(اڭگىمە) 

جەلتوقسانشىلاردىڭ رۋحىنا باعىشتايمىن!!!

ورال تاۋىنىڭ باسىنا قارا بۇلت ءۇيىرىلىپ، جاڭبىر تامشىلاي باستادى. جەلتوقساننىڭ ۇيتقي سوققان دولى بورانى جاڭبىردى تۇرە قۋدى. ىسقىرا گۋلەدى، اينالادان باسقاشا دىبىس شىقتى. ەل ورىنعا وتىرا قار بۇرقاسىندادى، تاڭ اتقانشا بار ايماق اپپاق كورپەسىن قىمتاپ جامىلدى. تاڭعى ازاننىڭ داۋسىمەن قويلار اياققا تۇردى، قويشى قورانىڭ ەسىگىن اشىپ قويلارىن ورگىزۋگە كەلدى. ءبىر جىلدا ءبىر رەت جالعىز قوزى تۋىپ، توقتاۋسىز سويىلىپ جاتسا دا تۇقىمى ازايماي، ارتا بەرەدى. ال يت جىلىنا ءتورت- بەس رەت ون كۇشىكتەن تۋسا دا سانى وسپەيدى. يت بايقۇس تاڭ اتقانشا قورانى كۇزەتىپ، ازاندا قالعىپ كەتەدى. قالىڭ ءجۇندى قارا قوي ەرىنشەكتەنە قوي باستادى. قويشى تەكەنى الدىعا قاراي ايدادى. قويلار ونىڭ ارتىنان ىلەسە ەردى، اسپان كورىنبەيدى، قار ءالى قىلاۋلاپ جاۋىپ تۇر. كۇناسىز مەكەننەن قارا جەرگە پاك كۇيىندە كەلگەن تۇيرشىكتەر قويدىڭ تۇياعىنىڭ استىندا باسىلۋدا... جالعىز اياق جولدا تىزىلگەن قويلار ەكىنشى قاتارعا ەش شىقپايدى، قاردى بۇزىپ، ساقالىن سىلكىپ، ەشكى جەڭىل باسادى. قويشى قانشا بيشىگىن ۇيىرە قۋالاسادا قويلار تىڭنان جول سالمادى. كوك بەتكەيدەن اسىپ، الدى كورىنبەي كەتتى، ارتى ءالى ەسىك الدىندا، قويشى اتىن ەرتتەپ، تۇسكى اسىن الىپ، «ۇيدەگى سوعىمعا بايلاعان تور بيە مەن بۇزاۋلارعا سۋ بەرە سال» -دەپ دومبالشا كەلگەن قارا قاتىنىنا بۇيرىق بەرە سويلەدى. ول تىڭداعانى دا تىڭداماعانى دا بەلگىسىز ءبىر شەلەكتەگى ءسۇتتى ەكىنشى شەلەككە قۇيىپ، ءوز جۇمىسىمەن الەك. قارا بالاسى ەسىكتى قيالاپ اشىپ: ''اكە، قاشان كەلەسىڭ؟’’ - دەپ ايعاي سالدى. اكەسى ءۇنسىز اتىنا ءمىنىپ، تازىسىن ەرتىپ، قويدىڭ ارتىنان ىلەستى. راديوسىن ۇمىتىپ، ءبىر كەلىپ قايتا شوقىراقتاي جونەلدى. بالاسى ەتەگىن جەلگە تۇرگىزە دالباڭداپ، بارا جاتقان اكەسىنە قاراپ ءماز بولدى. ارتتا قالعان از قويدى بيشىگىمەن سابالاي، تازىسىن قوسا قۋعىزىپ ايدادى. قار كورمەگەن توقتىلار «نە تاۋىپ جەيمىز» دەگەندەي مەلشيىپ قاراپ تۇر. قاقسال كارى ساۋلىقتار جەردى تارپىپ، استىنداعى سار ءشوپتى جۇلىپ، باسىن كوتەرە توقتىلارعا موينىن بۇرا كۋرس-كۋرس شاينايدى. ونى كورگەن توقتىلار سولارشا جەردى ءبىر-ەكى تارپىپ، «ەشتەڭە جوق قوي» دەگەندەي وزانداتا ماڭىرايدى. قويدىڭ الدى ەتەككە جەتتى. قولىن اۋزىنا سالىپ، قويشى ىسقىردى. بىراق قويلار ونى تىڭداماي، تاستىڭ اراسىنداعى سار ءشوپتى قۋىپ بارادى، ەندى از قۇلداسا ەستايدىڭ قويىنا قوسىلادى، اتىن تاسقا بايلاي سالىپ، بوربالاڭداي جۇگىرىپ، قويلارىن قايىردى. تاستىڭ ۇستىنە ات كورپەسىن قويىپ، شوقيىپ وتىردى، تاۋسىلماس قيالىنا مىنگەن جالعىز قويشى تاۋ باسىندا وزىمەن- ءوزى ەكىگە جارىلىپ، سويلەسىپ وتىر...    

