امانگەلدى كەڭشىلىكۇلى. تاعدىرمەن بەتپە-بەت (جالعاسى)
جانارىمدى تۇمانمەن تۇمشالادىم،
...سەرىپپەسى ءۇزىلىپ تۇر ساداعىم.
جىگىتىنەن قازاقتىڭ دوس تابا الماي،
قىز دا بولساڭ، مەن ساعان مۇڭ شاعامىن،
اۋىرلار دەپ ويلاپ پا ەم مۇنشا ءحالىم...
سالىستىرمالى تۇردە ونەردەگى ادامداردى ۇشكە بولۋگە بولادى. العاشقىلارى ماعىنالى ەشتەڭە جاساماسا دا، قىبىرلاپ-جىبىرلاپ، تومەندە ءجۇرىپ-اق بارلىق تىرلىگىن بىتىرەتىن باۋىرمەن جورعالاۋشىلار. ءومىردىڭ بۇكىل راحاتىن سولار كورەدى. ار-ۇياتىن ساتىپ، تىرشىلىكتىڭ قامى ءۇشىن پەندەشىلىككە سالىنىپ، ءار كىمگە ءبىر جالتاقتاپ وتىرىك ءومىر سۇرەدى. ماعىنالى ەشتەڭە تىندىرا الماسا دا، مانساپقا جەتىپ، اتاق-داڭققا بولەنەدى. ءبارى شەتىنەن پىسىق كەلەدى. توم-توم قىلىپ، جارقىراتىپ كىتاپتارىن شىعارادى. ماقتالادى. دۇرىسى - ءبيتىن سالىپ ءجۇرىپ، وزدەرىن ماقتاتقىزادى. ونەردە جۇرگەندەردىڭ باسىم بولىگىن، سالماعى جوق، ولگەن كۇنى شىعارماشىلىعى دا وزدەرىمەن بىرگە سۋىق كورگە كومىلەتىن، قاناتى جوق وسىنداي ادامدار قۇرايدى. ولار - دارىنسىزدار.
ونەردە بەلگىلى ءبىر بيىكتىككە دەيىن عانا ۇشا الاتىن ۇركەردىڭ شوعىرىنداي عانا توپ بار. ولار كوپ وقىپ، كوپ ىزدەنەدى. ونەرگە مەيلىنشە ادال بولۋعا تىرىسادى. جاعىمپازدىققا، ەكىجۇزدىلىككە، كورسەقىزارلىققا سالىنباي، وندايدان بويىن اۋلاق ۇستايدى. ومىردەگى دە، ونەردەگى دە ۇستانىمىنان تايمايدى. ولار - تالانتتار.
جانارىمدى تۇمانمەن تۇمشالادىم،
...سەرىپپەسى ءۇزىلىپ تۇر ساداعىم.
جىگىتىنەن قازاقتىڭ دوس تابا الماي،
قىز دا بولساڭ، مەن ساعان مۇڭ شاعامىن،
اۋىرلار دەپ ويلاپ پا ەم مۇنشا ءحالىم...
سالىستىرمالى تۇردە ونەردەگى ادامداردى ۇشكە بولۋگە بولادى. العاشقىلارى ماعىنالى ەشتەڭە جاساماسا دا، قىبىرلاپ-جىبىرلاپ، تومەندە ءجۇرىپ-اق بارلىق تىرلىگىن بىتىرەتىن باۋىرمەن جورعالاۋشىلار. ءومىردىڭ بۇكىل راحاتىن سولار كورەدى. ار-ۇياتىن ساتىپ، تىرشىلىكتىڭ قامى ءۇشىن پەندەشىلىككە سالىنىپ، ءار كىمگە ءبىر جالتاقتاپ وتىرىك ءومىر سۇرەدى. ماعىنالى ەشتەڭە تىندىرا الماسا دا، مانساپقا جەتىپ، اتاق-داڭققا بولەنەدى. ءبارى شەتىنەن پىسىق كەلەدى. توم-توم قىلىپ، جارقىراتىپ كىتاپتارىن شىعارادى. ماقتالادى. دۇرىسى - ءبيتىن سالىپ ءجۇرىپ، وزدەرىن ماقتاتقىزادى. ونەردە جۇرگەندەردىڭ باسىم بولىگىن، سالماعى جوق، ولگەن كۇنى شىعارماشىلىعى دا وزدەرىمەن بىرگە سۋىق كورگە كومىلەتىن، قاناتى جوق وسىنداي ادامدار قۇرايدى. ولار - دارىنسىزدار.
