سەرىك ءابىلحان. انالارىن اڭىراتىپ، ايەلدەرىن ەڭىرەتكەن قوعامدا ەر ازامات قالماي بارادى
جاقىندا «قازاتومونەركاسىبىنىڭ» ەكس-باسشىسى مۇحتار جاكىشەۆتىڭ ۇلكەن قىزى ايگەرىم مەن ادۆوكات دانيار قانافين جانە اتالعان كومپانيانىڭ زاڭدىق دەپارتامەنت ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى، ءارى قوعامدىق قورعاۋشى اسىلحان دۇيسەمبين رەسەي استاناسى ماسكەۋگە بارىپ، جۋرناليستەردىڭ الدىندا ءباسپاسوز جيىنىن وتكىزىپ قايتتى. ورىس ەلىنە ساپار شەككەن وتانداستارىمىزدىڭ ماقساتى - قاماۋدا وتىرعان جاكشىەۆتىڭ ايىپسىزدىعىن ايعاقتايتىن بىرقاتار قۇجاتتاردى شەتەلدىك باق وكىلدەرىنىڭ نازارىنا ۇسىنۋ بولسا كەرەك.
الايدا، ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز بۇل ەمەس، بەسىكتەن بەلى شىقپاعان بالاۋسا قىزدىڭ ونەر-ءبىلىم قۋىپ، جالعاندى جالپاعىنان باسىپ جۇرەتىن شاعىندا ويىن-كۇلكىنى ىسىرىپ قويىپ، اباقتىداعى اكەسى ءۇشىن شىبىن جانى شىرقىراپ كۇرەسكە ءتۇسۋى ەدى...
جالپى، سوڭعى كەزدەرى ورىن الىپ جاتقان وقيعالارعا قاراپ وتىرىپ، ارامىزدا شىنىمەن دە باس كوتەرىپ، ءۇن قاتۋعا جارايتىن ەر ازاماتتار قالماي بارا ما دەگەن ويعا قالاسىڭ كەيدە. بۇلاي دەمەسكە امالىڭ قايسى، دۇنيەگە ۇرپاق اكەلىپ، بالا تاربيەلەيتىن ايەلدەرىمىز وتباسى، وشاق-قاسىندا تىرشىلىكتىڭ ءتۇتىنىن تۇتەتىپ وتىرۋدىڭ ورنىنا، كەرەعار قوعامنىڭ كەسىرىنەن اباقتىعا جابىلعان كۇيەۋىن قورعاپ اتقا قونىپ جاتسا. ءيا، ءدال سولاي.
جاقىندا «قازاتومونەركاسىبىنىڭ» ەكس-باسشىسى مۇحتار جاكىشەۆتىڭ ۇلكەن قىزى ايگەرىم مەن ادۆوكات دانيار قانافين جانە اتالعان كومپانيانىڭ زاڭدىق دەپارتامەنت ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى، ءارى قوعامدىق قورعاۋشى اسىلحان دۇيسەمبين رەسەي استاناسى ماسكەۋگە بارىپ، جۋرناليستەردىڭ الدىندا ءباسپاسوز جيىنىن وتكىزىپ قايتتى. ورىس ەلىنە ساپار شەككەن وتانداستارىمىزدىڭ ماقساتى - قاماۋدا وتىرعان جاكشىەۆتىڭ ايىپسىزدىعىن ايعاقتايتىن بىرقاتار قۇجاتتاردى شەتەلدىك باق وكىلدەرىنىڭ نازارىنا ۇسىنۋ بولسا كەرەك.
الايدا، ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز بۇل ەمەس، بەسىكتەن بەلى شىقپاعان بالاۋسا قىزدىڭ ونەر-ءبىلىم قۋىپ، جالعاندى جالپاعىنان باسىپ جۇرەتىن شاعىندا ويىن-كۇلكىنى ىسىرىپ قويىپ، اباقتىداعى اكەسى ءۇشىن شىبىن جانى شىرقىراپ كۇرەسكە ءتۇسۋى ەدى...