-وسى مەن نەگە؟! مالمەن بىرگە مال بولىپ، ونىڭ بوعىن يىسكەمەسەم تۇرا المايتىن بولدىم.

-نەسى جامان، سەنىكى قاراپايىم باقىتتى ءومىر فيلوسوفياسى، وزىڭمەن-ءوزىڭ ىڭ-دىڭسىز كۇن كەشۋ عوي.

-اي قويشى، وتىرىك ماقتاۋ. اناۋ تەلە جاشىكتە سويلەپ تۇرعاندار قانداي باقىتتى، سوزدەرى قانداي، وزدەرى قانداي؟!

-ولاردى قوي، بيىك تاۋدى الىستان كورىپ تامسان، جانىنا بارساڭ وي-شۇڭقىرىن كورىپ، قارنىڭ اشادى. ولار ەلدىڭ الدىندا ادەمى سويلەگەنىمەن كوبى ايەلىنەن قورقادى. سەندە بار نارسە وندا جوق، ازعانتاي ەتتى پالەنباي اقشاعا ساتىپ الادى، قىتايدان كەلەتىن «پاراشوك ەزىندىسىن ءسۇت» دەپ ىشەدى، ايراندى سۇراما. 

-ا، سولاي ما؟

-باقىت دەگەن ءىشىپ، جەۋ مە ءوزى.

-باقىت دەگەن كىم نەگە قىزىعادى، سوعان ماڭداي تەرىن توگۋ، سولاي ءار ءساتتى ىشكى ەركىندىكتە وتكىزۋ.

-ولاردا قالاعان جۇمىسىندا ءجۇر عوي.

-يا، ولاردىكى دە ۇناتقان جۇمىس. بىراق كوبىسى كۇن كورىس قامى، ايلىق ءۇشىن. ولاردان اللا ريزالىعى، وتان، ۇلت قامىن سۇراما. بايلار بولسا، باق، تاق، دۇنيە، سۇلۋ ايەل تالاسىپ كۇن كەشۋدە. وزدەرىمەن- وزدەرى جانار تاۋداي جارىلايىن دەپ ءجۇر. 

-ا، سولاي ما؟!

-يا، ولار ءوزارا يتشە ىرىلداسىپ، جالعىز كەزدە ىشتەرى قاسقىرشا ۇلىپ، ايەلىن تۇلكىشە الداپ، باستىعىنىڭ الدىندا مايمىلشا بۇلاڭداپ، كەيبىر كەزدە وزىنەن تومەندەرگە ايۋشا اقىرىپ، ەل الدىندا ارىستان كەيىپ تانىتادى.

قويشى توبەسىندەگى بۇلتقا قولىن سوزا ەسىنەدى، ەتەككە قۇلداعان قويلارىن  كوردى، قولىن اۋزىنا سالىپ، ءبىر ىسقىردى. سار باس، الاياق سىپرا كىلت توقتاپ، ورگە قاراي بۇرىلدى، بارلىق قويدا ونىڭ ارتىنان جوعارى قاراي ورلەدى. كۇن قيعاش قاراپ، كولەڭكەسىن ەكى ەسەگە ۇزارتتى. قويشى جان-جاعىنا قاراپ، تۋعان جەرىنە ۇزاق كوزسالدى... 