ونەردە بەلگىلى ءبىر بيىكتىككە دەيىن عانا ۇشا الاتىن ۇركەردىڭ شوعىرىنداي عانا توپ بار. ولار كوپ وقىپ، كوپ ىزدەنەدى. ونەرگە مەيلىنشە ادال بولۋعا تىرىسادى. جاعىمپازدىققا، ەكىجۇزدىلىككە، كورسەقىزارلىققا سالىنباي، وندايدان بويىن اۋلاق ۇستايدى. ومىردەگى دە، ونەردەگى دە ۇستانىمىنان تايمايدى. ولار - تالانتتار.
الىپ قاناتى بار، ءار ۇشقان سايىن تەك بيىكتە سامعايتىن، دۇنيەگە سيا الماي وتەتىن ەرەكشە جاراتىلعان ادام دا كەلەدى ومىرگە. ول قوعامداعى ادىلەتسىزدىككە توزبەي، تاعدىرىنا باعىنباي، ونىمەن كۇرەسىپ ءومىر بويى ازاپ شەگەدى. ءومىردىڭ بيىك اسپانىن ىزدەپ الاسۇرىپ، جانى تىنىشتىق تاپپاي قينالادى. دۇنيەنىڭ بۇكىل رۋحاني بايلىعىن گاۋھار تاستاي ۋىستاپ جۇرەگىنە جينايدى. قوعامنىڭ زاڭدىلىعىنا باعىنعىسى كەلمەي، اعىسقا قارسى جۇزەدى. شىعارمالارىن سيامەن ەمەس، قانىمەن جازادى. ول رابايدا، عاسىردا ءبىر تۋاتىن - ۇلى تالانت.
تاۋداي بيىك مۇقاعالي دا - قۇداي الىپ قاناتىمەن جاراتقان سونداي ۇلى تالانت ەدى. ءادىلىن ايتساق، وسىناۋ بيىك اسپاننىڭ استىندا ۇشۋ دا اقىننىڭ قۇلاشىن كەڭىنەن جايۋىنا ازدىق ەتتى. ويتكەنى مۇقاعاليدىڭ ءوز ىشىندە ءومىر سۇرگەن ۇلى اسپانى، دۇنيەنىڭ اسپانىنان بيىك-تۇعىن. سوندىقتان دا ۇلى اقىن، دۇنيەنىڭ اسپانىن جارىپ شىققىسى كەلىپ، ءار ۇشقان سايىن قايتا-قايتا بارىپ وعان الىپ قاناتىمەن سوعىلدى. ءار سوعىلعان سايىن، اقىن بولىپ جاراتىلعانىنا وكىنىپ، قاناتىنىڭ قاۋىرسىنىن وڭدىرماي سىندىرىپ الىپ، قاتتى كۇيزەلدى. بىراق قاناتى جازىلا سالىسىمەن بيىك اسپاندا الا الماعان ءوشى بارداي قىران-اقىن قايتادان قاناتىن جازىپ، سول جاققا قاراي ۇشتى.
اقىن بولىپ نەسىنە جاراتىلدىم،
اراسىندا قاپ قويماي قارا ءتۇننىڭ،
قاسيەتىن سەزەم دەپ انا ءتىلدىڭ،
قاۋىرسىنى قالمادى قاناتىمنىڭ.
