كورمە قىركۇيەكتىڭ 8-9-ى كۇندەرى حان شاتىرىندا، كونگرەسس حولدا وتەدى. ودان كەشەگى كەڭەستىك كەزەڭدە نەگىزىنەن اگرارلىق سەكتورعا جانە حيميا ونەركاسىبىنە باسىمدىق بەرىلگەن ايماق قىسقا مەرزىمدە سان-سالالى ءوندىرىستى ولكەگە اينالىپ كەلە جاتقاندىعىن كورۋگە بولادى. ەلباسىمىز وبلىسقا ءوندىرىستىڭ «ءتىلىن» بىلەتىن جىگەرلى جاس قانات بوزىمباەۆتى باسشىلىققا جىبەرگەلى قاعازداعى جوبالار وڭىردەگى كاسىپورىندارعا اينالىپ، ءونىم بەرە باستادى. ءسويتىپ، وبلىس ونەركاسىپ ونىمدەرىن ءوندىرۋ كولەمى جونىنەن رەسپۋبليكادا ءۇشىنشى ورىنعا كوتەرىلدى. 
بۇل كۇندە قاراتاۋدىڭ ءفوسفوريتى مەن اقباقايدىڭ التىنىن وندىرەتىن كاسىپورىندار قايتا تۇلەپ، امانگەلدىنىڭ گازى، شاتىرقۇلدىڭ مىسى، مويىنقۇم مەن قوردايدىڭ گرانيتى، شولاقتاۋدىڭ ءمارمارى، باسقا دا تولىپ جاتقان قۇرىلىس يندۋسترياسىنىڭ ونىمدەرى جاڭادان يگەرىلدى. مەتاللۋرگيا كاسىپورىندارى پايدا بولدى. ماشينا جاساۋ، ەنەرگەتيكا مەن تاماق وڭدەۋ ونەركاسىبىندە ناقتى قادامدار بار. باۋ-باقشا مەن جەمىس-جيدەكتى، كارتوپ پەن قانت قىزىلشاسىن، جۇگەرى مەن مال ازىعى داقىلدارىن، مال ونىمدەرىن ءوندىرۋ كولەمى ارتتىرىلىپ، الەمدىك ساپا دەڭگەيىنە جەتكىزۋ باعىتىنداعى جوبالار جۇزەگە اسۋدا. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، بۇل كورمە - ءبۇتىن قازاقستان تابىسىنىڭ ءبىر ايماقتاعى كورىنىسى.

كورمە قىركۇيەكتىڭ 8-9-ى كۇندەرى حان شاتىرىندا، كونگرەسس حولدا وتەدى. ودان كەشەگى كەڭەستىك كەزەڭدە نەگىزىنەن اگرارلىق سەكتورعا جانە حيميا ونەركاسىبىنە باسىمدىق بەرىلگەن ايماق قىسقا مەرزىمدە سان-سالالى ءوندىرىستى ولكەگە اينالىپ كەلە جاتقاندىعىن كورۋگە بولادى. ەلباسىمىز وبلىسقا ءوندىرىستىڭ «ءتىلىن» بىلەتىن جىگەرلى جاس قانات بوزىمباەۆتى باسشىلىققا جىبەرگەلى قاعازداعى جوبالار وڭىردەگى كاسىپورىندارعا اينالىپ، ءونىم بەرە باستادى. ءسويتىپ، وبلىس ونەركاسىپ ونىمدەرىن ءوندىرۋ كولەمى جونىنەن رەسپۋبليكادا ءۇشىنشى ورىنعا كوتەرىلدى. 
بۇل كۇندە قاراتاۋدىڭ ءفوسفوريتى مەن اقباقايدىڭ التىنىن وندىرەتىن كاسىپورىندار قايتا تۇلەپ، امانگەلدىنىڭ گازى، شاتىرقۇلدىڭ مىسى، مويىنقۇم مەن قوردايدىڭ گرانيتى، شولاقتاۋدىڭ ءمارمارى، باسقا دا تولىپ جاتقان قۇرىلىس يندۋسترياسىنىڭ ونىمدەرى جاڭادان يگەرىلدى. مەتاللۋرگيا كاسىپورىندارى پايدا بولدى. ماشينا جاساۋ، ەنەرگەتيكا مەن تاماق وڭدەۋ ونەركاسىبىندە ناقتى قادامدار بار. باۋ-باقشا مەن جەمىس-جيدەكتى، كارتوپ پەن قانت قىزىلشاسىن، جۇگەرى مەن مال ازىعى داقىلدارىن، مال ونىمدەرىن ءوندىرۋ كولەمى ارتتىرىلىپ، الەمدىك ساپا دەڭگەيىنە جەتكىزۋ باعىتىنداعى جوبالار جۇزەگە اسۋدا. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، بۇل كورمە - ءبۇتىن قازاقستان تابىسىنىڭ ءبىر ايماقتاعى كورىنىسى.