ءۇيسىن تاۋى باتىستان شىعىسقا قاراي يرەلەڭدەي، ورقاش-ورقاش بيىك شىڭدارىمەن جالعاسادى. وڭ بەتىندە ورتەكەس قالاشىعى، ءناسىلدى جىلقى فيرماسى، شابىرتى، ۇزىنبۇلاق،  تاسبۇلاق، شولاق مىس، ورتا مىس، شەت مىس، قالقاتى، شيلى وزەك، قوبى، تەكەس. وعان پارەلەل جىلقى پىشىندەس تاۋ جاتىر. بۇل تاۋىنىڭ  تابيعي جاراتىلىسى تاماشا، توپىراعى مايلى، ءشوبi شۇيگiن. تاۋدىڭ باتىس سىلەمى قارا توبەدەگى الاسا جوتالاردان باستالىپ، شىعىسى قوبىعا تىرەلەدى. اقدالا اۋماعىنا جاقىنداپ، تاۋ جىلقى موينى سياقتى تىكتەلە جوتاعا ۇلاسادى. تاۋ جوتاسىنىڭ باستالعان جەرى ايىر كەزەڭ دەپ اتالادى. جوتانىڭ كۇنگەي بەتىدەگى وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە سوزىلعان  ۇزىن سايلار جانعا جايلى، قىستا مال قىستاتۋعا وتە ىڭعايلى. قاسىم ساي، نۇرجۇما ساي(كىشكەنە سۋلى ساي), قۇسايىن ساي، ابدىراقپان ساي، تالدى ساي، قىزىلتاس ساي، جەلدى ساي( بۇل سايدىڭ جەلى توقتاۋسىز سوعاتىندىقتان سۋىق جەل ادامداردىڭ كوبىن كەرەڭ جاساعان، بىلايعى جۇرت كەرەڭدەر سايى دەپ تە اتايدى). بورلىساي(وسى سايعا دەيىنگى ەل جازدا بالىقسۋدىڭ جايلاۋىنا جايلايدى). كەڭسايدان تاۋدىڭ ەڭ بيىك شوقىسى باستالادى. تاۋدىڭ شوقىسىنا شىعاتىن اسۋ تىك، قىرداي. بۇل اسۋدى ادامدار «ايعىرجال» دەپ اتايدى. (وسىدان باستاپ شىعىستاعى قورالار جازدا تاۋ شوقىسىنىڭ ۇستىنە جايلاۋعا بارادى). قاراعايلى ساي، تەرەكتى ساي،  سۋلى ساي، قالماق پاشكە ساي، شاكىر ساي، زىكىر ساي، قىزىلمويناق ساي دەپ تاۋ بىتەدى.

ءار سايدىڭ باس-اياعى وتىز شاقىرىمنان اسادى، مالدارىن ايداپ، قاراشانىڭ ورتاسىندا سايعا كىرىپ، ناۋىرىزدىڭ سوڭىن الا ەتەكتەگى جازىققا كوكتەۋگە كوشەدى. ەل اراسى قىستا سىرتتاي تاتۋ بولعانمەن «قوي ۇرى، قويشى وتىرىكشى» ۇساق وكپە رەنىشكە تولى بولادى. 

