اسىلبەك يحسان. شىعىس مونشاسى نەمەسە ەسەكتىڭ داۋىسى
(اڭگىمە)
مۇحيت قوڭىرسالقىن بولمەگە شىعار الدىندا، تەرىن شايىپ تاستايىن دەپ دۋشتىڭ استىنا كەلدى. الدىنداعى جىگىت سالقىن جاعىن اعىزىپ كەتكەن ەكەن - بىرەۋ تۋرا ۇكىدەن الىپ ءبىر شەلەك سۋدى قاق توبەسىنەن قۇيىپ جىبەرگەندەي بار دەنەسى قالش-قالش ەتىپ تىتىركەنىپ كەتتى. جىلى سۋدى قوسىپ، ءسال تۇردى دا ەنى ءبىر ەلى قالىڭ اينەك ەسىكتى اقىرىن اشىپ، مونشانىڭ شەشىنەتىن، دەمالاتىن كەڭ بولمەسىنە شىقتى. كىرىپ، شىعىپ جاتقان جۇرتتىڭ اراسىنان ءوتىپ، شكافتان اق دابىنى الىپ وراندى دا، جاعالاي قويىلعان، جاساندى بىلعارىمەن قاپتالعان ورىندىقتاردىڭ شەت جاعىنا كەلىپ وتىردى. ۇستىنە ۇيمەلەگەن مونشاق-مونشاق سۋلاردىڭ قۇپ-قۇرعاق ماتاعا ءسىڭىپ جاتقانىن سەزىپ، دەنەسى سالقىنعا راحاتتانىپ، شاشىنان اققان سۋدى الاقانىمەن ءسۇرتىپ تاستاپ، شالقايدى دا كوزىن جۇمدى. مۇرىنىنا شىم-شىمداپ، ابدەن ۇتىكتەلگەن اق دابىنىڭ كۇيىك ءيىسى كەلدى.
(اڭگىمە)
مۇحيت قوڭىرسالقىن بولمەگە شىعار الدىندا، تەرىن شايىپ تاستايىن دەپ دۋشتىڭ استىنا كەلدى. الدىنداعى جىگىت سالقىن جاعىن اعىزىپ كەتكەن ەكەن - بىرەۋ تۋرا ۇكىدەن الىپ ءبىر شەلەك سۋدى قاق توبەسىنەن قۇيىپ جىبەرگەندەي بار دەنەسى قالش-قالش ەتىپ تىتىركەنىپ كەتتى. جىلى سۋدى قوسىپ، ءسال تۇردى دا ەنى ءبىر ەلى قالىڭ اينەك ەسىكتى اقىرىن اشىپ، مونشانىڭ شەشىنەتىن، دەمالاتىن كەڭ بولمەسىنە شىقتى. كىرىپ، شىعىپ جاتقان جۇرتتىڭ اراسىنان ءوتىپ، شكافتان اق دابىنى الىپ وراندى دا، جاعالاي قويىلعان، جاساندى بىلعارىمەن قاپتالعان ورىندىقتاردىڭ شەت جاعىنا كەلىپ وتىردى. ۇستىنە ۇيمەلەگەن مونشاق-مونشاق سۋلاردىڭ قۇپ-قۇرعاق ماتاعا ءسىڭىپ جاتقانىن سەزىپ، دەنەسى سالقىنعا راحاتتانىپ، شاشىنان اققان سۋدى الاقانىمەن ءسۇرتىپ تاستاپ، شالقايدى دا كوزىن جۇمدى. مۇرىنىنا شىم-شىمداپ، ابدەن ۇتىكتەلگەن اق دابىنىڭ كۇيىك ءيىسى كەلدى.
وسى مونشاعا قولى قالت ەتكەندە كەلىپ تۇرۋعا تىرىسادى. ەڭ اۋەلى دوڭگەلەنگەن ۇلكەن زالدىڭ ورتاسىنداعى قىزۋى ەڭ تومەن پەشتەن باستايدى. وسىندا تانىسقان تۇرىك شالدىڭ اقىلىمەن اياعىن ىستىق سۋ تولى تاباققا سالعان كۇيى ءسۇت ءپىسىرىم ۋاقىت شالقالاپ جاتۋدى بۇلجىماس ادەتكە اينالدىرىپ الدى. تۇرىك اتا بۇنىڭ كەلۋىن ادەيىلەپ كۇتەتىن سياقتى، كورە سالىسىمەن قالبالاقتاپ، جانىنان شىقپايدى. شىعىس مونشاسىنىڭ ءوزى بىلەتىن قۇپيا-سىرلارىن اڭگىمەلەپ، قۇلاعىنا قۇيىپ، تۋعان اكەسىنىن بەتەر ۇبەكتەپ جۇرەدى. كوكەيىنىڭ ار جاعىندا مۇحيتقا ايتار ءبىر سىرى بار سياќتى... كەيدە سول كىسىنىڭ ءوزى ءبىرتۇرلى بولىپ كورىنەدى... - توبىعىنا دەيىن ءتۇسىپ جۇرەتىن اق دابىسى ۇنەمى قۇرعاق، ءۇستى-باسىنا ءبىر تامشى دا سۋ قونبايتىن سياقتى... ىستىق سۋ مەن پەشتىڭ جىلۋى بويىنا تاراعان مۇحيت الپىس ەكى تامىرى بوساپ، ءون بويى بالبىراپ، جانىن راحات سەزىم الديلەپ، احمەت اتانىڭ ەمىس-ەمىس، كۇڭگىرلەپ ەستىلگەن ۇنىنە قۇلاق ءتۇرىپ، ۇيقىلى-وياۋ كۇيدە جاتا بەرگىسى كەلەدى.
قاريامەن كەزدەسەر الدىندا، بەيسەنبىدەن جۇماعا اۋعان ءتۇنى ونى تۇسىندە كوردى. ەرتەسىندە مونشادا جولىقتى. قىزىلشىرايلى وڭىنە سۇس بەرىپ تۇرعان ۇلكەن قىر مۇرىنى، قار باسقان شىرشاداي ەدىرەيگەن اپپاق قالىڭ مۇرتى، كوز ۇياسىنىڭ ۇستىندە سىرەسكەن قايراتتى قاستارى، سامايدان باستالىپ، شىقشىتىن جيەكتەپ كەلىپ، قولاقپانداي يەگىنە شوشايعان، ۇقىپپەن باستىرعان ساقالى... مۇحيت تۇسىنە ەنگەن قارياعا ەگىزدىڭ سىڭارىنداي ۇقساس اتامەن بەتپە بەت كەلىپ قالعانىندا ىشتەي تاڭدانعان دا قويعان. بۇعان ءوز قولىندا وسكەن بالاداي جىلىۇشىراپ ءبىر عانا كوز تاستاستاعان اقساقالعا ءوزىنىڭ ەمىرەنىپ، ءىشى جىلىپ قويا بەرگەنىن اڭدادى. اتا وسى مونشادا ەسەك بارىن ايتادى. ول ءوزى كەز-كەلگەن كىسىگە كورىنبەيدى ەكەن... ال كورىنە قالسا... جاڭاعى مۇزداي سۋدىكى مە، مۇحيت راحاتتانا ەكى-ءۇش مارتە قاتتى تۇشكىرىپ جىبەردى دە، ويى ءۇزىلىپ كەتكەن سوڭ ورىنىنان تۇردى.
شكافقا جاقىنداي بەرگەنىندە، بىرەۋدىڭ وزىنە قاراي سۇيرەتپەسىن سىرپىلداتىپ جاقىنداپ قالعانىن جونارقاسىمەن سەزدى. ونىڭ اياق باسىسىنان ىشتەي جيىرىلىپ قالعان ول، ءوتىپ كەتەر دەپ كۇتىپ ەدى، الىگى تەز-تەز باسىپ كەلىپ، تۋ سىرتىنان قاپسىرا قۇشاقتاي الدى. مۇحيت شىنتاعىمەن ءتۇيىپ جىبەرە جازداپ بارىپ ءوزىن ۇستاپ قالدى. جالاڭاش تاقىمىنا سۋ-سۋ تىزەسىن تاقاپ جابىسىپ تۇرعان دەنەدەن جيىركەنىپ، قاتتى بۇلقىنىپ بوساپ شىقتى. ىلعال ەدەننەن اياعى تايىپ كەتىپ، جىعىلا جازداي بارىپ تىكتەلىپ جالت بۇرىلسا - قارسى الدىندا قۇشاعىن جايىپ جانتەمىر تۇر. سۇزگەلى تۇرعان بۇقاداي مويىنىن كۇرجيتىپ الىپتى. وڭمەننەن وتكىزە تۇيرەي قارايتىن ادەتىمەن كوزدەرىن قىسىڭقىراپ، جىمىڭ-جىمىڭ ەتەدى. سول يىعىن توسا اتتاي بەرىپ، مۇحيتتىڭ بەتىنە قاراپ ىركىلىپ قالدى. كۇلىمسىرەگەن كوزىندە "تانىماي قالدىڭ با؟" - دەگەن سۇراق. قولتىعىنا دەيىن تارتىپ، قىمتانا ورانىپ العان اق دابىنىڭ ەتەگىمەن بەتىن ءبىر سۇيكەپ شىققانىمەن سۇيريگەن شورتان تۇمسىعىنىڭ ۇشىندا قالىپ قويعان ءبىر تامشى تەر سەكىرىپ كەتكىسى كەلىپ ءمولت-ءمولت ەتەدى. مۇحيت كۇلىپ جىبەردى دە، قۇشاعىن قومداپ ۇمسىنا بەرگەن ودان قاشقاقتاپ، ءبىر شەتتەگى، كۇن ساۋلەسى ءتۇسىپ تۇرعان ۇزىنشا ورىندىقتى نۇسقادى. ءسال اشىق قالدىرىلعان تەرەزەدەن كوكتەمنىڭ سالقىن جەلى كەلىپ تۇر ەكەن. جانتەمىر ورىندىققا ەڭكەيا بەرگەن كۇيى، قاباعىن كىرجيتىپ تۇرىپ قالدى. اۋىرسىنىپ بارىپ وتىردى. مۇحيتتىڭ يىعىنان قۇشاقتادى.
