امانسىزدار ما؟ ارمىسىزدار! مال جان امان با؟ اسالاۋماعالەيكۋم! قالايسىڭدار؟

مىنە، وسىنىڭ ءبارى قازاقتىڭ كەشەگى، بۇگىنگى امانداسۋى.

جالپى ءبىزدىڭ بابالارىمىز ۇلى مادەنيەتتىڭ يەسى جانە قاينار كوزى بولعانى اقيقات. و باستا بابالارىمىز بۇگىنگىدەي ەركەگى دە، ايەلى دە قول الىسىپ امانداسپايتىن، شولپىلداتىپ سۇيىسپەيتىن. ەرلەرى سول قولىن وڭ كەۋدەسىنە قويىپ قۇرمەت كورسەتكەن، امانداسقان. بۇگىنگى گيمن وينالعان كەزدە سول قولىن وڭ جاق كەۋدەگە قويىپ قۇرمەت كورسەتۋ وسى داستۇرمەن ساباقتاسىپ جاتىر. بۇلاي امانداسۋدىڭ بىرنەشە ءمانى بار. ەڭ الدىمەن، گيگيەنا. دۇنيەدەگى نەشە ءتۇرلى پارازيتتەر مەن باكتەريالار، ۆيرۋستار قولدان نەمەسە ەكىنشى اداممەن تىم جاقىن كونتاكتىگە ءتۇسۋ ء(سۇيىسىپ امانداسۋ) ارقىلى جۇعاتىنىن ولار جاقسى بىلگەن. ەر ازاماتتار، بالالار ايەلدەر ءبىر بىرىمەن كەۋدەگە قول قويىپ امانداسسا، كەلىندەردىڭ سالەم سالۋى دا وسى داستۇرمەن كىرىگىپ جاتىر.
مىناۋ ۇشى - قيىرسىز دالادا قازاق وبا، شەشەك، تاعى دا باسقا ىندەتتەردى تالاي باستان كەشىپ، وسىنداي داستۇرگە جۇگىنگەن بولار، كىم ءبىلسىن. ال قول الىپ امانداسۋ 9 -شى عاسىردان كەيىن كەلدى دەگەن دەرەك بار. بۇل بىزگە وزگە مادەنيەتپەن كەلگەنى انىق.

ۇرى تۇسپەسە قوراسىن قىمتامايتىنى سياقتى ءار نارسەگە ءبىر سەبەپ بولادى.
مىناۋ الەمدى دۇرلىكتىرىپ جاتقان ىندەت ەلگە دە كەلدى دەگەلى بايقايمىن، ادامدار ءبىر- بىرىنە ۇركە، سەزىكتەنە قارايتىن بولدى. قول الىپ امانداسپاۋعا تىرىساتىنى، ەتەنە جاقىنداۋدان (كونتاكت) قورقاتىنى بايقالادى. مىنانداي كەزەڭدە بۇل دۇرىس تا. سوندىقتان جالپى وسى كەزەڭدە، جالپى بولاشاقتا ەجەلگىدەي قالىمىزدى كەۋدەگە قويىپ امانداسىپ، قۇرمەت كورسەتۋدى قايتا تىرىلكەنىمىز، ءوزىڭىز قول بەرمەي - اق، ەگەر كىم دە كىم قولىڭىزدى الماسا رەنجىمەگەنىمىز دۇرىس شىعار. بۇلاي امانداسۋ تۇركى حالىقتارىندا ءالى ساقتالعان، تەز سىڭىسەدى. قولدارىن كەۋدەگە قويماسا دا جاپون، كورەي، قىتاي، تاعى دا باسقا ازيا حالىقتارى باس ءيىپ، كونتاكتىگە تۇسپەي امانداسادى. ءتىپتى، پاتشالىق رەسەي وفيتسەرلەرىنىڭ باسىن ءسال ءيىپ "چەست يمەيۋ" دەپ امانداسۋى قازاقتىڭ "ارمىسىز" دەيتىن سالتىنان الىنعانى كورىنىپ تۇر ەمەس پە؟ ال برەجنەۆتەن قالعان ءسۇيىسىپ امانداسۋدان مۇلدە باس تارتۋ كەرەك. اسىرەسە ايەلدەر قاۋىمى.

قول بەرمەي امانداسۋ جاڭالىق ەمەس. ەلىمىزدىڭ ەجەلگى مادەنيەتى.
ارينە، بۇل جۇقپالى دەرت كەلەدى، كەتەدى. از كۇندىك ساقتىق، سابىر كەرەك كەزەڭ. قازىرگى مەدەتسينانىڭ دامىعان زامانىندا ونداي ىندەتتىڭ تىم قارقىن الۋى دا مۇمكىن ەمەس. دەسەك تە وسىنداي قاتەردەن ساباق الىپ بابالارىمىزدىڭ ەجەلگى سالتىنىڭ بىرەۋىن بولسا دا قايتارىپ الساق، ۇلتقا كەلەر ەش زيان بولماس ەدى. امانداسۋدىڭ بۇل ءتۇرى ءتان تازالىعىن ساقتاۋدىڭ باستاۋى. ال قولىڭدى كەۋدەگە قويىپ تۇرىپ " ارمىسىڭ!؟" دەپ امانداسۋ ار تازالىعىنا اپارار جول بولار ەدى. كۇن سايىن "ارمىسىڭ؟" ياعني "ارىڭ تازا ما؟" دەپ سۇراپ جاتسا بۇگىنگىدەي كوپ ادامنىڭ ارى بىلعانباس پا ەدى. بۇل ەندى بولەك اڭگىمە. ودان دا تازالايتىن ءبىر زاۋال كەلەر...

وسى ساتتەن باستاپ "ارمىسىڭ!؟" دەپ امانداسىڭىز. جاسى كىشىڭىز "ارمىسىز!؟" دەپ، جاسى ۇلكەنىڭىز "بار بول قاراعىم!" دەپ سالەم قايتارىڭىز. سول قولىڭىزدى وڭ كەۋدەگە قويىپ قۇرمەت كورسەتىڭىز. ءوز اتا سالتىڭىزدى قولداڭىز. قاجەت بولسا بۇنى ءدال وسى كەزەڭگە اسا قاجەتتى چەلەندج دەپ قابىلداڭىز. مۇمكىن بۇل قازاقشا امانداسۋ الەمگە تەز تارالىپ كەتۋى دە مۇمكىن عوي، ينتەرنەتتىڭ زامانىندا.

ۇلتتىڭ وتكەنىن قايتارۋ، وشكەنىن جاعۋ دەگەن وسىنداي ۇساق- تۇيەك سياقتى كورىنگەنىمەن سالتىمەن ءسىڭىستى بولعان قاجەتتى داستۇرلەردى قايتارۋدان تۇرادى. بار بولىڭىزدار!

ادىلبەك قابا

Abai.kz