جالپى، سوڭعى كەزدەرى ورىن الىپ جاتقان وقيعالارعا قاراپ وتىرىپ، ارامىزدا شىنىمەن دە باس كوتەرىپ، ءۇن قاتۋعا جارايتىن ەر ازاماتتار قالماي بارا ما دەگەن ويعا قالاسىڭ كەيدە. بۇلاي دەمەسكە امالىڭ قايسى، دۇنيەگە ۇرپاق اكەلىپ، بالا تاربيەلەيتىن ايەلدەرىمىز وتباسى، وشاق-قاسىندا تىرشىلىكتىڭ ءتۇتىنىن تۇتەتىپ وتىرۋدىڭ ورنىنا، كەرەعار قوعامنىڭ كەسىرىنەن اباقتىعا جابىلعان كۇيەۋىن قورعاپ اتقا قونىپ جاتسا. ءيا، ءدال سولاي.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، 2001 جىلى پاۆلودار وبلىسىنىڭ بۇرىنعى اكىمى، قازىرگى وپپوزيتسيا كوشباسشىلارىنىڭ ءبىرى عالىمجان جاقيانوۆ تۇتقىندالعان ۋاقىتتا ونىڭ ايەلى قارلىعاش جاقيانوۆا «مەملەكەتتىك ماشينەگە» قارسى اتتان سالىپ شىققانى بار-تىن. ودان كەيىن الاشتىڭ باتىر ۇلى زامانبەك نۇرقادىلوۆ قانىشەرلەر قولىنان قازا تاپقاندا دا اياۋلى ءانشى قىزىمىز ماقپال ءجۇنىسوۆا قان تۇكىرىپ تۇرعان بيلىكتىڭ قاھارىنان ەش سەسكەنبەي ازاماتىنىڭ قۇپيا ءولىمىن انىقتاپ بەرۋدى مەملەكەت باسشىسىنىڭ وزىنەن تالاپ ەتكەنىن بىلەمىز.
كەيىننەن بۇل ءۇردىس قازاق ايەلدەرى اراسىندا جاپپاي ەتەك الىپ، اتىشۋلى «نۇربانك» وقيعاسىندا جوعالىپ كەتكەن توپ-مەنەدجەرلەر جولداس تەمىراليەۆ پەن ايبار حاسەنوۆتىڭ جۇبايلارى ارمانگۇل قاپاشەۆا مەن شولپان حاسەنوۆا قىلىشىنان قان تامعان بۇرىنعى كۇيەۋ راحات اليەۆكە قارسى سوعىس جاريالادى. قارىمى كۇشتى، قارۋى زور راحاتقا قارسى جۇدىرىق سىلتەۋگە باسقانى بىلاي قويعاندا، بيلىكتىڭ ءوزى دارمەنسىزدەۋ ەدى. بىراق قوساعىنان تىرىدەي ايىرىلىپ قايعى جۇتقان قوس ايەل قورقىپ قالمادى، شاما-شارقىنشا كۇرەستى. ءالى دە كۇرەسىپ كەلەدى. ەركەككە بەرگىسىز ەرلىك جاساعان ارۋلارىمىزدىڭ بۇل ارەكەتى ءجاميلا جاكىشەۆا سىندى قايسار قىزداردىڭ رۋحىنا دەم بەردى بىلەم.