- ەي، گەني، سالقىن تيگىزىپ المايسىڭ با؟
جانتەمىر ۇلكەن زالدىڭ اناۋ شەتىندە تۇرعان مونشاشى جىگىتتەردىڭ ءبىرىن شاقىردى.
- ءمارمار پەشتىڭ قىزۋى سۇيەكتى بالقىتىپ جىبەرە جازدادى.
- ورىس مونشاسىنا ءوتىپ، مۇزداي باسسەينگە سۇڭگىپ المادىڭ با؟
- بەلدە ۇستامالى جەل-قۇز بار، بىردەن شاپ بەرەدى.
مونشاشى جىگىت باشايىنا ىلە سالعان رەزەڭكى تاپىشكەشىن سىرپىلداتىپ كەلىپ جاندارىنا ءۇنسىز كىدىردى. جانتەمىر قىسقا بۇيىردى.
- انچوۋس پەن سىرا اكەل!
- مونشادا بالىق جەۋگە رۇقسات جوق. ۇرىس ەستيمىز.
جانتەمىر ءسىڭىرلى اياقتارىن كوستيتە سوزىپ، ورىندىقتىڭ ارقالىعىن سىندىرىپ جىبەرەردەي كەرىلە ءتۇستى. ءتۇسى سۋىپ كەتىپتى. بۇل ەكەۋىنەن ءتورت-بەس جاس ۇلكەن جىگىت كەرديىپ تۇرعان قالپىنان كەنەت وزگەرىپ، ەلپەڭ ەتە قالدى.
- كوپتەن بەرى كەلمەي كەتتىڭىز، تانىماي قالىپپىن، ايىپ ەتپەڭىز اعاسى...
كەتە بەرىپ كۇلىمسىرەي بۇرىلىپ، جەم شۇقىعان تاۋىقشا موينىن قىلت ەتكىزدى.
- ايتساڭىز بولدى عوي.
مۇحيت مونشاشى جىگىتتىڭ سوڭىنان قارادى. باسىن يىعىنا تىعىڭقىراپ الىپ، جاۋىرىنى شۇميە ءتۇسىپ، تەز-تەز باسىپ بارادى ەكەن. جانتەمىر قۇلاشىن جايىپ جىبەرىپ، ورىندىقتىڭ ارقالىعىنا تاستاپتى.
الدەقايدان ەسەكتىڭ اقىرعانى ەستىلدى.
- اۋ، گەني، نەگە حابارلاسپايسىڭ؟
مۇحيت تەرەزەگە قارادى. قىس بويى كوشەنىڭ تۇتىنىنە ىستالعان قاراعاي جابىرقاۋ كورىنەدى.
- ءبىز بىتىرگەلى قانشا جىل ءوتتى ءوزى؟..
جاڭبىر ءبىر قۇيىپ وتسە انا كىرلى قاردىڭ سورباعى قالعان ينەلەرى اشىلىپ، جاپ-جاسىل بوپ، جارقىراپ شىعا كەلەدى-اۋ...
شىنىمەن بىلمەي وتىر ما، بۇل نە ونەرى؟
- ون جىل. جازدا كۋرس تۇگەلگە جۋىق جينالدى.
- مەن باتىس ەۆروپادا، ءبىر شارۋامەن جۇرگەنمىن.
- جۇمىسىڭ اۋىر ما؟
مونشاشى جىگىت شاعىن عانا دوڭگەلەك ستولدى الدارىنا اكەپ ەپپەن جايعاستىردى. ۇستىندەگى انچوۋس پەن سىرا قويىلعان جايپاق تاباقشانى ورتاعا قاراي تۇزەگىشتەدى.
- تاعى نە قالايسىزدار؟
جانتەمىر كرۋجكا تولى سىرادان كوبىگىن ۇرلەپ جىبەرىپ ءبىر ۇرتتادى.
- ۇيرەنىپ كەتتىك قوي.
كرۋجكانىڭ بىرەۋىن مۇحيتقا ۇسىندى: - سىرادان الساڭشى.
مۇحيت ءجىپسىز بايلانعان مونشاشىعا يەك قاقتى:
- راحمەت.
جانتەمىر جايپاق تاباقشادا تۇرعان سىرا ىدىسىنىڭ قالىڭ شىنىسىنىڭ سۋرەتتى بەدەرىنە تەسىلە قاراپ قالىپتى:
- بىلتىر كەلندە بولعانىمدا كونتسەرت زالىنىڭ الدىنان ءوتىپ بارا جاتىپ ءبىر افيشا كوزىمە ءتۇستى. ورگان ويناپ وتىرعان جىگىتتىڭ ءتۇرى تانىس سياقتى بولىپ كەتتى. ماشينانى توقتاتىپ جاقىن كەلسەم، ءوزىمىزدىڭ ريناتتىڭ كونتسەرتىنىڭ جارناماسى ەكەن. كەشكە كونتسەرتىنە كەلدىم. سەنىڭ «ساعىنىش» سيمفونياڭدى ورىندادى. نەمىستەر كوپ كەلدى. ورىندارىنان تۇرىپ كەتكەن حالىق ريناتتى كوپكە دەيىن جىبەرمەي قول سوعىپ تۇرىپ الدى. قۇتتىقتايىن دەپ ساحناعا كوتەرىلدىم. قايدان تولىپ كەتكەنى بەلگىسىز، ساحناعا جۇگىرىپ شىعىپ ريناتتى باس سالىپ قۇشاقتاپ جاتقان ءوزىمىزدىڭ قازاقتاردى سىرتىنان باقىلاپ تۇردىم دا، بوسقا مازاسىن الارمىن دەپ كەيىن قايتتىم...
مۇحيت انچوۋستاردىڭ ەتىن تىرناعىمەن ەپپەن سىلىپ الىپ، سۇيەگىن جايما تاباققا سالىپ وتىر. قىلداي قىلقاندارى ۇلبىرەگەن تيتىمدەي عانا بالىق ىدىستىڭ ەرنەۋىن جاعالاي قاز-قاتار ءتىزىلىپ قالىپتى. تىرناقتاي عانا باسى مەن قۇيرىعى امان قالعان بالىقتىڭ كوزدەرىنىڭ ورنىندا ينەنىڭ جاسۋىنداي عانا تەسىك قىلتيادى.
ءسال اشىلعان تەرەزەدەن ۇرعان سالقىن اۋا ىشتەگى ىلعال قاپىرىقپەن شارپىسىپ بۋعا اينالىپ جاتىر.
بارماقتاي ءبىر تامشى سارت ەتىپ تاباقشاعا ءتۇستى دە مىڭ سان ۇساق مونشاققا ءبولىنىپ جان-جاققا شاشىرادى. مۇحيت توبەگە قارادى - تۇيەلى كىسىنىڭ قولى جەتە قويمايتىن توبەگە تامشى ءيىرىلىپ، مولتىلدەپ تۇر ەكەن. ەندى ءبىر تامشى تۋرا بالىقتاردىڭ سۇيەگىنە ءتيدى دە جايما تاباقتىڭ ەرنەۋىنەن باستارى قىلتيىپ، قالقيىپ تۇرعان قاڭقالار شاشىلىپ كەتتى. سىرانى الا بەرگەن جانتەمىر ءزىلدى اقىرىپ مونشاشىنى شاقىردى.
ەلپەلەڭدەپ جەتىپ كەلگەن ماناعى جىگىت كوزدەرى مولدىرەپ جانتەمىرگە قارادى.
- انا توبەنى سۇرتىڭدەر! سىرانى اۋىستىرىڭدار!
مونشاشى جىگىت مويىنى قايىرىلعانشا شالقايىپ توبەگە قارادى. كوزدەرى جىپىلىقتاپ، استىڭعى ەرىنىن تىستەلەي بەرەدى. ءوزىنىڭ سوزىلىپ بارىپ، انا توبەنى ءدال قازىر ءسۇرتىپ تاستايتىنداي الىپ بولىپ جاراتىلماعانىنا وكىنىپ تۇرعانداي.
جانتەمىر ەرىندەرىن جىبىرلاتىپ ءتىسىنىڭ اراسىنان بىرنارسە ايتتى دا، ەكى تىزەسىن سارت ەتكىزىپ ۇرىپ جىبەرىپ شالت كوتەرىلىپ ىشكە بەتتەدى. تارازىنىڭ جانىنان ءوتىپ بارا جاتىپ قالت توقتاپ، «كەل، ولشەنەيىك» دەدى دە تارازىعا تۇردى.
- توقسان جەتى. بەس كەلى ارىقتاپپىن. كەل، گەني، ەندى سەن تۇر. و-و! ارتىق سالماق جيناماپسىڭ. مەنەن جيىرما كەلى جەڭىل ەكەنسىڭ. دەمەك، ۇزاق ءومىر سۇرەسىڭ. كوزدەرى كۇلىمدەپ جادىراپ تۇر، سول باياعى مىنەزى - اياق استىنان بۇرقان-تالقان بولىپ، الدىندا اكەسى تۇرسا دا اياماستاي قاتتى اشۋلانىپ شىعا كەلەدى دە كىرپىك قاققانشا وزگەرىپ، ءسابي سياقتى شۋاق شاشىپ كۇلىمسىرەي قالادى.
