قاراشا ايىنىڭ 4 جاڭاسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق مۇراعاتى باس ديرەكتورى مارات ورالبايۇلى ابسەمەتوۆتىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن، بۋراباي قالالىق اكىمدىگىنىڭ قولداۋىمەن ايتۋلى فولكلورشى، ادەبيەتتىڭ تەورەتيگى مەن سىنشىسى، تاريحشى فيلولوگ ءارى عالىم-ۇستاز - ەسماعامبەت سامۇراتۇلى ىسمايىلوۆتىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان ەسكە الۋ كەشى ءوتتى. كەش باستالاردان بۇرىن شوقىتاس اۋىلىنداعى عالىمنىڭ اتا-باباسىنىڭ قابىرى باسىنا بارىپ، ارۋاعىنا باعىشتاپ قۇران وقىلدى.

كەزىندە ۇلى مۇحتار اۋەزوۆ ەساعاڭ تۋرالى: «مەن سەنى قازاق ادەبيەتى عىلىمىنىڭ اينىماس، قاجىماس، جىلدار جۇرسە ارىماس جەگىندىسى - ەڭبەك تورىسى دەيمىن. سول ءۇشىن سۇيەمىن دە بەك باعالايمىن» دەپ سۇيىنگەن عالىمدى ەسكە الۋ كەشىنە ەساعاڭنىڭ تۋعان قىزى ءفاتيما ىسمايىلوۆا جانە كۇيەۋ بالاسى نۇربولات جۋانىشبەكوۆ، پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، جازۋشى، جۋرناليست جاراسباي سۇلەيمەنوۆ، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور سەرىك نەگيموۆ، جازۋشى تورتاي سادۋاقاسوۆ جانە باسقادا ەلگە تانىمال ونەر ادامدارى قاتىستى.

كەش سوڭىندا بۋرابايلىقتار عالىم ارۋاعىنا ارناپ اس بەردى.

ەسماعامبەت سامۇراتۇلى ىسمايىلوۆ - 1911 جىلى قازان ايىنىڭ 15 كۇنى كوكشە وڭىرىندە، قازىرگى ەڭبەكشىلەر اۋدانىنىڭ شوقىتاس اۋىلىندا، ايگىلى ءبىرجان سال تۋعان توپىراقتا دۇنيەگە كەلگەن.

قاراشا ايىنىڭ 4 جاڭاسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق مۇراعاتى باس ديرەكتورى مارات ورالبايۇلى ابسەمەتوۆتىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن، بۋراباي قالالىق اكىمدىگىنىڭ قولداۋىمەن ايتۋلى فولكلورشى، ادەبيەتتىڭ تەورەتيگى مەن سىنشىسى، تاريحشى فيلولوگ ءارى عالىم-ۇستاز - ەسماعامبەت سامۇراتۇلى ىسمايىلوۆتىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان ەسكە الۋ كەشى ءوتتى. كەش باستالاردان بۇرىن شوقىتاس اۋىلىنداعى عالىمنىڭ اتا-باباسىنىڭ قابىرى باسىنا بارىپ، ارۋاعىنا باعىشتاپ قۇران وقىلدى.

كەزىندە ۇلى مۇحتار اۋەزوۆ ەساعاڭ تۋرالى: «مەن سەنى قازاق ادەبيەتى عىلىمىنىڭ اينىماس، قاجىماس، جىلدار جۇرسە ارىماس جەگىندىسى - ەڭبەك تورىسى دەيمىن. سول ءۇشىن سۇيەمىن دە بەك باعالايمىن» دەپ سۇيىنگەن عالىمدى ەسكە الۋ كەشىنە ەساعاڭنىڭ تۋعان قىزى ءفاتيما ىسمايىلوۆا جانە كۇيەۋ بالاسى نۇربولات جۋانىشبەكوۆ، پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، جازۋشى، جۋرناليست جاراسباي سۇلەيمەنوۆ، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور سەرىك نەگيموۆ، جازۋشى تورتاي سادۋاقاسوۆ جانە باسقادا ەلگە تانىمال ونەر ادامدارى قاتىستى.