«مەملەكەت قارجىسىن قوماقتى كولەمدە جىمقىردى» دەگەن ايىپپەن تەمىر تورعا قامالعان «قازاتومونەركاسىپ» ۇلتتىق اتوم كومپانياسى ەكس-باسشىلارىنىڭ ايەلدەرى ءجاميلا جاكىشەۆا، گاۋھار قاسابەكوۆا، ماريكا تسوتسوريا، ناتاليا پارفەنوۆا، سارا قىستاۋباەۆالار كۇيەۋلەرىنىڭ ۇستىنەن قىلمىستىق ءىس جۇرگىزىپ جاتقان ۇقك قىزمەتكەرلەرىن القىمنان الدى. بەتىمىزدىڭ مونشاعى توگىلىپ كەتسە دە ايتايىق، بۇل جولى دا ايەلدەردى الدىڭعى شەپكە سالىپ قويىپ، ەركەك اتاۋلى سىرتتان سىعالاۋمەن وتىرمىز. زاڭدى بەلشەسىنەن باسقان ارناۋلى قىزمەتكە «بۇلارىڭ نە؟!.» دەيتىندەي ءبىر ازامات ەمگە تابىلساشى. كۇدىكتىلەردىڭ تۋىسقان اعا-ىنىلەرى، جەگجات-جۇراعاتتارى، باسىنان باعى ۇشپاي تۇرعاندا جانىنان كوك شىبىنداي ۇيمەلەپ شىقپايتىن دوس-جاراندارى دا قۇمعا سىڭگەن سۋداي بوپ جوعالدى. ەركەك اتاۋلىنىڭ ءبارى ءۇنسىز، «ءلام» دەۋگە شامالارى كەلمەي ىشتەن تىنىپ باعۋدا. ۇقك-ءنىڭ بەلىنە بايلاعان شوقپارىنان شوشىدى ما، الدە كۇدىكتىلەردىڭ كىنالى ەكەندىگىنە كوزدەرى جەتتى مە قايدام، ايتەۋىر تۇرمەگە قامالعانداردىڭ ايەلدەرىنەن باسقا ءتىرى پەندە بالاسىنا ادىلدىك كەرەك ەمەس سەكىلدى كورىنەدى ماعان. انشەيىندە ىسقىرىعى جەر جارىپ، داۋىسى التى قىردىڭ استىنا ەستىلىپ جاتاتىن قوعام قايراتكەرلەرى دە جۇمعان اۋزىن اشپاي «سەن تيمەسەڭ مەن تيمەنىڭ» كەبىن كيۋدە. اق جاۋلىقتى انالار مەن ارۋ قىزدارىن جەل قاقتىرماي الاقانىندا ۇستاعان كەشەگى جۇرەك جۇتقان ءباھادۇر بابالاردىڭ بۇگىنگى ۇرپاعى قايدا؟ قىزدارىن «قىرعىنعا» جىبەرىپ قويىپ شوشقا تاعالاپ ءجۇر مە؟!
قازاق اراسىندا «كومەكەي اۋليە» اتانعان بۇحار جىراۋ بابامىز كەزىندەگى «ءبىرىنشى تىلەك تىلەڭىز، ءبىر اللاعا جازباسقا...» دەپ باستالاتىن ولەڭىندە:
«ونىنشى تىلەك تىلەڭىز،
ون اي سەنى كوتەرگەن،
ايازدى كۇندە اينالعان،
بۇلتتى كۇندە تولعانعان،
تار قۇرساعىن كەڭىتكەن،
تاس ەمشەگىن جىبىتكەن
اناڭ ءبىر اڭىراپ قالماسقا.
ون ءبىرىنشى تىلەك تىلەڭىز
ون بارماعى قىنالى
ومىراۋى جۇپارلى،
ءيىسى جۇپار اڭقىعان،
داۋىسى سۋداي ساڭقىعان،
نازىمەنەن كۇيدىرگەن،
قۇلقىمەنەن سۇيدىرگەن،
ارداقتاپ جۇرگەن بيكەشىڭ
جىلاي دا جەسىر قالماسقا...» دەپ وسيەت ايتىپ ەدى. ەندەشە XXI عاسىردىڭ قۇداي اتقان ۇرپاعى بىزدەر وسى وسيەتتى نەگە ورىندامايمىز. اناسىن اڭىراتىپ، جەسىرىن جىلاتقان قوعامدا «ەركەكپىن» دەپ شالبار كيىپ ءجۇرۋدىڭ ءوزى قانداي سوراقى! بۇل تۇرىمىزبەن وڭبايمىز-اۋ، وڭبايمىز.