ادەتتە كورمە ۇيىمداس­تىرۋشىلار تاۋارلارىن جارنامالاۋ نەمەسە تۋريستەر تارتۋ سياقتى ەكونوميكالىق مۇددەلەر كوزدەيدى دەسەك تە، جاقسىڭدى جا­يىپ سالۋ ارقىلى ەلىڭە، جەرىڭە دەگەن ماقتانىش سەزىمىن وياتۋدىڭ ماڭىزى اسا زور. تەك تاۋارلار مەن تۋريستەردەن تۇسكەن پايدانىڭ ەسەبىن قولما-قول شىعارۋعا بولادى. ال ادامداردىڭ كەۋدەسىندە ويانعان ماقتانىش سەزىمىنىڭ بەرەرىن بىلگەنىڭمەن مولشەرىن بولجالداۋ قيىن. دەگەنمەن بيسماركتىڭ فرانتسيانى جاۋلاپ العان - گەرمانيانىڭ ءاس­كەرى ەمەس، مەكتەپ مۇعالىمدەرى، ال با­ۋىرجان مومىشۇلىنىڭ مايدانداعى ەڭ قۇدىرەتتى قارۋ تانكى دە، زەڭبىرەك تە ەمەس، جاۋىنگەرلەردىڭ جان ازىعى دەگەن سوزدەرى كوپ نارسەنى اڭعارتادى. دەمەك، تاۋەلسىز قازاقستان بۇگىنگى بيىگىنە جەراستى جانە جەرۇستى بايلىقتارىنىڭ مولدى­عى­نان عانا ەمەس، سول بايلىقتى يگەرۋگە ادامدارىنىڭ دايىندىق دەڭگەيىنىڭ جوعارىلىعىنان قول جەتكىزدى.
ال الەمدە ءبىز سياقتى تابيعي رەسۋرستارى مول حالىقتار دا، مەملەكەتتەر دە بارشىلىق. ءتىپتى كەشەگى كەڭەستىك كەڭىستىكتەن دە تابىلادى. بىراق ولاردىڭ ءبارى بىردەي دۇنيەجۇزىنىڭ ەڭ وزىق 50 ەلىنىڭ قاتارىنا قوسىلۋ مىندەتىن قازاقستانداي قىسقا مەرزىمدە شەشۋ مۇمكىندىگىنە يە بولا العان جوق. ول ءۇشىن ولار الدىمەن ادامدارىن ءبىر پاتۋاعا كەلتىرۋى كەرەك.
وركەنيەتتەر قۇلدىراپ، يمپەريا­لار ىدىراعاندا، بۇرىنعى ساياسي-مادە­ني ورتالىقتاردىڭ شالعاي شەتىندە پايدا بولعان جاڭا مەملەكەتتەر تاڭداي­تىن جول تاريحتا تورتەۋ-اق ەكەن. ازاتتى­عىن العان ەلدەردىڭ ولاردى اينالىپ وتكەنى جوق كورىنەدى. تەك سول جولداردىڭ قايسىسىن تاڭدايتىندىعى حالقى­نىڭ سالت ساناسىنا، مىنەز قۇلقىنا، ۇستانعان ءدىنى مەن ەل بيلەۋشىسىنىڭ قابىلەت قارىمىنا تىكەلەي بايلانىس­تى ەكەنى تاياۋ تاريحتىڭ وزىنەن ايقىن اڭعارىلادى.
سول جولدىڭ ءبىرى - ەسكىڭە ورالۋ. بۇنى تاڭداعان قوعام جاڭالىقتى «جاۋ» كورىپ، بار جاقسىلىقتى ەسكىدەن ىزدەمەككە وتكەنىنە قاراي بۇرىلۋدى كوزدەيدى. ەكىنشىسى - اسىرە جاڭاشىلدىق (فۋتۋريزم). بۇل كەرىسىنشە وتكەنىن مەنسىنبەي ماڭسۇق ەتىپ، جات اكەلگەن جاڭانى كوشىرىپ الا سالۋعا پەيىل بەرۋ. ال ءۇشىنشى جول - «ءوز قازانىڭدا ءوزىڭ قايناپ»، «ءوز قوتىرىڭدى ءوزىڭ قاسىعان» بەيتاراپتىق. بۇل جولدىڭ باستاۋىندا بار جاقسىلىقتى كوكتەن تىلەيتىن ءدىني اعىمدار جاتقاندىقتان ونى ارەكەتسىزدىك دەپ باعالايتىن عالىمدار دا بار.