كەش سوڭىندا بۋرابايلىقتار عالىم ارۋاعىنا ارناپ اس بەردى.

ەسماعامبەت سامۇراتۇلى ىسمايىلوۆ - 1911 جىلى قازان ايىنىڭ 15 كۇنى كوكشە وڭىرىندە، قازىرگى ەڭبەكشىلەر اۋدانىنىڭ شوقىتاس اۋىلىندا، ايگىلى ءبىرجان سال تۋعان توپىراقتا دۇنيەگە كەلگەن.

اۋەلى ادەبيەت الەمىنە اقىن بولىپ كەلگەن ەساعاڭ «تۇلپار جىرى» (1933ج), «جىگەر» (1934ج), «جاز ەركەسى» (1936ج) سەكىلدى جىر جيناقتارى جارىققا شىقتى. 1926-1930 جىلدارى كوكشەتاۋ مەن قىزىلجارداعى (پەتروپاۆل) بالالار ۇيىندە وقىپ، تاربيەلەنگەن ەسماعامبەت 1930-1934 جىلدارى قازاق مەملەكەتتىك پەداگوگيكا ينستيتۋتىندا (قازىرگى اباي اتىنداعى پەدوگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەت) ءتالىم الىپ، ءتىل-ادەبيەت فاكۋلتەتىن ويداعىداي ءبىتىرىپ شىعادى. ەڭبەك جولىن عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىندا، جۋرناليستيكا سالاسىنداعى قىزمەتكەردەن باستايدى. 1939 جىلدان باستاپ ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن عىلىمي-پەداگوگتىك قىزمەتتى ۇشتاستىرىپ، ابىرويلى ەڭبەك ەتتى. كسرو عىلىم اكادەمياسى قازاق فيلالىنداعى جامبىل اتىنداعى ادەبيەت جانە حالىق شىعارماشىلىعى سەكتورىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى، سەكتور مەڭگەرۋشىسى بولدى.

1943 جىلى «حح عاسىردىڭ باسىنداعى قازاقتىڭ دەموكراتيالىق ادەبيەتى» دەگەن تاقىرىپتا فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتتىعىنا ديسسەرتاتسيا قورعايدى. 1946 جىلى قازاقستاندا عىلىم اكادەمياسى قۇرىلىپ، ونىڭ ءتىل جانە ادەبيەت ينستيتۋتىندا اعا عىلىمي قىزمەتكەر، ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، ديرەكتور قىزمەتتەرىن اتقارادى. 1957 جىلى «قازىرگى اقىنداردىڭ شىعارماشىلىعىنداعى ۇلتتىق ءداستۇر» دەگەن تاقىرىپتا («اقىندار» مونوگراپياسىنىڭ نەگىزىندە)دوكتورلىق ديسسەرتاتسيا قورعايدى.

ە.ىسمايىلوۆ قاليجان بەكحوجينمەن بىرىگىپ 1941 جىلى كەنەسارى، ناۋرىزباي جانە ولاردىڭ باىرلارى جايىنداعى جىر-داستاندار مەن اڭىز-اڭگىمەلەر جيناعىن باسپاعا ازىرلەگەن. العى ءسوزى مەن تۇسىنىكتەمەسىن جازعان. كولەمى 30 باسپا تاباق (قكسر عىلىم اكادەمياسىنىڭ ورتالىق عىلىمي كىتاپحاناسى، قولجازبا قورى، №1328 بۋما). قازاق ەرتەگىلەرىن جيناۋ، جۇيەلەۋ، جاريالاۋ جانە زەرتتەۋ ىستەرىنە بەلسەنە ارالاسقان. 1940 جىلى «ادەبيەت تەورياسىنىڭ ماسەلەلەرى» دەيتىن وقۋ قۇرالىن جاريالادى.