قۋ تىرلىككە قۇل بولىپ، اياڭ باسىپ،
قۇلاشىمدى جايا الماي باراتىرمىن
جاۋھار جىرلارى ميلليونداعان ادامداردىڭ جۇرەگىن جاۋلاعان اقىننىڭ دا ءدال وسىنداي قاسىرەتتى وكىنىشى بولادى ەكەن-اۋ! كاۋسارداي مولدىرەۋگە جاراتىلعان مۇقاعاليدىڭ جانارىن نەگە كىرەۋكە مۇڭنىڭ كىربىڭى باستى؟ وي قابىرعاسى سوگىلىپ، شابىتتىڭ داريا تولقىنى تاسىپ، بويىنا سىيماعاندا داۋىلدارعا دا، جاۋىندارعا دا قاراماي، اعىندارعا قارسى ءجۇزىپ، دامىلداماي، قارا نوسەردىڭ قاعىنعانىن دا ەلەمەي اسپانعا قاراي سامعايتىن قىران-اقىننىڭ شىنىمەن دە كۇننىڭ قارا سۋىعى توڭدىرعان تورعايداي شىرىلداپ، گۇلدەي نازىك ايەلدىڭ جانىنان پانا ىزدەگەنى مە؟
بۇل نە سوندا؟ كىرپىگىنە ءۇمىت ىلدىرە الماي وتكەن مۇقاعاليدىڭ بارىنەن دە ءتۇڭىلىپ، مەزى ەتكەن ويلارىنان شارشاپ، اقىر سوڭىندا تاعدىرىنان جەڭىلگەنى مە؟ جوق، ولاي بولماسا كەرەك؟
اقىن جەڭىلگەن جوق. تاعدىرىمەن بولاتىن اقىرعى شايقاسقا شىعۋ ءۇشىن، ءومىر مايدانىندا قاناتىنداعى قاۋىرسىنىنىڭ ءبارى سىنعان جارالى قىران سوڭعى كۇشىن جيناپ جاتىر. ومىرلىك بازىناسىن ايتىپ بولعان سوڭ، ول قايتادان بيىككە سامعاپ، بۇزىپ شىققىسى كەلىپ، جارالى قاناتىمەن تاعى دا دۇنيەنىڭ اسپانىنا بارىپ سوعىلادى. تاعدىرىمەن شايقاسىپ ولۋگە تاۋەكەل ەتىپ، قاناتى مايىرىلىپ، كوزى قانتالاعان قىران-اقىندى ەندى ەشكىم توقتاتا المايدى.
مومىن ەدىم، جاقسى ەدىم، ۇياڭ ەدىم،
اتتاپ ءوتتىم ولاردىڭ قيا بەلىن.
ەندى، مىنە، قاۋقارسىز قۇر اشۋدى.
جيا بەرگىم كەلەدى، جيا بەرگىم.
ماڭدايىمنان سيپايتىن ءبىر جان بولسا،
ەندى قالعان ءومىرىمدى قيار ەدىم.
زاماننىڭ قوڭىراۋىنداي كەۋدەسى بار اقىنعا تاعدىردىڭ قۇلپى ءبارىبىر كىسەنىن سالا المادى. مۇقاعاليدىڭ «بۇلىكشىل-بۋنتارلىق» بۇزاقىلىعىنىڭ سەبەبىن تۇسىنە الماعاندار ونى ءتىپتى اقىل-ەسىنەن ايىرىلعان جىندىلاردىڭ قاتارىنا دا قوسىپ قويادى. شىندىعىندا ونىڭ ءبارى «بۇزاقىلىق» تا، «جىندىلىق»، «سوتقارلىق» تا ەمەس، مۇقاعاليدىڭ اقىندىق مىنەزى بولاتىن.
تاعدىرمەن بەتپە-بەت كەلگەندە اقىندى تالاي رەت تۋرا جولدان تايدىرىپ جىبەرگەن دە، سونىمەن قاتار ونى ونەردىڭ بيىك شىڭىنا كوتەرگەن دە سول مىنەز ەدى. (جۇرەك پەن ميدىڭ قاتپارىندا جاسىرىنىپ جاتقان ويدىڭ كەنىشىن ىزدەگەن مۇقاعاليدىڭ ولەڭدەرىن ومىرشەڭ ەتىپ تۇرعان دا سول مىنەز ەمەس پە. تەرەڭىرەك ۇڭىلسەڭىز، مۇقاعاليدىڭ اقىندىق مىنەزىندە تەك اشۋ مەن ىزا عانا ەمەس، جۇرەكتەگى مۇزدى مايداي ەرىتىپ جىبەرەتىن كۇننىڭ شۋاعىنداي جىلى ليريزم مول. اقيقاتىن ايتساق، جيىرماسىنشى عاسىردا تۋعان باسقا ەش اقىننىڭ ولەڭىندە دە تابيعات پەن ءومىر سونشالىقتى نازىك ليريزممەن جىرلانعان ەمەس.)