قازاقستان بۇل ۇشەۋىن دە قول كور­مەي، ءتورتىنشى - تۇلەۋ، جاڭارۋ جولىن تاڭدادى. ءسويتىپ، كەيبىر كورشىلەرىمىزگە ۇقساپ، ەگەمەندىك الۋدى وتكەنگە ورالۋ دەپ ۇقپاي، باۋىر باسىپ قالعان بۇرىن­عى جۇيەنى باتىل بۇزدى. بىراق تاعى ءبىر كورشىلەرىمىز سياقتى اۆتوكراتتىقتان دەموكراتتىققا كوشۋدىڭ ءجونى وسى ەكەن دەپ، اقىرىندا انارحياعا الىپ كەلگەن اسىرە جاڭاشىلدىققا جول بەرمەدى. «ءوز بايلىعىم وزىمە جەتەدى» دەپ باسقا الەمنەن بەيتاراپ وتىرعان اعايىننىڭ دا قاراسىن كوبەيتپەدى. بىراق سودان بەرى وتكەن 20 جىل قازاقستان تاڭداۋىنىڭ دۇرىستىعىن بارلىق جاعىنان دالەلدەدى. مىنە، بۇل كورمەدەن سول تاڭداۋدىڭ ناقتى جەمىسىن كورۋگە بولادى. ال وبلىستىق تاريحي-ولكەتانۋ مۇراجايىنىڭ جادىگەرلەرى استانالىقتاردى ەل تاڭداۋىنىڭ تەرەڭ تامىرلارىنا قاراي جەتەلەيدى.
استاناعا اكەلىنگەن ورتاعاسىرلىق ارحەولوگيالىق-ەتنوگرافيالىق ءجا­دى­­گەرلەر جەرىمىزدە كوشپەندىلەر وركەنيەتىمەن بىرگە قالا مادەنيەتىنىڭ دە قارىشتاپ دامىعانىن تايعا تاڭبا باس­قانداي ەتىپ باياندايدى. بۇل تارازدىڭ ايرىقشا گۇلدەنىپ، وعان شىعىستان دا، باتىستان دا ساۋدا كەرۋەندەرى اعىلىپ كەلىپ جاتاتىندىقتان، الەم ور­تالىعى دەگەن ماداققا يە بولعان كەزى. تارازدىڭ ەكونوميكاسىمەن بىرگە عىلىم-ءبىلىمى دە دامىپ، ءيسى تۇركى، ودان ءارى يسلام مادەنيەتىنە ۇلەس قوسقان نەبىر عۇلامالار شىققان تۇس. تارازدىڭ سۇلۋلارىن، باتىرلارىن، ولاردىڭ كيگەن كيىمدەرىن، تاعىنعان اشەكەيلەرىن، مىنگەن تۇلپارلارىن، اسىنعان قا­رۋلارىن، جاققان وپا-دالاپتارىن (بۇل وپا-دالاپتار تارازدىڭ وزىندە ءون­دىرىلگەن) ەلتي جىرلايتىن شىعىستىڭ ەڭ ۇلى شايىرلارىنىڭ ولەڭدەرى وسى كەزەڭدە تۋعان. قىتاي يىرىمىنەن كەيىن اراب-پارسى يىرىمىنە تۇسكەن تۇركى ءتى­لىنىڭ بولاشاعىنا الاڭداعان ماحمۇت قاشقاري ايگىلى «تۇرىك سوزدىگىن» وسى كەزدە قۇراستىرعان. ونىڭ زامانداسى، تارازدىڭ ەگىزىندەي بالاساعۇننىڭ تۋماسى ءجۇسىپ «قۇتتى بىلىگىندە» يسلامدىق-تۇركىلىك مورالدىق قاعي­دالاردى ادامدار قارىم-قاتىناسىندا ۇستاناتىن ءبىر­دەن-ءبىر قالتقىسىز ۇلگى رەتىندە ۇسىندى.
قاراحان مەملەكەتىندەگىدەي گۇل­دە­نۋ داۋىرىنە ەلىمىز ەندى قادام باس­تى. قىسقا مەرزىمدە-اق الەمنىڭ ەڭ دا­مىعان ەلدەرىمەن ساۋدا جانە مادەني تىعىز قارىم-قاتىناستار ورناتتى. كونە جىبەك جولى اۋە، اۆتوموبيل جانە پويىز جولدارى ارقىلى قالپىنا كەلدى. جەدەل قارقىنمەن جۇرگىزىلىپ جاتقان الەمدىك ستاندارتقا ساي «باتىس ەۋروپا - باتىس قىتاي» اۆتوجولىنىڭ 500 شاقىرىمى جامبىل وبلىسىنىڭ اۋماعىمەن وتەدى.