سول تاۋدىڭ شوقىسىنىڭ ۇستىندە ايعا جۋىق ات شالدىرعان قاراكەرەي قابانباي باتىر جەردى تانىپ «ات تاۋى» دەپ ات قويىپتى. سودان بەرى بۇنداعى جۇرت سولاي اتايدى. اتتاۋىنىڭ شوقىسى تەڭىز دەڭگەيىنەن بيىكتىگى 2 مىڭ 423 مەتىر، شوقى دەگەنمەن ءۇستى جازىق، ۇزىندىعى 25 شاقىرىمداي، ەنى 6 شاقىرىمداي. سونشا بيىكتىگىنە قاراماستان جاس بالانىڭ ەڭبەگىندەي بىلقىلداعان ساز جانە باستاۋلارعا تولا. مال مەن جانعا جايلى قوڭىر جاي مەكەن. سولتۇستiك جاعى ءۇيسiن تاۋى، وڭتۇستiك جاعى ءتاڭiر تاۋ. ەكi تاۋدىڭ ورتالىق ويپاتىنداعى جازىققا بiتكەن دارا تاۋ. وڭتۇستiك بوكتەرiندە تەكەس وزەنi كولبەي اعىپ جاتىر. تاۋعا شىعىپ، قاراساڭىز ءتورت كۇل توڭiرەگiڭiز تۇگەل كورiنەدi. بابالاردىڭ قاراۋىل شوقىسى. تاۋدىڭ ەڭ بيiك شوقىسىندا جوڭعار عالدەن سەرەنiنiڭ «بۇرحان شوقىسى» بار. ال قابانبايدىڭ تەسiك تاسى وسى اتتىڭ تاۋدىڭ شىعىس جاق ەتەگiندە. كوكتەرەك قىرعىز اۋىلىنىڭ مارالتاس دەگەن جەرiندەگi كوكتەرەك وزەنiنiڭ تەكەسكە قۇيار اۋزىمەن تۇسپا تۇس كەلەدi. تەسiك تاستىڭ استى ۇزىن ساي، تار كەزەڭ، مۇندا بۇرىننان كوش جولى بار. بۇل جول سولتۇستiككە قاراي كۇركiلدەكتi باسىپ، ورتا مىس جولىنا كەتەدi دە، وڭتۇستiككە قاراي قىزىلمويناق كەزەڭiن اسادى. اسۋدا اتتىڭ ەر توقىمى سىپىرلىپ تۇسەردەي شانشىلما تىك ءارى تار. ءار ادام ءبىر-بىرلەن شىعادى. اسۋدىڭ ءدال ۇستىندە قولدان جاساعانداي شاعىن بولمە ىسپەتتى اتاقتى تەسىك تاس تۇر. سول جەردە قىرعىزدىڭ باتىر اتەكەنى قابانبايدىڭ ولتىرگەنىن شالداردىڭ اۋزىنا تالاي رەت ەستىگەن. اسۋعا شىققان سوڭ تەكەس وزەنiن جاعالاپ ورتەكەستىڭ اقدالا اۋىلىنا، ال تەكەس وزەنiنەن ءوتiپ كوكتەرەك اۋىلىنا بارادى.

ءۇيسىن تاۋىنىڭ كۇنگەيى مەن اتتاۋى شوقىسىنىڭ تەرىسكەيىندەگى ميداي جازىق بالىقسۋ جايلاۋى دەپ اتالادى. ونىڭ باسى شابىرتىداعى ساز بالشىقتان باستالىپ، شىعىستان باستىساقا قاراي يرەلەڭدەپ اعىپ، قاراتوبەنىڭ تۇبىندەگى قۇيعاننان تەكەسكە قۇيادى. سۋدىڭ ءار ءيىرى ۇساق بالىقتارعا تولا. جەرگىلىكتى قازاقتار ۇلكەن اعىدى سۋ بالىعى ەمەس دەپ اۋزىنا سالمايدى. بۇل ماڭعا ماۋسىمنىڭ باسىندا كەلگەن ەل قازانعا دەيىن جايلايدى. سۋدىڭ ەكى جاعىن جاعالاي اق شاڭقان كيىز ۇيلەرگە تولادى. ماساتىداي قۇلپىرعان جازىق مال مەن جانعا تاپتىرمايتىن قۇت مەكەن. بالىقسۋ جايلاۋىندا جاز بويى قىز قۋار، تەڭگە ءىلۋ، جامبى اتۋ، كوكپار ت.ب، جايلاۋ قىزىعى ەش تاۋسىلمايدى. سۋ ىشىندە ءۇيىر-ءۇيىر جىلقى شۇرقىراسىپ، شىبىنداپ باستارىن يزەكتەيدى، سۋ جاعاسىنداعى جەلىدە قاتار-قاتار تيەكتەلگەن قۇلىندار اندا-ساندا ءبىر كىسىنەپ قويادى. قويشىلار قىمىزدان كەكىرەلەپ، كەپەنىڭ سىرنەسىنە تويىپ، سۋعا ءبىر سۇڭگىپ، قويىنا قوستان كوز سالىپ، پورقىراپ ۇيقىعا باسادى. '' ءشوپ شاباتىن ۋاقىت بولماسا ەكەن’’- دەپ جىگىتتەر مەن كەلىندەر تامىز تاياعان سايىن، تاڭنىڭ اتقانىن قالامايدى. جىگىت اعالارى ءشوپتىڭ الدىندا تالدىسايعا، قوتىرقايعا، اتزاۆىتقا  جانە ۇزىنبۇلاق پەن اۋدان ورتالىعىنا ءبىر بارىپ، ماساڭداپ ۇيلەرىنە زورعا ورالادى. ونىسى ءبىر ايلىق ءشوپ شابىسققا اساۋ ءناپىسىن كوندىرگەن ءتۇرى ەدى.  