ونەردەگى مىنەزىنىڭ ارقاسىندا تەك اسپانمەن تالاسقان بيىكتە عانا ۇشقان مۇقاعاليدىڭ، جۇرەگىن جارىپ شىققان اقبەرەن جىرلارى ىلعي دا قايشىلىقتا تۋىپ، اقىننىڭ جانىنا ءبىر ءسات تىنىشتىق بەرمەي، ونى ءۇستىن-ءۇستىن قينادى. اقىن ولەڭدەرىنىڭ رۋحىنان مۇقاعاليدىڭ جۇرەگىنەن تۋعان ءار جىرىنىڭ تولعاعىنىڭ اۋىر، ءارى قاتەرلى بولعانىن اڭعاراسىڭ. فاريزاعا ارناعان ولەڭىندە وسى ەرەكشەلىك تىم ايرىقشا سەزىلەدى.
بىلمەيمىن، بۇزىقپىن با، جىندىمىن با؟!
كەپ تۇرادى تەلىگىم مۇڭدى-مۇڭعا.
ەندى قالعان ءومىردىڭ قۇردىمىندا،
ولتىرسەڭ دە كومبەيمىن جىردى قۇمعا!
ءنول بولادى دەپ ايتام، جالتارمايمىن،
كوبەيتسەڭ دە قانشاما مىڭدى مىڭعا..
داريا ءتىلدىڭ اعىنىمەن، اقىن اۋزىمەن ايتىلعان ءسوزدىڭ ءبارىنىڭ دە اقيقات ەكەنىن مويىنداماسقا لاجىمىز جوق. وڭكەي نولدەرگە كۇيىنگەن اقىندى شەگىپ جاتقان ازابىنان قۇتقاراتىن ءبىر-اق قۇدىرەت بار - ءولىم. امال قانشا، ەگەر جۇرەگىنىڭ ەسىگىن قاعىپ تۇرعان اجال بولسا، مۇقاعالي اقىن ودان دا شوشىماي، قۇداي ايداپ اكەلگەن قوناعىنداي قارسى الۋعا ءازىر.
كوكىرەگىندە ومىرگە ايتىلماعان تالاي عاشىق ءانى كەتىپ بارا جاتقانى بولماسا، يتكە تاستايتىن سۇيەگىن دە اقىنعا قيماعان قۋ تىرشىلىكتە نە قىزىق قالدى؟ قۇداي اۋزىنا سالعاندا، كورىپكەلدىكپەن ءوزىنىڭ ەسەبىندە جازعانداي قىرىقتىڭ بەسەۋىندە، ومىردەن ءتۇڭىلىپ ىشكىلىككە سالىنىپ كەتكەن، وتتى جىرلارى ميلليونداعان ادامداردىڭ جۇرەگىن نۇرلاندىرعان مۇقاعالي اقىندى اجال جەردىڭ ازابىنان قۇتقارىپ، ماڭگىلىككە قۇشاعىنا الدى.
ءوزىمنىڭ ەسەبىمدە
مەن بيىل ءدال قىرىقتىڭ بەسەۋىندە.
كىم بىلەدى..
ەندىگى قالعان ءومىر
نەشە جىلعا جەتەرىن،
نەشە كۇنگە؟
ۇمىت بولىپ ەسەبىڭ، ەسەگىڭ دە،
ۇيىقتاپ كەتسەم بولعانى توسەگىمدە
قىرىقتىڭ بەسەۋىندە.
ادال ەدىم،
ارتىنشا «ارام» بولدىم،
ادام ەدىم،
اقىرى «نادان» بولدىم.
جيىلىپ بۇل جالعاننىڭ جاماندىعى
اقىرى ماعان قوندى.
جامان بولدى.
ايتىڭدار،
قايسىسىڭ بار ارداقتاعان.
تارازىعا تەڭ قويىپ، سالماقتاعان؟
باسىلعان ماڭدايىما قارعىس تاڭبا،
قاراۋعا جان باتپاعان،
جاپالاق ەمەسپىن مەن جالباقتاعان،
قىرانمىن ەكى كوزىن قان قاپتاعان.