توبەسى كۇمبەزدەنە بىتكەن، اقمارمار قابىرعالى كەڭ بولمەنىڭ ءىشى وكپەنى قىسىپ، تىنىستى تارىلتاتىن باسقا مونشالارداي ەمەس، قۇرىس-تىرىسىڭدى جازىپ، ءوزىڭدى يەن دالادا جۇرگەندەي سەزىنىپ، ەمىن-ەركىن دەمالۋعا شاقىرادى. بيىك ورناتىلعان مويناق قۇبىرلار بىلىنەر-بىلىنبەس گۋىلدەپ اۋا تارتادى. شاڭىراقشا جابىلعان ءزاۋلىم اينەك توبەدەن مول قۇيىلعان جارىق دالانىڭ كەڭپەيىل مىنەزىن سەۋىپ تۇر.
مۇحيت جايماشۋاق قانا قىزۋى بار ءمارمار پەشكە بەتتەپ ەدى، جانتەمىر ەڭ ىستىعىنا باستادى.
- ەي، نەعىلاسىڭ سونى، سۇيەكتەن وتەتىنىنە بارايىق.
مۇحيت تابانىن كۇيدىرىپ بارا جاتقان ءمارمار پەشتىڭ ۇستىنە اق دابىنى ەكى قاباتتاپ توسەپ بىرقىرىنداپ جانتايا كەتتى. ءشول دالانىڭ اڭىزاعىنداي ىستىق اۋا دەنەسىن تىستەلەپ شىم-شىمداپ قىزدىرىپ، بىردەن تەرلەتە باستادى. ونشاقتى ادام ەركىن سياتىن ەڭ ىستىق بولمەدە بۇلاردان وزگە ەشكىم جوق ەكەن.
جانتەمىر ساي-سۇيەكتى بالقىتىپ الىپ بارا جاتقان ىستىق پەشكە دەنەسىن توسەپ، كوزىن جۇمىپ الىپ راحاتتانىپ جاتىر. اق دابىعا سول تاس قىلىپ ورانعان كۇيى، تىزەدەن تومەن كورىنگەن اياقتارى تەرلەي باستاپتى. مۇحيت تا كوزىن جۇمدى. تىرس ەتكەن دىبىس جوق تىنىشتىق. بۇكىل عالام تامىلجىپ، تىنىپ تۇرعانداي. ساي-سۇيەكتى مايداي ەرىتكەن ىستىقتان بالقىعان ءتانى ادەمى اۋەنگە اينالعانداي كۇي كەشىپ، جان جارىقتىق جەتى قات كوككە سامعاعانداي قوڭىر سەزىم جۇرەكتى سۋىرىپ بارادى. شابىت شاقىرۋدىڭ ءبىر سىرى - جان مەن ءتاننىڭ ۋىز ەرىندەرى ەمشەككە جابىسقان كۇيى ۇيىقتاپ كەتكەن ءسابيدىڭ ۇيىعان راحاتىنا جەتۋى. شابىت تا شالىقتاعان نارەستەنىڭ ەزۋىنە ىركىلگەن انانىڭ اق سۇتىندەي پاك تە كىرپياز... ساناسى الدەبىر ساعىنىشتى سەزەدى. شابىتپەن بىرگە كەلەتىن ساعىنىش. جۇرەگىن شىمشي قاشىپ، دۇنيە-الەمگە سيعىزباي، قۇيىن-پەرى كوتەرىپ اكەتەتىن ساعىنىش. مىنا دۇنيەگە اناۋ ايتقان وكپەسى بولماسا دا كوڭىل تۇكپىرىنەن ءىن قازعان ءبىر قامىرىق سەزىم كەي كەزدە جايسىز ءتۇس كورىپ شوشىپ ويانعانداي، جۇلقىنا تۇرىپ، جانتالاسا كومەيگە جەتىپ كەپتەلىپ الىپ، نە ءارى قايتپاي، نە بەرى كورىنبەي كوكەيىندەگىسىن جاسىرىپ، كۇلبىلتەگە سالىپ، جاتىپ الاتىنى بار. بۇنى ءارى-ءسارى كۇيگە سالىپ قويىپ، سول جاتقاننان تۇياق سەرىپپەستەن مول جاتادى. كۇندەردىڭ كۇنىندە باسىن كوتەرىپ، ەشكىنىڭ قۇيرىعىنداي سەلتەڭ-سەلتەڭ ءبىر كورىنەدى دە قاراسىن مۇلدەم باتىرادى.
ال كەيدە، ودان وتكەن سىپايى جوق - جىمىن بىلدىرمەي جىمىسقى جىبىرمەن جاقىنداپ، جادىگوي جاپەكوستەنە مىڭ قۇبىلىپ ءجۇرىپ، ءالدي ءانىن سىزىلتا سالىپ وتىرىپ جۇرەكتى جىبەك تورمەن قۇنداقتايدى دا، تۇك بولماعانداي جورعا بۇلكىلگە سالىپ كوكىرەگىن كەزىپ كەتە بەرەدى. بۇل بولسا بار مۇراتىنىڭ كۇل-ءپارشاسى شىعىپ ازاپقا تۇسەدى. وسىنداي ازاپتان تۋعان، اسىل دەپ جۇرگەن بۇرىڭعى جۇبانىشتارى بولسا - ءبىر-اق ساتتە كوكجاسىق بىردەڭەگە اينالادى. جارىق دۇنيەنىڭ دە ءمان-ماعىناسى قالماي، مۇرىندىعىن اۋىرسىنعان تايلاقتاي بوزداپ، ساعىنىشتىڭ جەتەگىندە ابدەن بولدىرعانشا جەلپ-جەلپ جەلىپ جۇرە بەرەدى. جاڭا تەسىلگەن مۇرىن ۇزاق قانسىرايدى... ءبىر كۇنى، جۇرەگىن ەزگىلەپ اياۋسىز سىناعان ساعىنىشى اۋەنگە اينالادى. وسى ساتتەن باستاپ بۇرىڭعى ازاپ اينالايىن بولىپ قالادى. بىردە سۇلەسوق، قۇلاعىنان شەرتىپ جىبەرسە جىلاي سالاتىن ەز، بوسبەلبەۋ بىرەۋ; بىردە ارىستانداي ايباتتى، كورىنگەندى شايناپ جەردەي ارقىراپ جۇرەدى. بىردە بۇ دۇنيەدە اس ءىشىپ، تاباق بوساتىپ نەگە جۇرگەنىن تۇسىنبەي كۇيىپ-پىسەدى; بىردە جان بىتكەندى قۇشاعىنا الىپ ايمالاعىسى كەلىپ تۇرادى. ەندى بىردە بويىن ەسىرىك كۇي بۋىپ، ءبارىن تارىك قىلىپ، ەكى قولىن توبەسىنە قويىپ تەنتىرەپ كەتۋدى قالايدى. بىردە...
ونەرىنىڭ ارقاۋى... ساعىنىش ەكەنىن جان بالاسى سەزبەيدى. كىمدى ساعىنادى، وزەگى ورتەنىپ كىمدى اڭسايدى؟.. بۇل قۇپيانىڭ كىلتى قاي جالماۋىزدىڭ ارانىندا جاتقانىن ءوزى دە بىلمەيدى.
- ەي، گەني، نە قيالدانىپ جاتىرسىڭ؟
سول باياعى يت مىنەزى. ىشىندەگىڭدى دۇنيەنىڭ قاي بۇرىشىندا جاتساڭ دا يىسكەلەپ تاۋىپ الىپ، اياق كيىمىڭدى الىپ قاشقان كۇشىك سياقتى ارسالاڭداپ، ءارى سۇيرەپ، بەرى سۇيرەپ، اۋرەگە سالادى.
ماناۋراعان كۇيىن قاشىرعىسى كەلمەي، ءۇنسىز قالدى.
- دومبىراڭدى تاستاعانىڭا وكىنىش جوق پا؟ كەز كەلگەن ناشار مۋزىكانت كومپوزيتور بولا بەرەر ەدى عوي. مەن سەنى ۇلكەن دومبىراشى بولادى دەپ جۇرسەم...
ماڭدايدان اققان اششى تەر مۇحيتتىڭ كوزىنىڭ ۇياسىنا كەلىپ كىلكىدى. جاساۋراعان كوزىن سۇرتۋگە ەرىنىپ، اياعى اياق، قولى قول كۇيىن بۇزعىسى كەلمەدى.
- «قارا دومبىرا، قاسيەتتى قارا دومبىرا» دەپ جۇرتتىڭ اۋزىن اشتىرمايتىن ەدىڭ، قايتىپ قىيدىڭ؟ توبەمىزگە كوتەرىپ، ءاز-اۋليە قىپ جۇرگەن سەن دومبىرانى تاستاعاسىن مەن دە قويدىم سكريپكانى.
ءانى... سالدى قارا سەبەلەنى قاق جۇرەكتەن. ەندى كوزىن سىعىرايتىپ الىپ، قارا قانىنىڭ قالاي شاپشىعانىنان ءلاززات الىپ جاتقان شىعار. مۇحيت كوزىن اشقىسى كەلمەدى. كوزىن اشسا جانتەمىردى كورەدى. بۇنى تەسپەي سورعانىنا ءماز بولىپ ايىزىن قارش-قۇرش قاسىپ وتىرعانىن كورەدى. ءيتتىڭ بالاسىنىڭ ارام كۇرەستە ءادىسشىلىن-اي... كەلسەڭ كەل دەپ وزىڭشە تاس-ءتۇيىن تۇرعانىڭدا، ءبىر بۇيىردەن پەرىشە تاپ بەرىپ اياق-قولىڭدى ەربەڭدەتىپ كوتەرىپ اكەتەدى دە ءىشى-باۋىرىڭدى سولق ەتكىزىپ جەرگە ءبىر-اق ۇرادى. بۇل جولى دا دەنى اينالىپ، ەسەڭگىرەپ قالدى.
قالا بويىنشا مۋزىكا مەكتەبى وقۋشىلارى اراسىندا جانتەمىردەن اسا قوياتىن سكريپكاشى جوق ەدى. مۇحيت دومبىرادان الدىنا جان سالمايتىن. ەكەۋى كەيدە قاتار وتىرا قالىپ جارىسا كەتەتىن. پيانينودا جاننا سۇيەمەلدەيتىن. جانتەمىر جاننانىڭ الدىنا بارىن سالادى. «ساۋساقپەن ەمەس جۇرەكپەن وينادىڭ» دەپ جاننا مۇحيتتىڭ جاعىندا بولاتىن.