حان شاتىرى مەن كونگرەسس حولدا­عى ەكى ءداۋىردىڭ، ەكى ءتۇرلى وركەنيەت­تىڭ جادىگەرلەرىن ورتاقتاستىرىپ تۇر­عان وسى جاعداي. بۇل سالىستىرۋدان ەل بيلەۋشىلەرىن دە تىس قالدىرمايىق. گۇلدەنگەن ورتاعاسىرلىق مەملەكەتتى قاراحاندار اۋلەتى (927-1212 جىلدار) باسقاردى. ەڭ العاشقىسى ساتۇق حان. ال بۇگىنگى تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا ەلىمىزدى ءبىر عانا تۇلعا - نۇرسۇلتان نازارباەۆ باسقارىپ كەلەدى. ەلىنىڭ قاي جولدى تاڭداعانى كەيدە بيلەۋشىسىنىڭ امبيتسياسىنا بايلانىستى بولاتىنىنا تاريحتان مىسال كوپ. ال ءبىزدىڭ ەلباسىمىزدىڭ ساياساتى ەل مۇددەسىنەن تۋىندادى. ءسويتىپ، قازاقستان حالقى تاريحتىڭ وسىناۋ ءبىر وتپەلى كەزەڭ دەگەن تايعاناقتاۋ كوپىرىنەن ابىرويمەن ءوتتى. ءبىز تاڭداعان تۇلەۋ، جاڭارۋ جولى بۇكىل الەمگە قازاقستاندىق جول رەتىندە تانىلدى.
بۇل جولدى تاڭداۋعا باسىمدىق بەرگەن ەلدىك قاسيەتىمىز، ارينە، ءبىر پاستە پايدا بولا قويعان جوق. ونىڭ مىندەتتى تۇردە تاريحي باستاۋى بار. مىنە، سول باستاۋدى دا جامبىل مۇراجايىنىڭ جادىگەرلەرىنىڭ اراسىنان تابۋعا بولادى. شۋ مەن تالاس، الاتاۋ مەن قاراتاۋ اڭعارلارىنان جينالعان وسىنداعى تاس مۇسىندەر تۇركىلەر تانىمىنان كوپ ماعلۇمات بەرەدى. مۇنداي مۇسىندەر، اسىرەسە، مەركەنىڭ ءۇش مىڭ مەتر بيىكتىكتەگى ساندىق جايلاۋىندا كوپ. ءاربىر 400-600 مەتر سايىن كەزدەسەدى. ءبىر تاڭدانارلىعى - ەركەك پەن ايەل مۇسىندەرى جۇبىمەن ورنالاستىرىلعان. ايەلدەردىڭ قولدارىندا قوس قولداپ ۇستاعان ىدىس بار. ال جايساڭ جوتاسىندا (شۋ اۋدانى) تابىلعان وسىنداي ءبىر مۇسىندەردە ايەلدەر سول قولىنا قۇس، ال وڭ قولىنا توستاعان ۇستاپ تۇرعان كورىنەدى. تەك ءبىر-ەكەۋىندە عانا ەركەكتەر سول قولىمەن قىلىشىن ۇستاسا، وڭ قولىنداعى ىدىستان ءدام ۇسىنادى. ەر مەن ايەلدىڭ تاستارمەن قورشالعان اۋماعى - كەڭىستىگى بار.
ارحەولوگ-عالىم ايمان دوسىمباەۆا بۇل تاس مۇسىندەر شوعىرىنا تۇركىلەردىڭ مەركەدەگى عيباداتحانالارى دەپ انىقتاما بەرەدى. سوندا ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز نەگە تابىنعان، نەنى كيە تۇتقان؟ قۇدايىم-اۋ، ولاردىڭ تابىنعانى دا، سىيىنعانى دا ادام اتاسى مەن حاۋا اناسىنىڭ ۇلى ۇيلەسىمى ەمەس پە؟! جەر بەتىندە ءومىر سۇرەمىن، كوگەرەمىن، وركەنىمدى وسىرەمىن دەسەڭ، وسى ۇيلەسىمدى ساقتا دەپ تۇرعان جوق پا بۇكىل ادامزاتتى ءالى كۇنگە دەيىن ارعى اتاسىنىڭ ەسىمىمەن ادام اتاپ كەلە جاتقان بىردەن-ءبىر حالىق! ايتپاقشى ولار پەندەشىلىكپەن جەپ قويعان جەمىستى دە كۇنى بۇگىنگە دەيىن «الما» دەيدى.