اقىرى، بايعۇس اقىن ءولىپ تىندى. ونى ولتىرگەن كىم؟ زامان با، قوعام با، الدە ادام با؟ جوق، ولاردىڭ ەشقايسىسى دا ەمەس. اقىندى ولتىرگەن ونىڭ جۇرەگىنەن تۋعان ولەڭدەرىنىڭ ۇشقىنى. ۋاقىت وتە كەلە سول ۇشقىن جالىنعا اينالىپ، وتتى جىرلارمەن قاۋىشقان اقىننىڭ جان الەمىن ورتەدى. قاتتى قينالعان كۇندەردە اقىن ىشىندە جانعان وتتىڭ جالىنىن سوندىرە الماي، تالاي رەت ازاپقا ءتۇسىپ، ارپالىسقان جوق پا ەدى.
ايتاتىن ساعان سىرىم بۇل،
ەرتەڭىم مەنىڭ بۇلىڭعىر.
السىرەپ دىمىم قۇرىپ ءجۇر.
اداسىپ مەنەن كەتكەن بە؟
اينالايىن قۇلىن-جىر.
ايتاتىن ساعان سىرىم بۇل،
باستاۋدىڭ مۇزداي سۋىمەن
مەرت بولىپ كەتسەم جۋىندىر.
ورتەنگەن جاندى سۋىندىر
ءبىز ىلعي دا دۇنيەگە كەلەتىن ۇلى اقىنداردىڭ قاسىرەتكە بەلشەسىنەن باتىپ، ازاپ شەگىپ، جارىق دۇنيەدەن جاقسىلىق كورە الماي وتەتىنىنىڭ سەبەبىن ءومىردىڭ زاڭدىلىعىمەن تۇسىندىرۋگە تىرىسامىز. شىندىعىندا مۇنىڭ باسقا دا سەبەپتەرى بار.
ۇلى اقىنداردىڭ مىنا ءبىز سياقتى قاراپايىم پەندەلەردەن ءبىر ۇلكەن ايىرماشىلىعى تابيعات تا، تىرشىلىك ولاردان تىس جەردە ەمەس، ىشىندە ءومىر سۇرەدى. تابيعاتتىڭ دۇلەي داۋىلدارى ولاردىڭ كەۋدەسىندە سوعىپ، ۇسكىرىك ايازدارى جۇرەگىن توڭدىرىپ، اپتاپ ىستىقتارى جانىن كۇيدىرىپ جاتادى. تىرشىلىكتەگى ادىلەتسىزدىكتەر، قايعى-قاسىرەتتەر ولاردىڭ ىشىنە ءتۇسىپ كەتىپ، ونى وتتاي جاندىرادى.
قازاق پوەزياسىنىڭ جارقىراعان كۇنى مۇقاعالي ماقاتاەۆ اعات باسقان قادامدارى ءۇشىن حالقىنان كەشىرىم سۇراعان ءبىر ولەڭىندە، توسىندەگى تىنىم بەرمەيتىن زاتتىڭ جۇرەك ەمەس، وت ەكەنىن جىرلاعان-تۇعىن. اقىنعا عاجايىپ جىرلاردى جازدىرعان دا، تاعدىرىنا باعىندىرماي قويعان دا، قايتا-قايتا ازاپقا سالعان دا سول لاۋلاعان وتتىڭ قۇدىرەتى بولاتىن.
اقىر سوڭىندا جانعانعا دا كوڭىلى كونشىمەي، مىنا دۇنيەنى، جارىق كۇندى بار جان-تانىمەن ەمىرەنىپ سۇيگەن مۇقاعالي جۇرەگىندەگى وتتىڭ جالىنىنا ورتەنىپ ءولدى.
Meن سەنى سۇيگەم
جانىممەن سۇيگەم، جارىق كۇن!
جاتسام دا سۇيەم تۇڭعيىعىندا تامۇقتىڭ.
اق ساۋلەڭ سەنىڭ ايمالاپ مەنى،
جارىق كۇن،
تۇرعان دا بولار ۇستىندە مىناۋ تابىتتىڭ.
عارىشتان قۇيعان عالامعا ورتاق شۋاعىن،
سەزگەمىن بىلگەم،
مەن ءۇشىن ءبىر كۇن تىنارىن.
تاستاما مەنى،
تاستاما مەنى، شىراعىم!
شۋاعىڭ ءتۇسسىن،
ءشوپ بولىپ، مەيلى شىعامىن.
قوماعاي كوڭىل قۇمارتىپ وتكەن ارنەگە،
تىرلىكتە، سوناۋ تۇسكەمىن تالاي اۋرەگە.