بالىقسۋدىڭ كوپىرىنەن وتە قالماقتاردىڭ قۇداي (بۇرحان) شوقىسى بار. ءار جىلى كوكتەمدە جەردەن شىققانداي موڭعولدار قۇدايلارىنا سيىنىپ، مالىن سويىپ، قالىڭ شۇپىرەكتى تاۋ باسىنا بايلايدى. ول جالاۋلار الىستان مەن مۇندالاپ ءالى تۇر. بوكتەرىمەن ات جول كەرلەپ اسادى، ارجاعى «كوپ جاساردىڭ بۇلاعى». سول بۇلاقتى جايلاعان ەل ۇرپاقتارى ۇزاق جاساپتى. سودان جۇرت سولاي اتايدى. الايدا بۇگىندە ونى قادىرلەگەن ەشكىم جوق. 

بالىقسۋدىڭ كوپىرنەن وتە قايقيعان جول باتپاقتىنىڭ بولماشى اسۋىنان  اسادى. جول جاعاسى ساز، قامىستارى جەلمەن بىرگە ىزىڭداي، ءان سالىپ تۇرادى. جول يرەلەڭدەپ وتىرىپ، تالدىساي اساۋىنىڭ ەڭ بيىك جوتاسىنا شىعادى. اسۋدىڭ ۇستىنە شىققان ادام ءبىر دەمالىپ، اقىندار ولەڭ وقيدى. قويشى ءبارىنىڭ توبەسىنەن قاراپ وتىر. انە-مىنە دەگەنشە تاۋدىڭ قاتپار-قاتپار قويناۋىنا جۇرگىنشىلەر سۇڭگىدى. قيا بەتتى كەسىپ جاساعان كەر جول كوپ ايلانبا قابات بولىپ، تومەن قۇلدايدى. بالا جۇرگىزۋشى جانىنداعى ءتىس قاققان اعاسىنا تىزگىندى ەركسىز ۇستاتتى. ءۇش مىڭ مەتردەي تومەندەگەن كولىك ءمۇسىلىمنىڭ قىستاۋىنان كەيىن جاتاعانعا ءىلىنىپ، ەڭىستەي بەرەدى، ەڭىستەي بەرەدى. تالدىسايدىڭ اۋزىنداعى اقدالا بارىپ بىراق تىرەلەدى. 

وسى كەز ءبىر تاماشا شاق. كۇن ىستىقتا سۋىق تا ەمەس. قويشىعا راحات. قانداي قيالداسا الىسقا قيالى جەتەدى. كەنەت  قويلار ءدۇر ەتىپ ۇركتى. انادايدا بورسىق بورسالاڭداپ كەتىپ بارادى. 