ءبىز وتپەلى كەزەڭنىڭ وتكەلىنەن كوشپەلى ومىردەن قالعان اسىل قاسيەتتەرىمىزدىڭ ارقاسىندا ادەمى وتتىك. بىراق ول قاسيەتتەر ەندىگى جەردە باسىمدىققا يە بولا الا ما؟ الەمدىك باسەكەدە بۇرىننان وتىرىقشى ەلدەرگە قاراعاندا ونەركاسىپتىك ەڭبەك «ءوتىلىمىزدىڭ» ازدىعى ءبىلىنىپ قالماي ما؟ جاستىق قاشان دا تۇزەلەتىن كەمشىلىك قوي. بۇگىنگە دەيىن بىلىنبەگەن سوڭ ەندى بىلىنبەس. ونىڭ ۇستىنە كوشپەندىلەر ءومىر بويى تابيعاتپەن «باسەكەلەسىپ»، ونىڭ قاتالدىعىن قايسارلىقپەن جەڭە بىلۋگە ماشىقتانعان حالىق. بۇل قاسيەتىن وتىرىقشىلىقتىڭ بالاڭ كەزىندە-اق كورسەتكەن. جامبىل وبلىسىنىڭ تەك تالاس اۋدانىنان عانا 60-قا تارتا ەڭبەك ەرىنىڭ شىعۋى، ال مويىنقۇمدىق - جازىلبەك قۋانىشباەۆتىڭ بۇل اتاققا ەكى مارتە يە بولۋى سونىڭ دالەلى.
جاپپاي كورىنىس بەرگەن بۇل ەرلىك­تەردىڭ توركىنىندە دە «ەردى نامىس، قوياندى قامىس ولتىرەدى» دەگەن ەلدىك قاسيەت جاتىر. ءبىزدىڭ اۋىلداردا ءبىر بوزبالا شارۋانىڭ جايىن بىلمەسە، كىشىلەرى كۇلەدى، قاتارلارى مازاقتايدى، ال ۇلكەندەرى ىشقىندىرادى. مۇنىڭ اسەرى پارتيا مەن كاسىپوداق جينالىسىنان الدەقايدا كۇشتى. ەل جەكە شارۋا قوجالىقتارىنا كوشكەندە ءدال وسى قاسيەتى العاشقى كەزدە كوپشىلىگىنىڭ قولى جەتپەي قالعان كرەديتتەردەن ارتىق تيىمدىلىك بەردى. مەن ءوزىم تۋىپ وسكەن اققۇم اۋىلىندا جىگىتتەردىڭ الدى قويىن 5 مىڭعا، جىلقىسىن 300-گە جەتكىزدى. ال ءبىر وتار قوي مەن ءبىر ءۇيىر جىلقى ءوسىرىپ وتىرعاندارى ءبىراز.
بىراق اۋىل ادامدارىنىڭ مالىن ايداپ سالىپ، جايباراقات جاتاتىن ۋاقى­تى كەلمەسكە كەتكەن. ءبىزدىڭ وڭىردە اۋىل جۇمىسىنىڭ ناۋقانى جىلدىڭ ءتورت مەزگىلىندە دە تىنبايدى. ەرتە كوكتەمدە جوڭىشقا، ماقسارى، ارپا، جازدىق بيداي، جۇگەرى، قانت قىزىلشاسىن، كارتوپ، باۋ-باقشا، جەمىس-جيدەك كەزەگىمەن ەگىلىپ بولىسىمەن الا جازداي ولاردى سۋعارىپ كۇتىپ باپتايدى دا، ماۋسىم ايىنىڭ اياعىن الا جيىن-تەرىن ناۋقانى باستالىپ، ءار داقىلدىڭ ءپىسۋ كەزەگىمەن قارا كۇزگە دەيىن سوزىلادى. بۇعان ءتول الۋ، قويدىڭ ءجۇنىن قىرقۋ، ءورىسىن اۋىس­تىرۋ، ەمدەۋ، جەم-ءشوپ دايىنداۋ، تاعى باسقا تولىپ جاتقان شارۋالار قوسىلادى. مال قىستاتۋ دا اسا سىن. بۇل زاماندا قورا-قوپسى ءازىر، تەحنيكا ساي دەگەنمەن ولاردىڭ شاماسى كەلمەي­تىن ءبىر شارۋا بار، ول تابيعاتىمىزدىڭ ەرەكشەلىگىنە قاراي