مۇحيت مۋزىكا مەكتەبىن بىتىرگەن سوڭ، ويلاماعان جەردەن كونسەرۆاتوريانىڭ كومپوزيتسيا كلاسىنا ءتۇستى...
اكەسى ءبىر كۇنى انگليادان تۇلپاردىڭ تورەسىن اكەلدى.
قالادان شىعىپ كۇنشىعىسقا بەت العان جۇردەك ماشينا اكەلى-بالالى ەكەۋىن تەربەي قوزعالىپ، جۇيتكىپ كەلەدى. رۋلدە وتىرعان اكە ءۇنسىز. بۇدىر-بۇدىر جالپاق تابان رەزەڭكى دوڭگەلەكتەردىڭ قارا جولدى سىر-سىر ەتكىزىپ جوسىپ كەلە جاتقان دىبىسى عانا قۇلاققا جەتىپ تۇر. جىلدامدىق ۇدەگەن سايىن الاپات كۇش قوسىلعان اۋىر ماشينا ۇرەي تۋدىرا باستادى. سپيدومەتر ءتىلى جىلجىپ 180-گە باردى. بۇتاقتارى جولعا يىلگەن الىپ داراق قاراڭ ەتە ءتۇستى. سامۇرىقتىڭ قاناتىنداي جەلپ ەتە قالعان داراقتىڭ كولەڭكەسىنەن تامىپ كەتكەندەي ماڭدايشا اينەككە ءبىر جۇتىم سۋ سوعىلدى. مۇحيت، قارسى سوققان جەلمەن جانشىلىپ، قايدا بارارىن بىلمەي مولتىلدەگەن سۋ جوعارى قاراي قالتىراي جىلجىپ، پىشىراپ جوق بولىپ كەتكەنشە قاراپ وتىردى. اكەسى اۋىلداردىڭ ۇستىمەن دە ۇشىرتىپ ءوتىپ كەلەدى. قالادان الىستاعان سايىن جول بويىنداعى اۋىل قاراسى دا سيرەي ءتۇستى. ءبىر ساعات شاماسىندا داڭعىل جولدان ءتۇسىپ تاۋعا قاراي بەت الدى. انشەيىندە ماشيناسىن باپپەن ايدايتىن اكەسى جولدىڭ كەدىر-بۇدىرىنا قاراماي ءالى قاتتى كەلەدى. الدىڭعى دوڭگەلەكتەر لاقتىرعان جۇدىرىقتاي تاستار ماشينانىڭ باۋىرىنا تارس-تۇرس سوعادى. شاڭ كوتەرىلدى. مۇحيت تىلدەي تەتىكتى كوتەرىپ، تەرەزەلەردى جاپتى. تەگەۋرىنى مىقتى كولىك جولعا كەسە-كولدەنەڭ جاتقان ارىقتان سول بويى ىتقىپ وتكەندە، اكەسى تەجەڭكىرەر دەپ قامسىز وتىرعان مۇحيت قوپاڭ ەتە قالىپ، توبەسىن وڭدىرماي سوقتى. ماڭدايشا اينەككە سۋ شاشىرادى. ءرۋلدى تاس قىپ ۇستاپ، العا شۇيىلگەن اكەسىنىڭ جۇزىنە ۇرلانىپ كوز قيىعىن تاستاپ ەدى - ءتۇرى تاس جابىق ەكەن.
بۇلاردىڭ كەلە جاتقانىن الىستان بايقاعان قىزمەتشى جىگىت جۇگىرىپ بارىپ شارباقتىڭ ەسىگىن ايقىرا اشتى. ماشينانى ەڭسەلى ءۇيدىڭ كولەڭكەسىنە قويعان اكەسى بىردەن اتقوراعا باستادى. ۇيدەن شىققان اققۇبا كەلىنشەك كەسەسىن ۇمسىنعان كۇيى قالا بەردى. يەلەرىن كورىپ تەمىر تورعا اتىلىپ، ارسالاڭداعان توبەتتەردىڭ ارپىلى قىڭسىلاۋعا ۇلاستى.
ۇزىن اتقورانىڭ دالىزىمەن كەلە جاتقان مۇحيتتىڭ كوزى اعىلشىن تۇلپارىنا ءتۇستى. قورا تولى اتتاردىڭ اراسىنان شوقتىعى بيىك تۇلپار ەرەكشە كورىنەدى ەكەن. اكەسى قۇشاق تولار مويىنى ساداقتاي يىلگەن كوكسۇر كۇلىكتى جەتەكتەپ اتقورادان الىپ شىعىپ ءوزى ەرىتتەپ، بالاسىنىڭ الدىنا تارتتى دا، ارابىسىن ويناتىپ العا ءتۇستى.
مۇحيت اتىنىڭ اياق تاستاسىنان، ءار بۇلشىق ەتىنىڭ سەرپىلىسىنەن سەزىپ كەلەدى - جانۋاردىڭ بابى كەلىسىپ تۇر ەكەن.
اكەسى ءالى ءۇنسىز.
اياق استىنان جەل تۇردى. ەكەۋى ماڭايداعى جۇرتتىڭ باۋ-باقشاسىنا سۋ بەرەتىن بەتون استاۋشالاردى بويلاپ ءبىراز ءجۇردى. جەل كۇشەيە سوقتى. جەر بەتىن جايپاپ جىبەرگىسى كەلگەندەي دولىرا سوققان داۋىلدان ەبەلەك قاققان جەمىس اعاشتارىنىڭ جاپىراقتارى سۋىلداي جالپىلداپ، گۇلدەرى ۇشا باستادى. ءدىڭى مايىسا جەلدىڭ ىعىنا جىعىلىپ، ءبىر ۋىس بولىپ بۇرىسە جەلبىرەيدى. داۋىل ءىشىن تارتىپ باسەڭسىگەندەي بولعاندا ەڭسە تىكتەي بەرگەن اعاشتار، قايتا كۇش الىپ وراي ۇرعان جەلدەن باستارىن الاعاي-بۇلاعاي شايقاپ الىپ، بەلى سىنىپ كەتەردەي ءيىلىپ-بۇگىلىپ، بۇتاقتارىمەن جەر سوققىلاپ قۇلدىق ۇرادى. مۇحيت قورشاۋدىڭ ارجاعىندا جالاۋداي جەلبىرەگەن الما اعاشتارىنا كوز سالىپ كەلەدى. داۋىل قۋعان گۇلدەرى مىڭسان ءپارۋاناداي اعاراڭداپ جەر مەن كوكتىڭ ورتاسىندا جانتالاسادى.
ءبۇر جارعان ۇياسىن تاستاي بەزگەن گۇلدەر وپا ىزدەپ كوككە ۇشقاندا شەكسىزدىكتىڭ توزاڭىمەن ارالاسىپ اتى وشەدى... الدە، جاتىرىنا كوك تۇينەك بىتكەن اعاش تا بالشىرىن جەمىسىن بەرەر الدىندا، سىرت كوزدەن تاسا ىزدەپ بوشالاعان ىنگەننىڭ بەبەۋلەگەن كۇيىن كەشىپ قىمسىنادى... ءتىلسىز اعاش ەكەش، اعاش تا بويىنداعى اسىلىنىڭ ءومىرى ءۇشىن قانداي ازاپقا دا باقيىل...
تاناۋراعان اتىنىڭ باسىن تارتقان مۇحيت تىزەسىن تاقاي توقتاعان بەتون استاۋشالاردىڭ بويىمەن جۇگىرگەن سۋدا اعىپ بارا جاتقان الما اعاشىنىڭ گۇلدەرىن كوزىمەن ۇزاتىپ ءبىراز تۇردى. اق جولاققا اينالىپ يرەلەڭدەي الىستاعان گۇل جاپىراقشالارى سالعان نازىك اۋەنگە قۇلاق ءتۇردى. مۇحيت ولاردان سىبىزعى ءۇنىن ەستىدى. ىزىڭداعان جەلمەن جارىسا ەستىلگەن كۇي جىلت ەتە تۇسكەن ءبىر ساتتىك جارىققا سالاۋات ايتادى. باقتىڭ ءار تۇسىنان سىزىلىپ ۇشقان اعاشتار اۋەنى اپپاق جاپىراقشالار قۇيقىلجىعان كوكتە ءبىر ارناعا قۇيىلىپ، قۇيىنداي بۇراتىلىپ ۇلى سيمفونياعا اينالۋدا.
تۇرتىنەكتەپ ەنەسىنىڭ مول باۋىرىنان ءسۇت ىزدەگەن بوتاداي تىنىمسىزدانا ەركەلەپ، كوكىرەك تۇسىن الدەبىر ماقپال ساعىنىش تۇرتكىلەي بەردى.
ينش اللا، قازان تۋا بۇل ماڭ تۇگەلىمەن ساپ-سارى تۇسكە مالىنىپ، مىنا الما اعاشتارى دا كۇرەڭسارى التىننان جاپىراق تاعادى.
سول كەزدە، ەرىندەرى كەزەرگەن ساعىنىش، قارا دا ەمەس، كوك تە ەمەس كوزدەرىنەن مۇڭ قۇيىلىپ، يىعىنا توگىلگەن ساپ-سارى شاشتارى تىكەنەككە اينالىپ، مۇحيتتىڭ جانىن وسقىلايدى.
سارى ءتۇس سىبىزعىنىڭ ۇنىمەن ۇندەس...
جۇرەگى تامىرىن قوپارىپ جۇلىپ الارداي بۇلقىندى. تاناۋى دەلديگەن كوك ات جەر تارپىپ، وسقىرىندى. باسىن الىپ قاشتى. ساعىنىشتىڭ سارى قازانىنا تاعى دا شىجعىرىلاتىن بولدى-اۋ...