كەشكەن ءومىر دە،
كورگەن باقىت تا - بارلىعى،
جەتپەيدى ەكەن عوي،
ءبىر كۇندىك سەنىڭ ساۋلەڭە.
ءبىر كۇندىك ساۋلە..
ءبىر كۇندىك جارىق مەكەنىم!
ماڭگىلىك تۇنەك - قاپاسقا قالاي كەتەمىن.
كەلمەيدى-اۋ ءتىلىم...
ولگەننەن سۇرا دەر ەدىم،
ءتىرى جاندارعا،
ءومىر دەگەننىڭ نە ەكەنىن.
ءومىر دەگەنگە،
تىرلىكتە، ءسىرا، جەتەر مە وي.
جارىق ساۋلەدەن باسقانىڭ ءبارى بەكەر عوي.
بەكەر عوي ءبارى،
بەكەر عوي ءبارى -بوتەن عوي.
ءومىر دەگەنىڭ - ءبىر كۇندىك ساۋلە ەكەن عوي!..
ايانىشتى ءولىم! اققۋ جىردىڭ قاناتىنا جازىلعان اقىننىڭ قانشاما ارمانى ورىندالماي، ىشىندە كەتتى. مىنە سول ءۇشىن ومىردەن تۇك قىزىق كورە الماي وتكەن مۇقاعاليدىڭ وپاسىز تاعدىرىنا قالاي وكپەلەۋگە دە قاقىسى بار.
اقىن دا - ادام بالاسى. كونگىسى كەلمەگەنىمەن، ءبارىبىر ول دا بارلىق ادامدار سياقتى تاعدىردىڭ جازۋىمەن باسىنا باقىت قۇسىنىڭ قونعانىن ارماندادى. بىراق ىلعي دا تاعدىر مۇقاعاليدىڭ اينالاسىن قالىڭ تۇمانمەن قورشاپ، ونىڭ باسىنا باقىت قۇسىن قونعىزباي قويدى. الايدا مىنا بىزدەر، ونىڭ جىرلارى جۇرەگىمىزدە ىزگىلىكتىڭ شىراعىن جاققان قاراپايىم وقىرماندارى، اقىن پوەزياسىنىڭ ميلليونداعان تابىنۋشىلارى مۇقاعاليدى زار جىلاتقان تاعدىردى، سول ءۇشىن جازعىرا الامىز با؟ جوق.
ەسىڭىزدە مە، گەتەنىڭ فاۋستىندا اقىن ءوزىنىڭ ءازازىل تاعدىرىنان ونىڭ كىم ەكەنىن سۇراعاندا ول «مەن ءومىر-باقي زۇلىمدىق جاساعىسى كەلگەنىمەن، ءومىر-باقي تەك يگىلىك تۋعىزا بەرەتىن قۇدىرەتپىن» دەپ جاۋاپ بەرمەۋشى مە ەدى. مۇقاعاليدىڭ تاعدىرى ونىڭ جەكە ءومىرى ءۇشىن عانا - تراگەديا، ال قاراپايىم حالىق، ياعني مىنا بىزدەر ءۇشىن - يگىلىك. ەگەر تاعدىر اقىندى قيناماسا، اۋىر ازاپتارعا سالماسا، زار ەڭىرەتپەسە بىزدىڭ ءبارىمىزدى دە ەرەكشە ەلجىرەتىپ، وقىعاندا ەسىمىزدەن تاندىرىپ جىبەرە جازدايتىن عاجايىپ جىرلار مۇقاعاليدىڭ جۇرەگىن جارىپ شىعار ما ەدى. جارىق دۇنيەگە مۇقاعاليدى اكەلگەن قۇداي ول تۋعاندا اقىندىق تاعدىرىن دا ونىمەن بىرگە جاراتتى. ۇمىتپاساڭىز، مۇقاعاليدىڭ «بەسىك بالاعىنداعى جىلان» پوەماسىندا بۇل كورىنىس جىلاننىڭ سيمۆولدىق بەلگىسىمەن ادەمى سۋرەتتەلەدى.