 قويشى راديوسىن بۇرالادى. كەش باتا ۇسكىرىك اياز باستالىپ، كوزگە تۇرتسە كورگىسىز تۇمان شوگەدى دەپ زارلاپ جاتتى.

*** 

ماڭدايىندا مەڭى بار، كوك كوز كارى ابادان اۋزىن ارانداي اشىپ، اسپانعا قاراپ، ءتاڭىرىسىن شاقىرا ۇزاق ۇلىدى. جاس بورىلەر جازداي قويدىڭ تەرىسىن جىرتىپ، ونى بىردەن ارقاسىنا لاقتىرىپ، قاتتى ماشىقتاندى. قالىڭ قار جاۋىپ، تۇمان تۇسكەلى ولار باسقاشا قۋاندى. تاس قاراڭعى تۇندە مىنا داۋىستان قۇلاقتارى ەلەڭدەپ، كارى اباداننىڭ جانىنا جينالا باستادى. تاۋ ءىشىن جاڭعىرتقان سۇمدىق داۋىس الىسقا كەتتى. قويشى دا بۇل داۋىستى ەستىدى، جۇرەگى سۋىلدادى... قاسقىرلار مۇرىندارىن كوتەرىپ، اينالاعا موينىن سوزا كوپ يسكەدى. كوزدەرى جانىپ، اباداننىڭ ارتىنان بۇلكەك جەلىسپەن ءبارى ىلەسىپ وتىردى. كوك بەتكەيدىڭ باسىنا كەلىپ، تۇمسىعىن الدىڭعى اياعىنا سالىپ، كارى تارلان جاتا قالدى. قالعاندارىدا ونىڭ ىستەگەنىن اينا-قاتەسىز قايتالاپ، قاتار-قاتار ءتىزىلىپ جاتتى. قويشىنىڭ ءۇيىنىڭ جارىعى ءسوندى، ءتاتتى ۇيقىنىڭ قۇشاعىنا مىقتاپ باتۋىن كۇتتى. اش بورىلەر ءبىر باسىپ، ەكى باسىپ، قورانىڭ تۇبىنە باسپالاپ جەتتى. ادەتتە، ءۇي ماڭىنا ەشتەڭە جولاتپايتىن، قازان باس، تاناداي سارالا سىرتتان مەن الىپ كوكسۇر توبەت قالىڭ قاسقىردى كورگەندە ۇرگەنگە شامالارى كەلمەي، قويشىنىڭ ۇيگە سۇيەپ قويعان ەسكى كەرۋەتىنىڭ استىنا كىرىپ، سول جەردە قالشىلداپ جاتتى. قويشى قارا كەلىنشەگىن قۇشاقتاپ، قامسىز جاتتى. قويلار ءدۇر ەتىپ ۇرىكتى، جىلقى كىسىنەپ، سير موڭىرەدى. قويشى ءتۇس كورگەندەي بولدى، ءبىر جاعىنا اۋناپ ءتۇستى. باج ەتىپ جىلاعان تەكەنىڭ ساقالىنان الا تۇسكەن بولتىرىك ءاپ-ساتتە ونىڭ اششى داۋسىن ءوشىردى. وق جىلانداي اتىلعان جاس بورىلەر مەن اشىرقانعان جاۋىز قاسقىرلار قويشىنىڭ قويىن ءوز بىلگەنىنشە تاماقتان ورىپ جاتتى، ورىپ جاتتى.... كارى ابادان قورانىڭ سىرتىندا كۇزەتتە تۇر. قويشى ورنىنان اتىپ تۇرىپ، دالاعا شىعۋعا ارەكەت جاسادى. ايەلى: “قوي، ءوزىڭدى جەپ كەتپەسىن”-, دەپ وعان ۇرەي سالدى. قاتىنىن تىڭداعان قويشى دالاعا شىعۋعا باتىلى جەتپەدى. موماقان قويلار جازىقسىز دالا ءبورىسىنىڭ جەمىنە اينالدى. ونى جىل بويى باعىپ، يەسى بولىپ جۇرگەن قويشى ەڭ شەشۋشى كەزدە كورپەسىنىڭ استىندا بۇك ءتۇسىپ جاتتى... كۇيەۋى جوقتا باقانعا ءمىنىپ، سەرتتەسىپ قاسقىردى ۇرىپ جىعاتىن اپالار قۇرلى بولماعان قويشى تاڭ اتا ءتۇس كوردى.... قوي باسى سارباس سىپىرا الدىندا تۇر.

