aiypyly-aksh-ata-zanynyn-kabyldanuy-khakyndagy-oilar-zhalgasy

سوڭى

«اباي-اقپارات»

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

سىني-ەسسە

«تالاسبەك سىيلىعى»: تالقاندالعان تالعام...

اباي ماۋقاراۇلى 1464
بىلگەنگە مارجان

«شىعىس تۇركىستان مەملەكەتى بەيبىت تۇردە جوعالدى»

ءالىمجان ءاشىمۇلى 3231
ءبىرتۋار

شوقاننىڭ ءازىل-سىقاقتارى

باعدات اقىلبەكوۆ 5322