قىزىلشاقا ءسابي مۇقاعاليدى شەشەسى ۇيىقتاتىپ، بەسىككە بولەپ، كەرەگەگە سۇيەپ، جىلعادان سۋ الۋعا كەتىپ قالادى. اجەسى دە تەزەك تەرۋگە كەتكەن. كۇلۋگە دە، قۋانۋعا دا مۇرشاسى جوق اكەسى ءشوپ شاۋىپ ءجۇر. الدەبىر ۋاقىتتا شەشەسىنىڭ قۇلاعىنا نارەستەسىنىڭ شىرىلداعان ءۇنى ەستىلگەندەي بولىپ، جۇرەگى سۋ ەتىپ، ءبارىن تاستاپ ۇيىنە قاراي جۇگىرەدى. جۇرەگىن ۇستاپ ۇيىنە جەتسە، زاتىن بوتەن شوشىرلىقتاي دانەڭە جوق. ءسابيى تومپيىپ، قاننەن-قاپەرسىز بەسىكتە ءتاتتى ۇيقىدا جاتىر. ءبىر ۋاقىتتا ينە-مۇرتى تاناۋىنا شانشىلعان الا مىسىق ۇدىرەيىپ، بەسىككە قاراپ بىرىلداپ، قويا بەرەدى. سول كەزدە عانا اناسى تال بەسىكتىڭ بالاعىندا ورالىپ جاتقان قاراشۇبار جىلاندى كورەدى. قاپەلىمدە نە ىستەرىن بىلمەي، زارە-قۇتى قالماعان اناسىنىڭ ءسابيىن بەسىكتەن شەشىپ الۋعا دا دارمەنى بولماي قالادى. ءدال وسى ساتتە ۇيگە اجەسى كىرىپ كەلىپ، اقىننىڭ اناسى وعان ىمداپ بەسىكتەگى ءابجىلاندى نۇسقاپ كورسەتەدى. اجەسى بولسا نەمەرەسىنىڭ ءتىرى قالعانىنا كوزى جەتكەن سوڭ، جىلاندى قىسقاشپەن ۇستاپ الىپ، دۇشپانىنىڭ اۋزىنا ءسۇت تامىزىپ، ولتىرمەي جونىنە قويا بەرەدى.
داستانداعى بەسىك بالاعىنداعى جىلان اقىنعا تۇڭعىش رەت جولىققان تاعدىردىڭ سيمۆولدىق كورىنىسى. ەڭ العاش ول تاعدىر اقىنعا جىلان كەيپىندە جورعالاپ كەلدى.
مەن جاتىپپىن ەسەن-ساۋ بەسىگىمدە،
الدا بولىپ اجالىم، نەسىبەم دە.
تيتتەي-تيتتەي قىرىق كۇن سىعالاپتى.
قىرىق جاماۋ قۇرىم ءۇي تەسىگىندە.
الدە ساقتاپ، پەرىشتەم قاقتى ما ەكەن؟!
الدە قورعاپ مىسىعىم جاتتى ما ەكەن؟
الدە مەنىڭ دۇشپانىم ءوزى قورقىپ،
مەنەن كەلىپ قورعانىش تاپتى ما ەكەن؟!
نەگە مەنىڭ ۇيىمە توتە كىردى؟!
بەسىگىمە نەلىكتەن كوتەرىلدى؟!
نەگە مەنى شاقپادى؟!
سەزدى مە الدە؟!
مەن وزىنە جاۋ ەمەس ەكەنىمدى.
قاراشۇبار جىلان قالپىنداعى تاعدىر كەيىن مۇقاعاليعا ادام كەيپىندە جولىعىپ، كەزدەسكەن كەزدە تالاي رەت اقىندى اياماي شاقتى. شىندىعىندا تاعدىر دەگەنىمىز كوزگە كورىنبەيتىن قۇبىجىق ەمەس - ءدال ءوزىمىز سياقتى ادامدار عانا. اقىننىڭ قينالعان ساتىندە كومەكتەسپەگەن، ومىرىنە قارايلاسپاعان - زامانداستارى، جۇرەگىن جارالاعان -سىنشىلارى، ماڭدايىنان سيپاماعان -دوستارى، تالانتىن باعالاماعان، قۇرمەتتەمەگەن، قادىرىن كەش بىلگەن - جۇرتى، الاقانىنا سالىپ، ايالاي الماعان - قازاقتار.
ءار اقىننىڭ ءوز تاعدىرى بار. ماحامبەتتىڭ باسىن كەسكەن -جاۋىزدار، ابايدى ساباعان - قاسيەتسىزدەر، احمەت، ماعجان، جۇسىپبەك، مىرجاقىپ، ءاليحانداردىڭ باسىن جۇتقان - جالماۋىزدار، كۇنى كەشە عانا التىنبەكتى ولتىرگەن - وپاسىزدار... بۇل دا تاعدىرلار.