مالدارىمىزدىڭ اياعىمەن جايىلاتىندىعى. دەمەك، ءبىزدىڭ حالقىمىز قاتال تابيعاتپەن كۇنى بۇگىنگە دەيىن بەتپە-بەت كەلۋدە. شۋ مەن تالاس­تىڭ تومەنگى بويلارىنداعى، مويىن­قۇم مەن بەتپاقتىڭ جيەكتەرىندەگى ەلدەر كۇنى بۇگىنگە دەيىن تۇرمىستىڭ وسى تاسىلىمەن ءومىر سۇرەدى. راس، ول جاقتاعى بۇرىن­عى ءىرى ەلدىمەكەندەردەن ەل ءبىراز كوشتى. ويتكەنى كەڭەس ۇكىمەتى بۇل وڭىرلەردە مالدى مولشەردەن تىس وسىرمەك بولىپ، حالىقتى دا كوپ قونىستاندىرعان ەدى. سودان سوڭ اۋىلداردا وتباسىنداعى ءبىر عانا بالاعا ورىن بار. قالعاندا­رى ءوز كاسىپتەرىن قالالاردان ىزدەۋى تابيعي ءۇردىس. ەگەر ءىرى مەگوپوليستەردە جامبىلدىقتار كوبەيىپ كەتسە، ونى ءبىزدىڭ وڭىردە جۇمىس ورىندارى جوق دەپ تۇسىنبەۋ كەرەك، وبلىستا تۇرعىنداردىڭ تابيعي ءوسىمى جوعارى دەپ قابىلداۋ كەرەك. «باتىر انا» اتاعىن الىپ، «انا داڭقى» وردەندەرىمەن ماراپاتتالعان، «التىن القا»، «كۇمىس القا» تاققان انالار سانى وبلىستا 20500-دەن اسىپ جىعىلادى. بۇل تسيفرلار ومىرگە ۇرپاق اكەلگەن انالار مەن ولاردىڭ بالالارىنا مەملەكەت تاراپىنان، اسىرەسە، سوڭعى جىلدارى كورسەتىلگەن قامقورلىقتىڭ ءبىزدىڭ وبلىسىمىزداعى كورىنىسى. ال مەملەكەت قامقورلىعىنىڭ قايتارىمى جامبىل وڭىرىندە كوپتەگەن وبلىستان جوعارى بولسا، ونىڭ دا وزىندىك سىرى بار. ويتكەنى مەملەكەت ءوز قامقورلىعىن الا-قۇلا جاسامايدى. الا-قۇلالىق وتباسىلاردىڭ ىنتاسىنان شىعادى. دەمەك، جامبىل وبلىسىندا كوپبالالى انالاردىڭ بارشىلىق بولۋى دا - ۇلتتىق پسيحولوگيانىڭ جەمىسى.
بىراق كۇنى بۇگىنگە دەيىن تاماشا جەمىستەرىن بەرگەن ۇلتتىق پسيحولوگيانى قالىپتاستىرعان كوشپەلىلەر وركەنيەتى ەندى جوق. ادامزات تاريحىندا پايدا بولعان 21 وركەنيەتتىڭ ون ءتورتى ولگەن ەكەن، سونىڭ ءبىرى بولدى. ال ءتىرى تۇرعان جەتەۋدىڭ التاۋىنا ء(ۇندى، يسلام، پراۆوسلاۆيە ت.ب.) باتىس-حريستياندىق وركەنيەت باتىل ەنۋدە. ويتكەنى بارلىق الەم جاڭا ءداۋىر­دەگى عىلىمي-تەحنيكالىق ورلەۋدى تەك باتىس-حريستياندىق وركەنيەت ارقىلى قابىلدادى. سوندىقتان دا ۇلتتىق پەن وسى باتىس-حريستياندىقتى ۇيلەستىرۋ بۇل زاماندا بارلىق وزگە وركەنيەتتەر مەن قوعامداردىڭ باس قاتىرىپ جاتقان شارۋاسى. قازاقستان تاڭداعان تۇلەۋ، جاڭارۋ جولدارى دا وسى ۇلتتىق پەن باتىس-حريستياندىق قۇندىلىقتاردى حالقىمىزدىڭ مۇددەسىنە ساي ەتىپ ۇيلەستىرۋدى كوزدەيدى.