داۋىل تۇتكەن بۇتاقتارعا، ەكى اي شاماسىندا بەلى ۇزىلەردەي بولىپ الما بايلانارىن، ۇرىعىن شاشقان وسىمدىكتىڭ قۇدايدان ەندىگى تىلەرى جەردەن ءنار تارتىپ، كوكتەن نۇر الىپ، ەسىل-دەرتى جەمىسىنىڭ امان-ەسەن تولىسۋىن كۇتۋ عانا ەكەنىن تۇيسىنگەن مۇحيت تەكىرەككە سالىپ بەتون استاۋشالاردى تەزىرەك اينالىپ ءوتتى دە، تاۋ ەتەگىنە جەتە بەرە تىزگىنىن جىبەردى.
ارابىنىڭ شابىسىن كورىپ، كوزدەرى جانىپ، دەلەبەسى قوزىپ كەلە جاتقان كوك ات العا ىتىرىلدى. قارسى الدىنان كۇشەيە سوققان جەلگە كەۋدەسىن توسەپ، دالا سامالىن راحاتتانا جۇتىپ، اياق تاستاسى بولەك، كوشەلى، بيىك جانۋارعا تاقىمىن ۇيرەتىپ، ەركىن كەلە جاتقان مۇحيت جالىنا جابىسا قالدى. ارابى سايگۇلىك جەبە جەتەر جەردە كەتىپ بارادى.
مۇحيت اتىنىڭ باسىن تەجەي شاۋىپ كەلەدى. الداعى ارابى ءبىر كەزدە قالت توقتادى. كوككە شاپشىعان اتىنىڭ اۋىزدىعىمەن الىسقان اكەسىنە انادايدان كوز سالعان مۇحيتتىڭ كوكىرەگىن دۋ ەتكىزىپ ماقتانىش پا، قۋانىش پا ءبىر سەزىم جوسىپ ءوتتى. ۇزەڭگىگە ءتىپ-تىك شىرەنىپ، ءبىر ورنىندا شىر اينالعان اتىنىڭ باسىن كەرى بۇرعان اكەسى بالاسىمەن قاپتالداستى. باۋىرى ەندى سوگىلە باستاعاندا ارىنى تەجەلگەن ارابى تاناۋراپ كەلەدى. «كوزدەرى نەتكەن ادەمى» - دەپ ويلادى مۇحيت.
اكەسى بالاسىنىڭ استىنداعى اعىلشىن تۇقىمىنا قىزىعا كوز سالدى.
- تازا قاندى اعىلشىن تۇلپارى دەگەن مىنانىڭ ءوزىنىڭ بويىندا تۇرىك جىلقىسى مەن ارابى جىلقىسىنىڭ قانى بار. مىنا استىڭداعى داۋىلكوك انگليانىڭ ماقتانىشى بولعان سەكرەتارياتتىڭ تۇقىمى.
داۋىلكوك. قانداي ات قويارىن ويلاپ كەلە جاتقان مۇحيت قاسىن كەردى.
- سەن كونسەرۆاتوريانىڭ كومپوزيتسيا بولىمىنە تۇسەسىڭ. اكەڭ وسىلاي ۇيعاردى.
مۇحيت اكەسىنە جالت قارادى. تىپىرشىپ تىنىم تابا الماي تۇرعان اتىنىڭ تىزگىنىن تارتقىلاعان اكەسى ءبىر قىرىنداي بەردى. مۇحيت استىنداعى تۇلپاردىڭ ەسىك پەن توردەي بويىنان ءدىرىل ءجۇرىپ وتكەنىن سەزدى. نەگە ەكەنى بەلگىسىز، اعىلشىن تۇلپارىنىڭ پىشاققا ءتۇسىپ، تەرىسى سىپىرىلىپ، بۋى بۇرقىراعان ەتى سوڭعى رەت تىتىركەنىپ جاتىرقانىن ءتۇيسىندى.
- الەاتوريكا* دەگەن وسى دا...
- الەاتوريكاعا مەنىڭ جانىم قاس ەكەنىن بىلەسىڭ عوي.
بولار-بولماس قانا كۇبىرلەگەن سياقتى ەدى... مۇحيت اكەسىنىڭ بەتىنە تىكە قارادى.
الدە، ىشىندەگى ويىن وقىپ كەلە مە؟ اۋزىنداعى ءسوزىن داۋىل جۇلمالاعان اكەسى داۋسىن كوتەرە سويلەدى:
*الەاتوريكا - مۋزىكاداعى اۆانگاردتىق اعىم، شابىت ۇستىندە كومپوزيتوردىڭ ويىنان تىس بوتەن اۋەندەردىڭ شىعارماعا ارالاسىپ كەتۋى...
- سەنى قولىڭ قاتپاي تۇرعاندا سكريپكاعا بەرۋىم كەرەك ەدى... سكريپكا نە فورتەپيانو... وسى ەكى اسپاپتىڭ بىرەۋىن مەڭگەرگەنىڭدە مىنا تالانتىڭمەن كۇنى ەرتەڭ-اق الەم ساحنالارىنىڭ ءتورى سەنىكى بولار ەدى.
ارابى قۇلاقتارىن قايشىلاپ، شابىس تىلەپ تۇردى.
- بالام، مەن اتاق-داڭقتان كەندە ەمەسپىن. باتىس، شىعىس جۇرتىنىڭ ماعان قول سوقپاعانى كەمدە-كەم شىعار. ريم، ءپاريجدىڭ وزىندە وننان استام كونتسەرت بەرىپپىن. وسىنىڭ ءبارى، قارا دومبىرانىڭ ارقاسى.
اكەسىنىڭ سالالى ساۋساقتارى ارابىنىڭ جالىنا سۇڭگىپ كەتىپ، تاراقتاي باستادى.
- بىراق تا، دومبىرانىڭ باسىنان دا داۋرەن وتە باستادى ما دەيمىن.. . بۇرىڭعىداي كونتسەرت زالدارىن كەرنەپ كەتەتىن قول شاپالاقتاۋ جوق. مەن ات شاپتىرىم قورا سالىپ، سايدان-قىردان كىل جۇيرىك جيناپ، ەرىككەننەن سەيىس بولىپ كەتتى دەپ ويلايسىڭ با؟..
جاقىن ماڭنان قۇلاقتىڭ جارعاعىن جارىپ جىبەرەردەي ازان-قازان داۋىس ەستىلدى. ويسىز كوزدەرى بادىرايىپ، مىڭداعان ەسەك اڭگىلەنىپ اقىرىپ جاتقانداي.
اكەسى ارابىنا قامشىنى باسىپ-باسىپ جىبەردى. ۇنەمى ۇبەككە ۇيرەنىپ قالعان ارابى توك سوققانداي ءبىر-اق ىرشىدى. مۇحيت تا اعىلشىنىنىڭ ەركىن وزىنە بەردى.
كەنەت الدارىنان تەرەڭ قازىلعان ارىق كەزدەستى. بيىك ۇيىلگەن جاس توپىراقتان قارعىپ وتكەن ارابى ارعى بەتتەگى شاشىلعان شاقپاق تاستارعا ءسۇرىنىپ، وماقاسا قۇلاي جازداپ بارىپ وڭالدى. مۇحيت اتىنان ءتۇسىپ جۇگىرىپ جەتكەندە، كوك ءشوپ ۇستىندە تىزەرلەي وتىرعان اكەسى ءۇستىن قاعىپ جاتتى. مۇحيتتىڭ قولىنا سۇيەنىپ تۇرا بەرىپ ەستىلەر-ەستىلمەس «كەشىر...» دەدى.
ەكەۋى اتتارىن جەتەكتەپ ءبىراز ءجۇردى.
- بىرەۋدىڭ باسىن جارىپ، كوزىن شىعارىپ كەلسە دە، ءوز ەسەرسوعىنان ارتىق بالا جوقتاي كورىنەتىن انا جۇرەگىنەن عاجاپ نە بار؟.. ونەر يەسى دە سول انادان ارتىق كورمەسە كەم كورمەيدى ءوز ىشىنەن شىققان شۇبار جىلانىن. اكەڭ بولسام دا وزىڭنەن گورى، دارىنىڭدى كوبىرەك ويلايمىن.
قايتار جولدا اكەسى تاعى العا ءتۇستى. مۇحيت سيپاي قامشىلادى. الىمى بولەك جانۋار جەلە جورتىپ كەلە جاتقان ارابىنى قۋىپ جەتتى. اكەسى جەلمەن تالاسا داۋىستاپ كەلەدى:
- ەرتەڭ جارىستان ءبىرىنشى كەلسەڭ جۇرت جۇيرىگىڭنىڭ توركىنىن سۇرامايدى! باس بايگەدەن نە العانىڭ قىزىق ولار ءۇشىن!
ءاپ ساتتە اسپاندى سۇپ-سۇر بۇلت باسىپ، اينالانى كۇڭگىرت كولەڭكە قاپتادى. اكەسى كەنەت، اتىنىڭ باسىن تارتتى. تاۋدىڭ كۇنشىعىس جاق ەتەگىنەن قاپتاي قۇلاعان ءۇيىر-ءۇيىر ەسەك بەتون استاۋ مەن الما باعىنىڭ اراسىنان وتەتىن ەنى تاياق تاستام جولدى كەپتەپ تاستاپتى. باستارىن تومەن سالىپ، ءۇن-ءتۇنسىز جىلجىعان تاپال توبىر تاۋدان قۇلاعان سەلدەي جولىنداعىسىن جايپاپ كەلەدى. جەلدەپ كەلە جاتقان ءبىر توپ ەشكى ساقالى جەلبىرەگەن اق سەركەسىمەن بىرگە سۇر توبىرعا جۇتىلىپ كەتتى. ماڭىراعان اششى ءۇن ءار جەردەن ءبىر شاشىراي ەستىلىپ بارىپ جوعالدى. ءبىر تەكەنىڭ باق-باق ەتتى دە ءۇنى ءوشتى. الاسا جانۋارلاردى ومىراۋلاي العا ۇمتىلعان ارابى مەن اعىلشىن تۇلپارى ەسەكتەردەن قارعىپ وتكىسى كەلگەندەي شاپشىپ، الدىنا كەلگەنىن تارپىپ، ارتىنا كەلگەنىن موڭكي تەۋىپ كورىپ ەدى، قاپتال-قاپتالدان قىسقان مىقىر جانۋارلار قۇيرىق تىستەسكەن كۇيى، لىقسي جىلجىپ، قوس تۇلپاردى نويىس كۇشپەن جىلىمىنا تارتىپ اكەتتى...
