جۋىردا الەۋمەتتىك جەلىدە اقىن باۋىرجان قاراعىزۇلىنىڭ جازباسى جاريالاندى. ول وكپە مەن رەنىشكە، كەيىسكە تولى جازباسىندا ەلىمىزدەگى اقپاراتتىق ساياساتتى سىنعا الىپتى. ءوزى باسقاراتىن http://madeniportal.kz سايتىنىڭ مەملەكەتتىك تاپسىرىس الا الماي قالعانىن دا قىنجىلا وتىرىپ ءسوز ەتىپتى. ءجون-اق. بىراق مەملەكەتتىك تاپسىرىسقا ءار ۇمىتكەر قول سوزعانىمەن وعان اركىم ء(ار جوبانىڭ يەسى) ەگە بولا المايتىندىعىن باسقا-باسقا، وسى باۋىرجان مىرزا جاقسى بىلسە كەرەك ەدى. ويتكەنى بۇل ازامات – قايسىبىر جىلدارى ۇكىمەتپەن، ونىڭ ىشىندە اقپارات مينيسترلىگىمەن ارىپتەس بولعان ادام. مادەنيەت مينيستىرلىگىندە دە لاۋازىمدى قىزمەت اتقاردى. اقىن-جازۋشىلارعا ارنالعان شىعارماشىلىق بايقاۋلاردى ۇيىمداستىرىپ، سونىڭ باسى-قاسىندا ءجۇردى. ءسوز جوق، ءوزى دە تالانتتى اقىن. ال اقىنعا ۇيرەنگەن سوڭ جيرەنۋ ءتان مىنەز بولسا كەرەك. بۇل ارادا ءبىز ناقتىلاپ، «ءبىر جوبانى باستاپ، ونى يگەرگەن سوڭ، اقىن ادام كەلەسى جوباعا ءوتۋدى اڭساپ تۇراتىن سياقتى» دەسەك، اقياتتىڭ اۋلىنان الىس قونبايمىز. ويتكەنى ب. قاراعىزۇلى وسىنىڭ الدىندا adebiportal.kz سايتىن باسقارىپ، بۇل كۇندە تانىمال بولعان مەديا-جابانىڭ جۇمىسىن جولعا قويدى. سودان كەيىن...كەتتى. سودان كەيىن، ءوزى دە، ءسوزى دە وزگەردى. ەندى ول كەشە ءوزى ارىپتەس بولعان اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ سىنشىسىنا اينالدى. ءيا، سىن ايتۋ، پىكىر ءبىلدىرۋ – باۋىرجاننىڭ ازاماتتىق قاقى ءھام ەركى. باسپاسوزگە بايلانىستى سىن وسى Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىندا دا ءجيى شىعىپ تۇرادى. بىراق، بۇل سايت قاشاندا «سىن – سىن بولسىن، سىن شىن بولسىن» پوزيتسياسىنان اۋمايتىندىقتان با، ونىڭ سىنى قوعامدىق پىكىر تۋدىرىپ، دۇرىس قابىلدانىپ جاتادى. مەيىلى، باۋىرجاننىڭ سىنىن جەكە كوزقاراستاعى ادامنىڭ سىنى دەپ بايلام جاساساق تا، ازامات اتى بار اقىنىمىز ءوزى «ءتىلىن» ءتاپ-ءتاۋىر بىلەتىن جاڭا-مەديانىڭ، ەلىمىزدە جاڭادان قالىپتاسىپ باستاعان ازاماتتىق جۋرناليستيكانىڭ كەم-كەتىگىنە دە توقتالا كەتسە قۇپ بولار ەدى.  

ءيا، قازىرگى باسپاسوزدە ينتەرنەت-باسىلىمداردىڭ الار ورنى ەرەكشە. جۇمىس ىستەپ تۇرعان سايت، پورتالدار دا از ەمەس. ونىڭ ارقايسىسى ءوز الىنشە اقپارات تاراتىپ، ءتۇرلى كونتەنت ۇسىنىپ كەلەدى.

بىراق سول سايت، پورتالداردىڭ كوبىندە كەزدەسەتىن كەمشىلىك – ءبىر-بىرىنە سويىپ قاپتاپ قويعانداي ۇقساستىعىندا بولسا كەرەك. قاراپ وتىرساڭىز، عالامتورداعى باق-تىڭ ءبىر توبى ءانشى-بيشىلەردىڭ جۇرگەن-تۇرعانىن، ەندى ءبىر توبى «جاعا ۇستاتار» جاعىمسىز جاڭالىقتاردى اڭدىپ، تەك سولاردى عانا جاريا ەتۋمەن شەكتەلەدى. ال كەيبىر سايتتار مۇنداي «ۇساق-تۇيەكتى» جازباعانىمەن، جىلت ەتكەن ءبىر اقپاراتتى ءبارى ءبىر ستيلدە جارىسا جاريالايدى. وعان باسقا قىرىنان قاراپ، باسقاشا مازمۇن بەرۋدى، بالاما دەرەك كوزدەرىن پايدالانۋدى ءتىپتى دە ويلامايدى.

ونىڭ ۇستىنە، يدەولوگيالىق ۇستانىمى انىق ەمەس ينتەرنەت باسىلىمدار دا بار. بەلگىلى ءبىر توپتىڭ، وزگە ءبىر ەلدىڭ سويىلىن سوعاتىن سايتتاردى دا جوق دەي المايمىز. سونىڭ ءبىر داۋسىز مىسالى، رەسەي باسپاسوزىندە ايتىلعان ويدى اينا-قاتەسىز كوشىرىپ الىپ، قازاقستاندىقتارعا ۇسىنىپ وتىرعان سايتتاردىڭ سانىنان جاڭىلاسىز.