- سەن ەرتەڭ ار سوتىنىڭ الدىندا جاۋاپ بەرەسىڭ!

- نەگە؟

- ءبىزدى ساعان، اللا امانات ەتىپ بەرگەن!

- سەنىڭ جاتىسىڭ مىناۋ!

- قاسقىرلار بىلگەنىن ىستەدى، ءتىپتى، كۇناسىز توقتىلاردى دا قىرىپ تاستادى.

- مەن...مەن... .

سارباس قوي قويشىنى ءبىر سۇزگەندە باسى بولەك دومالاپ بارا جاتتى. قويشى قارا تەرگە تۇنشىعىپ، شوشىپ وياندى.

ءبىر قورا قويدى قىرعان قاسقىرلار قويشىنىڭ سوعىمعا بايلاعان سەمىز بيەسىن دە جارىپ كەتتى. ءبىر-ءبىر قويدان ارقاعا سالعان بورىلەر بىلگەنىن ىستەدى، ءتىرى قالعان از قويدى تاعى تاماقتاپ تاستادى. كوك بەتكەيدەن اسىپ زىم-زيا جوق بولدى.

تاڭ اتتى، قويشى تۇك بولماعانداي ورنىنان تۇردى، دالاعا شىقتى، ەكى يتىنە: “ سەندەر امانسىڭدار ما”-, دەپ باجىرايا قارادى. تۇمان سۋسىپ ەش توقتامايدى، ىزعىرىق اياز قويشىنىڭ قويىن-قونشىنا تولادى. كوك بەتكەي دە بىردەڭە ايتقىسى كەلىپ، ايتا المايدى. قويشىنى جەك كورە، سىرىن جەلگە سىبىرلايدى. “جازداي جيعان ءشوبىڭدى ءوزىڭ جەيسىڭ بە”-, دەيدى قويشىعا قورانىڭ توبەسىندەگى ساۋىسقان توقتاۋسىز شىقىلىقتاپ... كۇننىڭ ءوزى كوك بەتكەيدىڭ استىنا كەلىپ، قويشىنىڭ ءتۇرىن كورگىسى كەلەمەي توقتاپ قالدى...

قويشى تاۋ باسىندا ۇزاق كۇن وتىردى، قۇلاعىنا قويلارىنىڭ داۋسى كەلدى، سوعىس داۋسى ەستىلدى....بۇل ماڭدا بۇرىندا 188 مىڭ اتتى اسكرى بولعان ەجەلگى ۇيسىندەر بولعانىن اتاسىنان ەستىگەن. جارتاستاعى ۇساق جازۋلارعا كوزى ءتۇستى..... قىتاي پاشاسى حانۋدي عۇنداردان جەڭىلگەنىن مويىنداپ، اعاسىنىڭ قىزى شي ءجۇندى ەلجاۋ كۇنبيگە بەرىپ، ونى وداققا تارتتى. ارتىنشا تىڭشىلىققا كەلگەن فىڭ لياۋ باستاعان ءۇش ءجۇز قىز ۇيسىندەردىڭ سۇلتاندارىنا قاتىن بوپ، تۋعان بالاسىن شي اندا وقىتتى. الىپ ەل 1200 جىلدا تاريح بەتىنەن ءوشتى. عۇنداردا سول كەزدە جوق بولدى دەگەندى ەجىكتەپ وقىدى....مەنىڭ ءتۇرىم مىناۋ اق قورا بولعان دەپ، جارتاستان تومەنگە ءوزىن تاستاپ جىبەردى...

نۇرحالىق ابدىراقىن

Abai.kz