بەتپە-بەت كەلگەندە سول تاعدىر مۇقاعاليدى زار جىلاتتى. دەگەنمەن اقىننىڭ كوزىنىڭ جاسىن جاۋىن قىلىپ، قايتا-قايتا بوتاداي بوزداتقانىمەن ەش ۋاقىتتا دا مۇقاعالي ۇلى ولەڭدى تاعدىرىنان ءوش الۋدىڭ قۇرالىنا اينالدىرعان جوق. ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن ول زامانداسى فاريزاعا ارناعان ولەڭىندەگى «ولتىرسەڭ دە كومبەيمىن جىردى قۇمعا» دەگەن ۋادەسىن بۇزباعان مۇقاعالي بولىپ قالدى. سوزىمىزگە سەنبەسەڭىز، مۇقاعاليدىڭ جىرلارىن وقىپ كورىڭىز. اقىننىڭ شالقار پوەزياسىنان زامانداستارىن قارعاپ-سىلەپ جازعان ءبىر شۋماق تابا المايسىڭ.
قايتا كەرىسىنشە، ءار كەزدەسكەندە اقىن تاعدىرىن اياپ، تاڭدايىنا اق قۇيىپ، جولعا سالىپ جىبەرىپ وتىردى. باسقاشا سوزبەن ايتقاندا تاعدىر اقىندى قىسپاققا سالعان سايىن مۇقاعاليدىڭ جۇرەگىنەن بۇرىنعىدان دا سۇلۋ، بۇرىنعىدان دا كەرەمەت، ادامگەرشىلىكتىڭ ادەمى ساۋلەسىندەي جارقىراعان عاجايىپ جىرلار تۋا بەردى. اقىر سوڭىندا اقىن ولگەندە تاعدىردىڭ ءوزى ونى جوقتاپ جىلادى.
مىنا دۇنيە زۇلىمدىق پەن مەيىرىمدىلىكتىڭ بىتىسپەيتىن مايدانى. ەكى اياقتى پەندەسىن اللانىڭ ءتۇزۋ جولىنا سالعىسى كەلەتىن قۇدايعا قاشان دا قيىن. ويتكەنى ول زۇلىمدىققا قارسى الاياقتىق، ەكىجۇزدىلىك، وپاسىزدىق، ساتقىندىق سياقتى ونىڭ قارۋىمەن كۇرەسە المايدى. ونداي قارۋدى قولىنا السا قۇدايدىڭ ءوزى زۇلىمدىققا اينالادى. ۇلى جاراتۋشىنىڭ زۇلىمدىقپەن كۇرەسەتىن جالعىز اق قارۋى بار - جۇرەكتىڭ ساۋلەسى. ول جۇرەگىندە ساۋلەسى بار - كەمەڭگەر. ول جۇرەگىنەن يماندىلىقتىڭ نۇرى شاشىراعان - عالىم. ول جۇرەگى وت بولىپ جانعان - اقىن.
قازاقتىڭ ۇلى اقىنى مۇقاعالي ماقاتاەۆ جۇرەگى وت بولىپ جانىپ، ميلليونداعان وقىرماندارىنىڭ جانىنا ادامگەرشىلىكتىڭ شۋاعىن شاشقان، قۇدايدىڭ حالىققا سىيلاعان سۇلۋ ساۋلەسى ەدى. ەندەشە ءدال وسىنداي جەردىڭ عاجايىپ ساۋلەسىنىڭ ماڭگىلىككە ءسونۋى قالايشا مۇمكىن بولماق؟ سەنە المايمىن، وعان.
مۇقاعالي ولگەن جوق. اقيقاتىندا اللا-تاعالا - كوزى تىرىسىندە حالىق قادىرىن بىلمەگەن، ادامدار باعالاي الماعان، تاعدىر اياماعان جەردىڭ ادەمى ساۋلەسىن، بارشامىزدىڭ كوزىمىزدى قىزىقتىرىپ، جارىق كۇندەي جارقىراتىپ، اسپانعا اپارىپ جاعىپ قويدى.
سوڭى
«اباي-اقپارات»