اكەسى سوندا «كەشىر...» دەپ نەگە ايتتى ەكەن...
ءبىر ۋاقىتتا جانتەمىردىڭ داۋىسى ەستىلدى:
- ريناتتىڭ كەلندەگى كونتسەرتى كەزىندە نەمىس كەمپىرىنىڭ كوزىنە جاس العانىن كورىپ ەدىم... سەن دە ءبىراز جەردى شارلادىڭ ەمەس پە؟..
- گەني نە، ۇيىقتاپ جاتىرمىسىڭ؟
مۇحيت قوزعالۋعا ەرىنىپ جاتىر.
- دومبىرانى قولىڭا المايسىڭ با؟
- ...
مۇحيت جانتەمىردىڭ سوم بىتكەن يىعىنا، قىزىلكۇرەڭدەنگەن قولدارىنا كوز سالدى. شىپ-شىپ تەرلەگەن شويىنداي دەنەنىڭ بۇلشىق ەتتەرى سۋ ماتانىڭ ار جاعىنان بۋىلتىق-بۋىلتىق بولىپ، كۇش تەۋىپ تۇر. وقىپ جۇرگەندە ءالجۋازداۋ عانا بولاتىن، ون جىلدىڭ ىشىندە تالاي توننا تەمىردى اۋدارىپ-توڭكەرگەن-اۋ... مۇحيت ءوزىنىڭ نازىك ساۋساقتارىنا قارادى دا اۋدارىلىپ ءتۇستى. - تاعى دا ۇرىندى. بۇل ەندى قويمايدى... كومەيىنە قارسى جاۋابى كەپتەلگەن مۇحيت شاشى تىكىرەيىپ كەلە جاتىر ەدى، جانتەمىر شالت ورىنىنان تۇردى.
- ادامداردىڭ مۋزىكا تىڭداپ وتىرىپ جىلايتىندارىنا تۇسىنە المايمىن. ءلاززات الۋعا، راحاتتانۋعا بولار، ال، جىلاۋ دەگەن...
- ءجۇر، گەني، ورىس مونشاسىنا بارىپ، پورا-پورا تەرلەيىك. مىناۋىڭ، كوڭىلدەن شىقپادى.
ءۇن قاتپاي، اق دابىسىن بەلىنە مۇقياتتاپ وراپ تۇقشىڭداعان دوسىنا قاراپ جانتەمىر قارقىلداپ كۇلىپ جىبەردى دە، يىعىنان قاعىپ قالدى:
- ل' يابيتيۋز ديو پروفەسون!*
*ل' يابيتيۋز ديو پروفەسون! - «كاسىبىمىزدەن جۇققان عوي» دەگەن ماعىنادا. (فر.)
رەنجىپ قالدىڭ با؟ ادەت بولىپ كەتكەن عوي... الدىڭداعى ادامدى تۇقىرتىپ، كوكىرەگىن باسىپ وتىرماساڭ ءبىزدىڭ جۇمىس جۇرمەيدى.
جانتەمىر ەسىكتى جۇلقي اشىپ، الشاڭ باسىپ ىشكە كىردى دە، قىمتانىپ جۇرگەن اق ماتاسىن كىرەبەرىستەگى كيىم ىلگىشكە ىلە سالىپ، ىلگەرى وزدى. اشىق قالعان ەسىكتەن ىستىق بۋ لاپ بەردى. بۋالدىرلانعان الاكولەڭكەدە شىلاپشىن ۇستاعان، ءبىر-ءبىرىنىڭ ارقاسىن ىسقىلاعان ادامداردىڭ سۇلبالارى كورىنەدى. ىلعال اۋامەن بىرگە نەشە ءتۇرلى اعاشتاردىڭ اشقىلتىم ءيىسى مۇرىنعا كەلدى.
ءيىس تە مۋزىكا سياقتى، سەزىمتال جانعا ۇيىرسەك كەلەدى. كورگەنىڭ مەن ۇستاعانىڭنان ارتىق ۇشاندىرادى.
جادىڭدى اڭكى-تاڭكى قىلىپ قوپارىپ كەتەر كەزى دە بار. جالاڭاش تاندەرگە شىپ-شىپ ءتيىپ جاتقان اق قايىڭ، ەمەن جاپىراقتارىنىڭ ءتىلىن انىق تۇيسىنگەن مۇحيت قايىرىلىپ كەتكەن ەسىكتىڭ تۇتقاسىن قارمالاپ تابالدىرىقتان اتتاي بەرىپ، ءبىر اياعى سىرتتا، ءبىر اياعى ىشتە كىدىرىستەپ قالدى.
- اۋ، كوكە، ەسىككە كەرىلمەي، بولساڭشى.
- اي، نە بولدى، تەز، جابىڭدار، بولىڭدار!
بۋعا ورانعان ىشتەگىلەر شۋ ەتە قالىستى.
- گەني، تەز، كىر ىشكە!
مۇحيت جاقىن كەلگەندە بايقادى - جانتەمىر شىلاپشىنعا سۋ تولتىرىپ جاتىر ەكەن. بۋدىڭ اراسىنان مۇحيتتى بايقادى دا، بويىن جازىپ، ەرىنە سويلەپ، ايتا سالدى:
- اي، گەني، سۋىق سۋ قوسىپ اكەلەرسىڭ، مەن جوعارىعا كەتتىم. مۇحيت ورتا شىلاپشىندى شالت قيمىلداپ كوتەرە بەردى دە، جانتەمىرگە قاراي شاشىپ جىبەردى. مۇرتى تىكىرەيىپ كەتىپتى.
- اي-ياايىي-ي! ەي، جىندىمىسىڭ؟! جەل كوتەرگەن كويلەكتىڭ ەتەگىندەي كولبەڭ ەتە قالعان ىستىق سۋدىڭ ءبىر ءتىلى ماي قۇيرىقتى جالاپ ءوتتى. ىرشىپ كەتكەن جانتەمىر، تايعاناقتاي جۇگىرگەن بويى ەسىكتى تەۋىپ اشىپ، باسسەينگە كۇمپ بەردى.
- ايھاي-ھاي-ھاي! راحات-اي!
باسسەيننىڭ سۋىن ويران-توپىر قىلىپ، بەلىنە دەيىن كوتەرىلە قۇلاشتاپ ءارلى-بەرلى ويقاستادى.
- اي، گەني، سەن ادام ولتىرەسىڭ! بىزگە جۇمىسقا كەلسەيشى، بىردەن وسەسىڭ.
وسى مونشادا قونا جاتىپ شومىلاتىنداي بولىپ كەتكەن جىگىتتەردىڭ ءبىرى بۋلاۋ بولمەسىنىڭ ەسىگىن اشتى. كيىز قالپاقتارىن ميلىقتاي كيىپ ىشكە ۇمتىلعانداردىڭ سوڭىن الا مۇحيت تا كىردى. قابىرعانى توبەگە دەيىن قاپتاپ تاستاعان اق قايىڭ تاقتايلاردىڭ بۋسانعان ءيىسى ىستىق اۋامەن قوسىلىپ كەڭسىرىك قاپتى. جانتەمىر ساكىنىڭ ەڭ بيىك باسپالداعىنا ەكپەتىنەن ءتۇسىپ جاتىپ الىپتى. مۇحيت ەڭ تومەنگىسىنە وتىردى.
بۇلار كىرگەندە وتىرعان جانىنداعى جىگىت سىپىرتقىسىن وڭدى-سولدى سىلتەپ جانىعا جەلپىندى. سىپ-سىپ ەتكەن سىپىرتقى جەلپىگەن ىستىق بۋ مۇحيتتىڭ بەتىن كۇيدىرىپ-كۇيدىرىپ وتەدى. مۇحيت ەكى قولىمەن بەتىن باستى. لاپ بەرگەن ىستىق ءتىلى دەنەنى جالىنداتا كۇيدىرىپ، ساپالاعان سىپىرتقىسى بويىڭداعى قانىڭدى كۇشتەپ قۋالايتىن ورىس مونشاسىندا وتىرىپ، الاۋىن تەرەڭگە بۇككەن ءمارمار تاستارىنىڭ سىپايى، سىرباز مىنەزبەن شىم-شىمداپ قانا تارايتىن قىزۋى قاراسۇيەگىڭدى بالقىتاتىن شىعىس مونشاسىن ويلادى.
كەنەت ىشتەگى جارىق جىپىلىقتاپ قويا بەردى دە، قاس-قاعىم ءسات قاراڭعىلىق ورنادى.
قاراڭعىدا ەسەكتىڭ اقىرعانى ەستىلدى.
جارىق جاندى.
مۇحيت داۋىس شىققان جاققا قارادى.
سول جاق بوساعادان ەسەك كورىندى.