بۇل ءوز الدىنا بولەك اڭگىمە. ەندى وسى سايت، پورتالداردىڭ قانشاسى ءوز-ءوزىن اسىراپ وتىر؟ شىنىن ايتۋ كەرەك، جەكە دەمەۋشىگە، نە جارناماعا ارقا سۇيەپ كۇن كورىپ وتىرعان سايتتار ساناۋلى عانا. ونىڭ ۇستىنە، ءتۇرلى الەۋمەتىك جەلىنىڭ كەڭ قولدانىسقا ەنۋى ينتەرنەت باسىلىمداردىڭ تىنىسىن تارىلتىپ جىبەردى. باسپاسوزدەگى كاسىبي دەڭگەيدە جازىلعان شىنايى اقپاراتتان گورى الەۋمەتتىك جەلىدەگى قىسىر سوزگە سەنەتىن اعايىن كوپ قازىر. 

كەيبىرەۋلەر «الەۋمەتتىك جەلىنىڭ دامۋىنا بايلانىستى ءداستۇرلى جۋرناليستيكا قاتاردان شىعادى» دەپ ءجۇر. الەۋمەتتىك جەلىدە از كەم جازبا جاريالاپ، وزدەرىن ازاماتتىق جۋرناليستيكانى جولعا قويدىق دەپ سانايتىندار بار. بىراق ولاردىڭ اراسىندا جاۋاپكەرشىلىكپەن، كاسىبيلىكپەن ماتەريال جازاتىندار ساناۋلى عانا. كوبىنىڭ جازباسى جۋرناليستيكانىڭ جۇگىن كوتەرۋ بىلاي تۇرسىن، قاراپايىم گرامماتيكادان، ساۋاتتىلىقتان ادا. 

سايتتار جەكەلەگەن دەمەۋشى نەمەسە جارناما بەرۋشى بولماعاندىقتان، مەملەكەتتىك اقپارات ساياساتىن جۇرگىزۋ جونىندەگى كونكۋرستارعا قاتىسىپ، قارجى الادى. سولاردىڭ ءبىرى – قازاقستان رەسپۋبليكاسى اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگى جاريالايتىن كونكۋرس. بۇل كونكۋرسقا قاتىسۋدىڭ، ونى جەڭىپ الۋدىڭ ءوز تالاپتارى بار. سوعان ساي كەلگەن سايت، پورتالدار تاپسىرىس الىپ، جۇمىس ىستەيدى. تالاپ ۇدەسىنەن تابىلمايتىندار كونكۋرستىڭ جەڭىمپازى بولا المايدى. ال جەڭىمپاز بولۋ ءۇشىن اقپارات مينيسترلىگىندە جەڭ ۇشىنان جالعاساتىن ارەكەت مۇلدە جوق. 

جەڭىمپاز بولعىڭ كەلە مە؟ ەندەشە كۇندىز-ءتۇنى تىنىم تاپپاي جۇمىس ىستە;

سايتىڭنىڭ كونتەنتىن بايىت. وقىرمانعا مەملەكەتتىك تىلدە مازمۇندى ماقالالار بەر، جىلدام اقپارات تارات;

بۇگىنگى اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ دامۋ قارقىنىنان قالما;

باسەكەگە توتەپ بەرەتىن بول!

بۇل قاراپايىم عانا تالاپ تۇرلەرى. وسى تالاپ تۇرەلەرىن وزىڭە قوي دا ءوزىڭدى ءوزىڭ قامشىلا. ەڭ باستىسى: «كانە، كورسەتشى، قازاق سايتى قانداي؟» – دەپ سۇراعانعا ءبىز: «مىنانداي!» – دەپ كورسەتۋگە  ۇيالمايىق. ءبىرىن ءبىرى قايتالاعان، ءبىر بىرىنەن سىلتەمەسىز كوشىرىپ باسقان ماتەريالدارى كوزگە ۇراتىن سايتتار تۋرالى نە دەيمىز؟ ۇيالعاننان تومەن قارايمىز، ارينە!.. 

2010-2015 جىلدار ارالىعىندا KazNET-ءتىڭ قازاق ءتىلدى سەگمەنتى قارقىندى دامىعان، قازاق سايتتارى جاڭبىردان كەيىنگى كوكتەي قاۋلاعان ءبىر كەزەڭ بولدى. قازاق سايتتارىنىڭ كۇشەيۋى ەلىمىزدەگى اقپاراتتىق كەڭىستىكتىڭ يەسى كىمدەر ەكەنىن ايگىلەي تۇسكەن ەدى. ءبىز سوندا، قاراپايىم وقىرمان، «ءوز تىلىمىزدە جىلدام اقپارات الىپ، تانىمدىق، ساراپتامالىق ماقالالار وقيتىن بولدىق» دەپ قۋانىپ جۇردىك. وكىنىشكە وراي، ءاپ-ادەمى باستالعان جوبالار اۋدەم جەرگە جەتپەي توقتاپ قالدى. ال ءوزارا باسەكەلەستىككە شىداپ، قيىندىقتارعا ءتوزىپ، ۇلتتىق مۇددەدەن اۋماعان، اينىماعان ينتەرنەت-باسىلىمدار قازاق اقپارات كەڭىستىگىنىڭ تورىنە وزا باستادى. ءسىرا، مەملەكەت تە وسىنداي مەملەكەتشىل ينتەرنەت-باسىلىمداردى قولدايتىن شىعار...

ا-بەك قاديري

Abai.kz