ەلىمىزدىڭ اشىق قوعام قۇرا­تىندىعىن پايدالانىپ، ءجون ايتۋشىلار كوبەيىپ كەتتى. مۇندايدان مىڭداعان جىلدىق تاجىريبەسى بار ميسسيونەرلەر الدىمەن جەتىپ، كوممۋنيزم دەگەن قۇدايى كۇيرەگەندىكتەن جان دۇنيەسى جاڭا بىردەڭە ىزدەگەن جەرلەستەرىمىزدىڭ جۇرەكتەرىنە جات سەنىمدەردى ۇيالاتۋعا تىرىسىپ باعۋدا. ءتىپتى قالاي ءجۇرىپ-تۇرۋىمىز بەن كيىنۋمىزدىڭ ۇلگىسىن دە تىقپالاپ جاتقاندار بار. دەگەنمەن قوعامىمىزدا سىرت ىقپالعا ەرۋشىلەر ەمەس، جاقسىنى قابىلداسا دا، جاماننان جيرەنىپ، ءوز تانىم-تامىرىن ىزدەۋشىلەر باسىم. مۇنى مەن وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى مەيرامبەك تولەپبەرگەن باستاماشى بولىپ ءوتىپ جاتقان «قازاق كەلىنى قانداي بولۋى كەرەك؟» دەگەن تاقىرىپتاعى «دوڭگەلەك ۇستەلدەر» وتى­رىستارىنا قاتىسا ءجۇرىپ بايقادىم. جاس­تار كوشپەلى وركەنيەتتىڭ قايتىپ كەلمەيتىنىن دە، باتىس-حريستياندىق ءور­كەنيەتتى سول كۇيىندە كوشىرىپ الۋعا بولمايتىندىعىن دا جاقسى ءتۇ­سىنۋدە. سوندىقتان دا قازىرگى قازاق ءما­دە­نيەتىنىڭ سۋىرىلماس قارا قازىعى قايدا قاعىلعان دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەيدى.
سول جاۋاپتى ولارعا تاراز مەم­لەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينس­تي­تۋتىنداعى «باۋىرجانتانۋ» ورتا­لى­عىنىڭ جەتەكشىسى، ادەبيەتشى-عالىم مەكەمتاس مىرزاحمەتۇلى ۇسىنادى. ول ءبىزدىڭ مادەنيەتىمىزدىڭ قارا قازىعى اباي، ول قالدىرعان «تولىق» ادام ءىلىمى دەيدى. ادامنىڭ ءوزىن-ءوزى كەمەلدەندىرۋى ەسكىنىڭ ەڭ ءىنجۋىن، جاڭانىڭ ەڭ جا­عىمدىسىن الۋ ارقىلى جۇزەگە اسادى. ول ادام ءوز تامىرىن تەرەڭدەتە بىلۋمەن بىرگە جاتتىڭ جاقسىسىمەن دە جانىن بايىتادى. دەمەك، كەمەلدەنگەن ادامدا بۇل ەكى ءۇردىس ۇيلەسىممەن ءجۇرىپ، بۇگىنگى ءبىزدىڭ قوعامنىڭ پروبلەماسى ورنىمەن شەشىلەدى. سوندىقتان دا ءبىز قايتىپ قازاق بولامىز دەپ قۇر داۋرىعا بەرگەنشە، قازاق بولۋ ءۇشىن - ادام بولۋ كەرەك ەكەنىن ۇعىنىپ، ابايدىڭ «تولىق ادام» تۋرالى ىلىمىنە بەت بۇراتىن ۋاقىت جەتتى.
اناۋ ءبىر جىلدارى جامبىل وب­لىسىنىڭ سول كەزدەگى اكىمى سەرىك ۇمبەتوۆتىڭ بيۋدجەتتەن قارجى بولۋگە ىقپال ەتۋى ارقاسىندا اشىلعان «باۋىرجانتانۋ» ورتالىعىنىڭ ماقساتى باتىر-جازۋشىنىڭ 30 تومدىق شىعارمالار جيناعىن شىعارۋمەن شەكتەلمەيدى. ورتالىقتىڭ ماقساتى - باۋىرجان مو­مىشۇلى اباي سيپاتتاعان كەمەل ادام ەكەنىن دالەلدەپ، باتىر جازۋشىنىڭ بويىنداعى قاسيەتتەردى ازاماتتىقتىڭ ۇلگىسى رەتىندە ۇرپاققا ءسىڭىرۋ.