قۇلاقتارى ءتىپ-تىك، كوزدەرى مولدىرەگەن اقبوز جانۋار تابالدىرىقتان اتتاي بەرە تاناۋى دەلديىپ ىشتەگى ءيىستى قۇشىرلانا تارتىپ-تارتىپ جىبەرىپ، كوزدەرى كىلگىرىپ، تۇشكىرگىسى كەلگەندەي، اپيىنشىشا ەلىتىپ ۇزاق تۇردى. كەنەت ءىشىن تارتىپ، قيقىلداپ-شيقىلداپ الىپ قاتتى اقىرىپ-اقىرىپ جىبەردى دە، تارپاڭشا شاپشىدى. سويلەگىسى كەلگەندەي استىڭعى ەرنى جىبىرلاپ، ۇستىڭگى ەرىنى قىبىرلاپ، كۇرەكتەي اپپاق تىستەرى اقسيىپ، جان-جاعىنا ەش ماعىناسىز قاراعان كۇيى قويانشا سەكەڭدەگەن كۇيى جوعارعى باسپالداققا ءبىر-اق شىقتى.
مۇحيتتىڭ ەسىنە تۇرىك اتا ءتۇستى. ەندى كەزدەسكەندە ەسەكتى كورگەنىن ايتقىسى كەلدى.
ءىسىنىپ كەتكەن تاقتايلار كۇيىپ تۇر ەكەن. اينالاسىنداعىلار ءۇنسىز. تەر شۇبىرعان ءۇستى-باستارىن سىپىرتقىمەن شىپىلداتا سابالاۋعا كوشتى. جانتەمىر تومەن ءتۇستى، شيقانداي بولعان دەنەسىنەن تەر سۇمەكتەپ تۇر. باسىن كەگجيتىپ، سىپىرتقىسىن گۇل سىيلايتىنداي ۇستاپ الىپتى.
- الديار، تاقسىر! سىزگە قىزمەت قىلسام دەپ ەدىم. قارۋلى قولدارىمەن مۇحيتتى جەلكەسىنەن الىپ تۇقىرتتى دا سابالاي باستادى. تىرسەكتەن باستاپ ىجداعاتتانا ءبىراز ۇرعىلادى دا، ىستىق سىپىرتقىنى تاقىمعا، سەگىزكوزگە ءسال باسىپ الىپ جونارقانى شىقپىرتا جونەلدى.
- قاراپايىم حالىقتىڭ وكىلى رەتىندە سىزدەي گەنيگە قىزمەت ەتكەنىمدى وزىمە اسا قۇرمەت تۇتامىن.
- قۇيرىعىڭ ونشا كۇيمەگەن-اۋ؟...
كۇلە بۇرىلعان مۇحيت ءۇنسىز قالدى. الدىندا تۇرعان دوسىنىڭ بۇلشىق ەتتەرى بىلەۋلەنگەن كەۋدەسىنىڭ ءار جەرى كوگەرىپ، قانتالاپ كەتىپتى. اۋەلى، جابىسىپ قالعان ەمەن جاپىراقتارى شىعار دەپ ەدى، جوق - سوققى ەكەن. اياۋسىز تيگەن اۋىر سوققى ىزدەرى كەۋدەسىندە سايراپ جاتىر.
جانتەمىر سىپىرتقىنى بۇنىڭ قولىنا ۇستاتتى. تايسالماي قاراعان كوزدەرى شوقتاي جايناپ تۇر. سىلەيىپ سۇلىق جاتىپ الىپ، ءوز-وزىندە ءوشى بارداي ۇزاق ۇرعىزدى. مۇحيت سىپىرتقىنى ەكى قولىنا كەزەك-كەزەك اۋىستىرىپ وتىرىپ، قولدارى سالدىراعانشا سىلتەدى.
دوسىنىڭ دەنەسى پىسكەن شايانداي قىزارىپ قابىرعاسىنداعى، جاۋىرىنىنداعى تاياقتىڭ سارعىش، كوكشىل ءىزى قىزىلشۇبارلانا باستادى.
ءۇن-ءتۇنسىز جاتقان جانتەمىر ءبىر كەزدە «راحمەت» دەپ اۋدارىلىپ ءتۇسىپ، ورنىنان تەز تۇردى دا سەلدىرىپ قالعان سىپىرتقىنى مۇحيتتىڭ قولىنان جۇلىپ الىپ بۇرىشقا لاقتىرىپ جىبەردى.
مونشاشى جىگىت لىپ ەتىپ العا ءتۇسىپ VIر بولمەنىڭ ەسىگىن اشتى. شاعىن ستول ءۇستى جايناپ تۇر ەكەن.
اقبوز ەسەك قۇلاقتارى سالبىراپ سول جاق بۇرىشتا تۇر. جىنى باسىلىپ قالىپتى.
مۇزداي سىرادان مول ءسىمىرىپ جىبەرگەن جانتەمىر بىلعارى ديۆانعا شالقايعان كۇيى ءوز-وزىمەن قالعان جانداي ۇزاق وتىردى. مۇحيت تا قىبىر ەتە قويعان جوق، ءولى تىنىشتىق بىرازعا سوزىلدى. ءبىر كەزدە، جانتەمىر سىرانى باسىنا كوتەرىپ دەمالماستان ءىشىپ سالدى دا، الدىنداعى تاماققا باس قويدى. مۇحيت قاراپ وتىر، سول باياعى ادەتى - داستارحانعا ومىراۋلاپ جاتىپ الىپ، شورتان تۇمسىعى كىرىپ كەتەردەي ەمىنە ءتۇسىپ، تاباقتى جاقىنىراق تارتىپ، ەكى ۇرتىن نىعايتتاپ، الدىنداعى استى قىرعىن تيگەندەي قىلىپ جەي باستادى. سۇلگىمەن اۋزىن، قولىن ىجداعاتتاپ ءسۇرتىپ الىپ، اجالى جەتكەن الدەبىر اڭگىمەنى ءسوز ەتىپ وتىرعانداي بەي-جاي سويلەي باستادى.
- ءبىر كۇنى باستىق شاقىرادى دەگەن سوڭ كەلسەم، ساشا حۆان ءاي-ءشاي جوق ايعايلاپ قارسى الدى. تاپ ءبىر مەنى تانىمايتىن ادام سياقتى. كابينەتىندە بۇكىل ءبولىم باسشىلارى وتىر. سولاردىڭ كوزىنشە ماعان «ەسەك، جەمقورسىڭ» دەپ اقىردى. اۋىزىمدى اشتىرمادى. مەنىڭ دە قانىم باسىما شاپتى. ۇيىمىزدە كۇنارا قوناق بولىپ جۇرگەن، اكەممەن اڭعا دا، بالىق اۋلاۋعا دا ءبىر شىعاتىن دوسىنىڭ اياق استىنان وزگەرىپ، جۇرتتىڭ كوزىنشە قۇتىرعان يتشە تالاعانىنا شىداي المادىم. قىزمەتتىك قۇجاتىمدى، پيستولەتىمدى الدىنا تارس ەتكىزىپ لاقتىردىم دا شىعىپ كەتتىم. پيستولەتتى بەتىنە جىبەرەيىن دەپ ەدىم، اكەمدى ويلادىم.
سالىق تولەمەي، مەملەكەت قازىناسىنا ءتۇسۋى ءتيىس ميلليونداعان تەڭگەنى جاسىرىپ قالعان ءبىر فيرمانىڭ باسشىسىنىڭ ارتىنان ءتۇسىپ، قىسپاققا الا باستاعانمىن. ول ءبىر كۇنى مەنى قالا سىرتىنا دەمالۋعا شاقىردى. بارماس ەدىم، سىيلى ادامدى اراعا سالدى.
جانتەمىر ءبىرۋىس تىسشۇقىعىشتى بەلىنەن ءبىر سىندىرىپ كۇلسالعىشقا تاستاي سالدى.
باردىم. ايتقان جەرگە كەلسەم ەشكىم جوق، داياشى جىگىت كۇتە تۇرۋىمدى ءوتىنىپ تىلدەي قاعازدى قولىما ۇستاتتى. فرانتسۋز ءاتىرى اڭقىعان قاعازدى جىرتىپ، تەرىس اينالىپ كەتە بەرگەنىمدە تۋ سىرتىمنان «جانتيك...» دەگەن ايەل ادامنىڭ داۋىسى ەستىلدى. تانىس داۋىس. جۇرەگىم القىنىپ قويا بەردى. ءىشىم ءبىر نارسەنى سەزدى دە، قايىرىلماي كەتە بەرگىم كەلىپ ەدى، وعان ءالىم كەلمەدى.
ءبىر كەزدە تۇلا بويىمدى ىستىق لەپ شارپىپ ءوتتى دە، يىعىما جىبەكتەي قول تيگەنىن سەزدىم. ەرىكسىز بۇرىلدىم - قارسى الدىمدا جاننا تۇردى. ەركەلەي كۇلىپ قولتىعىمنان الا جونەلدى. انا بيزنەسمەننىڭ ايەلى ەكەن. جاننا ءوزى ءۇشىن قارا جەردى جارىپ جىبەرۋگە باقيىل ەكەنىمدى بىلەدى عوي... بانالنو؟ راسى وسى...
سول كەشتە، رەستوراننىڭ مۋزىكانتتارىن ۇيلەرىنە قايتاردىم دا جاننا پيانينودا مەن سكريپكادا «نيبەلۋنگتار ساقيناسىن» وينادىق. العاشقىدا توسىرقاپ قالعان جۇرت «براۆو! براۆو!» - دەپ ەكەۋىمىزدى ساحنادان جىبەرمەدى. سول كەشتە يەسىز قالعان جانىم ءتىرىلدى، ءوز-ءوزىمدى ىشتەي ايادىم دا... ولار مەنىڭ بىرنەشە بايقاۋدىڭ لاۋرەاتى ەكەنىمدى قايدان ءبىلسىن...
جاننا ءوتىنىشىن ايتتى. «ءومىر بويى تۇتقىنىڭمىن، تۇتقىندا ەرىك بولۋشى ما، كونەمىن دە» دەگەنىمدە كۇلىپ - «تۇتقىنعا ۇقسامايسىڭ» دەدى. نەگە دەپ ەدىم - «تۇتقىنعا قاراعاندا قوڭدىلاۋسىڭ» دەدى.