ساكە، قاسىم، تاير، جۇماعالي پوەزياسى جونىندەگى زەرتتەۋلەرىندە جانە «سىن مەن شىعارما» (1960), «جاڭا بەلەسكە» (1962), «ادەبيەت جايلى ويلار» (1968) اتتى ەڭبەكتەرىندە سىنشىلىق، عالىمدىق قابىلەتتەرىن كورسەتە بىلگەن.

ەسماعامبەت ىسمايىلوۆ ابايتانۋ ىلىمىنە دە اتسالىسقان. مىسالى، «ابايدىڭ پوەتيكاسى»، «ابايدىڭ ولەڭ ورنەكتەرى» (بۇل ەكەۋىن ز.شاشكينمەن بىرلەسىپ جازعان)ڭ «ابايدىڭ اقىندىق شەبەرلىگى»، «اباي ولەڭدەرىنىڭ سۇلۋلىق، اۋەزدىلىك ەرەكشەلىكتەرى» سياقتى ماقالالارىندا ابايدىع پوەتيكاسىنا قاتىستى ءبىراز جايدىڭ بەتىن اشادى.

كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ سولاقاي ساياساتىنىڭ تىرناعىنا دا ىلىككەن ەساعاڭ ا.فادەەۆتىڭ 1947 جىلى ماۋسىم ايىندا كسرو جازۋشىلار وداعىنىڭ ءىح پلەنۋمىندا جاساعان بايانداماسىنىڭ «سىننىڭ ۇلت ماسەلەسى توڭىرەگىندەگى قاتەلىكتەرى» دەگەن بولىمىندە ەسماعامبەت ىسمايىلوۆتىڭ «قازاق سوۆەت ادەبيەتى» اتتى وقۋلىعى قاتتى سىنعا الىندى، اۋىر سوزدەر ايتىلدى. كەيىن وسى ۇشقارى شەشىمنىڭ سالدارىنان عالىم اعامىز 25 جىلعا لاگەرگە ايدالىپ، تەك ستالين ولگەننەن كەيىن عانا اقتالىپ شىقتى. 1961 جىلى ءتىل جانە ادەبيەت ينستيتۋتىنان م.و. اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى ءبولىنىپ، ءوز الدىنا شاڭىراق كوتەرگەندە ە.ىسمايىلوۆ ونىڭ قالىپتاسىپ، وركەندەۋىنە ەلەۋلى ۇلەس قوسقان اعا بۋىن عالىمداردىڭ الدىڭعى ساپىندا بولدى، ادەبيەت تاريحى، فولكلور بولىمدەرىن باسقاردى. 1958 جىلى كسر عىلىم اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت-مۇشەسى بولىپ سايلاندى. 1961 جىلى «قازاق كسر-ءىنىڭ عىلىمعا ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى» قۇرمەتتى اتاعى بەرىلدى. 1934 جىلدان كسرو جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى بولدى. «قۇرمەت بەلگىسى» وردەنىمەن جانە بىرنەشە مدالدارمەن ماراپاتتالدى.

قازاق ادەبيەتى عىلىمىندا وشپەس ءىز قالدىرعان ەسماعامبەت ىسمايىلوۆ 1966 جىلدىڭ 29 قاراشاسىندا دۇنيەدەن وزدى.

ەساعاڭنىڭ ۇلت ادەبيەت تاريحىن زەردەلەپ، عاسىرلار قۇنداعىندا ورالىپ ءۇنسىز جاتقان اسىل مۇرالارىمىزدى جيناقتاپ، بولاشاققا قالدىرعان ۇشان-تەڭىز ەڭبەگى ۇرپاقتار جۇرەگىنە ارقاشان جارقىراپ، نۇر شاشىپ تۇرارى ءسوزسىز.

ۇلاربەك دالەيۇلى