تارازدا تەربەلىپ جاتقان وسىناۋ ويدى ەلىمىزدىڭ وزگە وڭىرلەرىنىڭ وقۋ ورىندارى دا قولداپ-قوشتاپ كەتسە، ودان ءارى مەملەكەتتىك باعدارلاماعا ەنسە ەل دامۋىنا قوسار ۇلەسى ۇشان-تەڭىز ەكەنىن ءتۇسىنۋىمىز قاجەت-اق. كەرەك بولسا بۇل ەلدىگىمىزگە سىن. ويتكەنى ءبىزدىڭ قوعامىمىزعا ەنگەن جاڭا كاسىپ - بيزنەستىڭ دە نەگىزىندە ادامداردىڭ ءبىر-بىرىنە ادالدىعى مەن سەنىمى جاتىر. باسەكە كۇشەيگەن سايىن ارلى ادامداردىڭ ءباسى جوعارىلاي بەرەدى. مۇنىڭ مىسالىن ءبىزدىڭ وبلىستان دا تابۋعا بولادى. ۇزاق جىل قىرعىزستاندا ەڭبەك ەتكەن تانىمال كارديوحيرۋرگ، پروفەسسور سەيتحان جوشىباەۆ ەلىمىز­گە قايتىپ ورالدى. بىراق ول مەملەكەت­تىك مەديتسينالىق ورتالىقتاردان ماعان لاۋازىمدىق قىزمەت بەرىڭدەر دەپ اتاق-داڭقىن سالماقتاعان جوق. ۋاقىتتىڭ شاقىرۋىن ۇركەكتەمەي-قورقاقتا­ماي قابىل الىپ، تاراز قالاسىنان جەكەمەنشىك كارديوحيرۋرگيالىق ورتالىق اشتى. وعان قاجەتتى قارجى كوزدەرىن دە ءوزى ىزدەپ تاپتى. بۇل كۇندە ورتالىقتا ەمدەلەتىندەردىڭ گەوگرافياسى رەسپۋبليكا اۋماعىنان اسىپ كەتتى. دەرتىنە شيپا ىزدەگەندەر بۇل ورتالىقتى دارىگەردىڭ بىلىكتىلىگى ءۇشىن عانا ەمەس، «بارماق باستى كوز قىستىعا» جول بەرمەيتىن تازالىعى ءۇشىن دە تابادى. پروفەسسورمەن اڭگىمەلەسكەندە بايقاعانىمىز سىبايلاستىققا ءبىر يىعى «بەيىمدەۋ» وبلىسىمىزدىڭ ودان اتى «شىعىڭقىراعان» سالاسىندا وسىنداي ءبىر بەيكۇنا-پەرىشتەلىكپەن قىزمەت كورسەتۋدىڭ ۇلگىسىن جاساۋ ول كىسىنىڭ ومىرلىك ماقساتى ەكەن.
سەيتحان جوعارىدا ءبىز ءسوز ەتكەن مەركە، قۇلان ءوڭىرىنىڭ پەرزەنتى. حالقىمىزدىڭ ار تازالىعى وعان انا سۇتىمەن دارىپ، ايرانداي ۇيىعان اۋىل تاربيەسىمەن سۋارىلعان. مىنە، وسىلاي ۇلتتىق تاربيەنىڭ ۋىزىنا جارىپ بارىپ، ءبىلىم قۋىپ بىلىكتى مامان بولعان سەيتحاننىڭ باۋىرجانداي ادالدى­عى مەن تاباندىلىعى وركەنيەتتىك باسەكەدە ەڭ قادىرلى قاسيەت بولىپ شىعا كەلدى. وتكەن جىلدىڭ اياعىندا ەل پرەزيدەنتىنىڭ «التىن ساپا» سىي­لىعىن العان ونىڭ ورتالىعىنا جاقىندا انگليانىڭ اتاقتى وكس­فورد ۋنيۆەرسيتەتى عالىمدارىنىڭ ۇي­عارىمىمەن «ەۋروپالىق ساپا» حالىقارالىق سىيلىعى بەرىلدى.
الىپ مۇحيتتاي ءبىر تىنشىمايتىن ادامزات قوعامىنىڭ تەگەۋرىندى تولقىندارى جەكە ادامدار تۇرماق، ءبىر تۇتاس حالىقتاردىڭ ءوزىن سانسىراتىپ تاستايدى. جۇتىلىپ كەتكەندەرى قانشاما. XV عاسىردا كەرەي مەن جانىبەك حاننىڭ سوڭىنان ىلەسكەن تايپالار قازاق بولىپ ۇيىستى. وتارلىق ءداۋىر بۇل حالىقتى ەزىپ، قىرىپ قانا قويماي، سول كورسەتكەن قورلىقتارىمەن ودان سايىن شىڭداپ، ەسەيتتى. مىنە، ەندى بۇكىل قازاقستاندىقتار بولىپ تۇلەۋ، جاڭارۋ ءداۋىرىن باستادى. مەركە عيباداتحانالارىندا تۇركىلەر تابىنعان سيمۆوليكالاردا بەينەلەگەندەي ءبىزدىڭ حالقىمىز بۇگىن دە وتباسى-وتانىنىڭ بەرەكە-بىرلىگىن ساقتاپ، كەلگەن مەيماندارىنا اق كوڭىلىن ۇسىنىپ، قولىنان بەيبىتشىلىك قۇسىن ۇشىرىپ وتىر.

ەلەن ءالىمجان، جازۋشى