جاننا كۇيەۋىنە سۇيمەي تيگەنىن ايتتى. «سەنى سۇيمەيمىن، ادامىم كەزدەسسە قاي كۇنى بولسا دا ەتەگىنەن ۇستاپ، ەرىپ كەتە بەرەمىن» دەپ جار توسەگىندە جاتىپ ەسكەرتكەنمىن» - دەدى. تاڭەرتەڭ كۇلىپ تۇرىپ بەتىمنەن ءسۇيدى دە قوشتاستى. جاننانىڭ كۇلكىسىن بىلەسىڭ عوي. كۇلكىسىنە جانىم قۇربان ەدى عوي. ول بىراق بۇرالا باسىپ مەنەن الىستاي بەردى. سوڭعى ءۇمىتىم جاننانىڭ ءتۋفليىنىڭ تىقىلىمەن بىرگە جوعالدى.
جانتەمىر وسى جەردە كىدىردى. مۇحيت تا ۇندەمەدى. جاننانىڭ بيزنەستەرى وسىندا، وزدەرىنىڭ شەت ەلدە تۇراتىنىنان حاباردار-دى.
- جۇمىستان كەتىپ قالعانىمدى ەستىگەن اكەم ءبىزدىڭ مەكەمەگە مەنى ءوزى ەرتىپ كەلدى. مەنى دالىزدە قالدىرىپ حۆانمەن وڭاشا سويلەستى. اكەم كابينەتتەن شىعىپ كەتكەن سوڭ ساشا حۆان مەنى پودۆالعا الىپ باردى. ەسىكتى ىشىنەن ءىلدى. كوستيۋمىن شەشىپ تاستادى دا تالتايىپ تۇرا قالدى. حوپ-حي دودان ءۇشىنشى دانى بار ەكەنىن بىلەتىنمىن. ءبىر كەزدە قولدارىن قاناتشا جايىپ جىبەردى دە، ىشقىنا سەكىرىپ ەكى اياعىن مەنىڭ توبەمنىڭ تۇسىندا ەكى الاقانىنا سارت ەتكىزدى. مايمىلشا توپ ەتىپ جەرگە ءتۇسىپ، شىڭعىرىپ جىبەرىپ ىرشىدى دا «جانتەمير، تۆوي وتەتس ناستوياششي مۋجيك!» دەپ اقىرىپ جۇرەگىمنىڭ تۇسىنان ءبىر تەپتى. ەسىمدى جيسام - ەكى قولىمنان توبەگە اسىپ قويىپتى. كەۋدەمنەن الدەنەشە تەپتى. تۇرىپ تا تەپتى، سەكىرىپ كەلىپ تە تەپتى، اياقتارىن قايشىلاپ تا تەپتى. سوققىلارى عاجاپ ەكەن! قولىن ءبىر دە كوتەرمەدى، تەك قانا اياقتارىن كورىپ ۇلگەرىپ جاتتىم. جىگىت دەپ ساشانى ايت! ەسىم اۋىپ كەتسە بەتىمە ءبىر شەلەك مۇزداي سۋدى شاشىپ جىبەرەدى دە تاعى تەبەدى. راحمەت ايتەۋىر، باسىما، بەتىمە تيمەدى. تالاي توبەلەستى كورسەم دە تاپ ساشاداي سوققىردى كورمەپپىن. تازا كلاسسيكا!..
مۇحيت مونشادان شىققاسىن كولىككە جارتى ساعاتتىق جەردەگى ۇيىنە قاراي جاياۋ اياڭدادى. ورتالىق كونتسەرت زالىنىڭ الدىنان ءوتىپ بارا جاتىپ كەلەسى ايدىڭ رەپەرتۋارىندا ءوزىنىڭ ەكى بىردەي شىعارماسى تۇرعانىن كوردى. سيمفونيالىق وركەستردىڭ ءۇنى قۇلاعىنا كەلدى...
تەز جۇرگەندىكى مە جاۋىرىنى تەرشي باستادى. كونسەرۆاتوريانىڭ جانىنان ءوتتى. دەمالىس كۇنى بولسا دا مۋزىكانتتار مەن انشىلەر جاتتىعىپ جاتىر ەكەن.
ادەمى ءۇيدىڭ تۇبىنە توقتاپ اسپانمەن تالاسقان ۇشار باسىنا قارادى. مونشادان شىققالى بىرەۋ قۋىپ كەلە جاتقانداي ەمپەلەڭدەيمىن دەپ شارشاڭقىراپ قالىپتى. سومكەسىن جانىنا قويدى دا ورىندىققا وتىردى. جاڭا سالىنعان ۇيگە يەلەرى كوشىپ كەلىپ جاتىر ەكەن - ادامدار ءۇي جيھازدارىن ماشينالاردان ءتۇسىرىپ جاتتى. بۇل ءزاۋلىم ءۇي بالا كەزىندە جانتەمىر، جاننا ۇشەۋى كوپ كەلەتىن بۇرىڭعى تيۋز-دىڭ ورىنى ەدى.
جانتەمىر ەسىنە ءتۇستى. وقىپ جۇرگەندە ارالارىندا ءبىرىن ءبىرى كورمەسە تۇرا المايتىنداي دوستىق بولماعانىمەن ۇزىلىسكە شىققان سايىن باستارى قوسىلا قالاتىن. بۇگىندە سول قيماستىقتان ءىز دە قالماپتى. جاڭا، شىعىس مونشاسىنا قايتا كىرگەندە بايقادى - جانتەمىر تازا سەيسەپ الدىرىپ ەجەلگى گرەكتەرشە اق ماتاعا قايتا ورانىپ العان ەكەن. بۇل تۇرىنە مۇحيتتىڭ كوز توقتاتقانىن بايقاپ «ءبارى تاماشا!» دەگەندەي سۇق ساۋساعى مەن باس بارماعىن ساقينالاپ، وڭ قولىن جوعارى كوتەردى دە ءبىر كوزىن قىسىپ قالدى... جوق جەردە ءوز-وزىنە توقتاۋ سالىپ، دەم بەرگەندەي بولىپ تۇرعان دوسىنىڭ بۇل ءتۇرىن كورگەن مۇحيتتا اياۋشىلىق سياقتى ءالسىز سەزىم پايدا بولدى دا ونىسىن ءبىلدىرىپ المايىن دەپ تەرىس اينالىپ كەتتى.
سول اياۋشىلىق سەزىمى قايتا ورالعان مۇحيت سوزالاڭداپ ورىنىنان تۇردى. ابىلايحان مەن قابانباي كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىنا كەلگەندە جەراستى جولى اۋىزىنان شىعىپ جاتقان «كوروعىلىنى» ەستىدى. باسىندا اپپاق كيىزدەن تاقياسى، قابىرعاعا سۇيەنىپ كۇي تارتىپ وتىراتىن سول جىگىتتىڭ قاعىسى. قولىن ءبىر مىقتى قويعان... كۇيشىنىڭ ەكى كوزىن تارس جۇمىپ الىپ، كۇيگە بەرىلە تەڭسەلگەنىنە دەيىن كوز الدىنا كەلگەن مۇحيت ەكىۇداي كۇيدە ءبىراز تۇردى. بۇل جولى جەراستى جولىنا ءتۇسىپ، كۇيشىنىڭ الدىنان وتكىسى كەلمەدى. كۇي بىتكەنشە تىڭدادى دا، جول جيەگىندەگى تەمىر شارباقتان سەكىرىپ ءوتىپ ارعى جاققا تىكە تارتتى.
ءبىر كۇنى ءتۇس كەزىندە وپەرا تەاترىنان، دايىندىقتان شىعىپ كەلە جاتىپ «الماتى» قوناق ۇيىنە جاقىنداي بەرە ناۋرىزدىڭ اقشاقارى الا-قۇلا جاتقان گۇلزاردىڭ ءبىر شەتىندە، كوك مايسانىڭ ۇستىندەگى ەسەكتى كوردى. تۇگىن تارتسا مايى شىعار ماقۇلىق تىقىرىلاپ قىرقىلعان كوككە قۇلاي كەتىپ، اۋناپ-اۋناپ الادى دا قارعىپ تۇرىپ كوزدەرى جايناپ جان-جاعىنا قارايدى...
مۇحيتتىڭ ەسىنە جانتەمىرمەن سوڭعى كەزدەسكەنى ءتۇستى.
- حۆاننىڭ سەنى كوكالا قويداي قىلىپ ۇرعانىن
اكەڭ بىلە مە؟
- بىلەدى. وندا تۇرعان نە بار؟
- قويشى؟!..
- نە قوياتىنى بار. اكەم حۆاننىڭ كابينەتىندە وڭاشا قالعاندا «ەتى - سەنىكى ، سۇيەگى - مەنىكى، تەك جۇمىستان شىعارما» دەگەن ەكەن.
- ونى قايدان ءبىلدىڭ؟
- حۆان ءوزى ايتتى.
- تاياق جەگەنىڭدى قاشان ءبىلدى؟
- سول كۇنى-اق بىلگەن.
- قالاي؟
- ساشا حۆان اكەمە ءوزى زۆونداپتى.
- شىن با؟
- شىن.
- اكەڭ دەنەڭدى كوردى مە؟
- كوردى.
- شوشىعان شىعار؟
- نەگە شوشيدى؟ قاتىن العانىڭشا جازىلىپ كەتەدى دەدى.
جانتەمىر نەگە ەكەنى بەلگىسىز قارقىلداپ كۇلىپ جىبەردى. مۇحيتقا ونىڭ كوزىندە اۋىر مۇڭ بار سياقتى بولىپ كورىندى.
ەندى جانتەمىرمەن كەزدەسپەسىن ويلادى. بىراق تا، كىم ءبىلىپتى...
03.04.2011 الماتى - اتىراۋ
