ءبىر اقيقات دۇنيە، قازاقتىڭ سانى از، جەرى ۇلكەن. كەيبىر دەرەكتەرگە قاراساق، قازاق جەرى قازىرگىدەي 18 جارىم ميلليون حالىقتى ەمەس، بىرنەشە ءجۇز ميلليون حالىقتى اسىراۋعا بايلىعىدا، كەڭدىگىدە جەتەدى-مىس. كوڭىلدى سەرپىلتەر دۇنيە-اق.

الايدا سول دالا، قازاق ءۇشىن، جالپى وسى ەلدى مەكەندەيتىن وزگە جۇرت ۇشىندە تارىلا باستاعانداي. اسىرەسە ءىرى شاھارلاردىڭ ماڭىندا جەر تاپشىلىعى قاتتى سەزىلە باستاعان. وزگەسىن بىلاي قويعاندا، ادامداردى جەرلەۋ ءۇشىن جىلىنا بالەنباي گەكتار جەر كەرەك ەكەن. ال، ونى شەشۋدىڭ ەڭ ءبىر وڭتايلى جولى كرەماتوري سالۋ. قىسقاسى دۇنيەدەن وتكەندەردى ارۋلاپ جەرلەمەي-اق، ورتەپ جىبەرۋ. وسىلايشا جەردى ەكونومداۋ.

سونىڭ دالەلى رەتىندە بيىل الماتىدا ادام ورتەيتىن كرەماتوري سالىنادى. ازىرگە ونىڭ جوبالىق قۇجاتىن ازىرلەۋگە 46,8 ملن تەنگە ءبولىنىپ قويىپتى. قۇرىلىس جىل سوڭىنا دەيىن سالىنىپ ءبىتۋى ءتيىس. ال، كەلەر جىلدان باستاپ، ادامدى ورتەپ، كۇلگە اينالدىرۋ جۇمىسى باستالماق. ءسال تاراتىپ ايتار بولساق، بۇل ماسەلە قازاقستاندا 1987 جىلدان بەرى ايتىلىپ كەلەدى. 2004 جىلى الماتى اكىمدىگى كرەماتوري سالۋ ماسەلەسىن شەشىپ قويعان ەكەن. بىراق ونى جۇزەگە اسىرۋعا ءداتى جەتپەدى مە، ءبىر نارسە كەدەرگى بولدى ما، بىلمەدىك. ال سول ماسەلە بيىل شەشىمىن تاپپاق.

كرەماتوري قازاققا جات. كرەماتوري دەگەندە كوز الدىمىزعا فاشيستەردىڭ كونتسلاگەرى ءھام ونداعى تۇتىندەرى بۋداقتاپ ادامدار ورتەلىپ جاتقان پەش ەلەستەيدى. ۇرەيلى-اق. ەندى الماتىدا سول جاعداي قايتالانباق پا؟

ايتىلار ءۋاج مىناۋ: الماتى حالقى جىلدان جىلعا كوبەيىپ، ءوسىپ كەلەدى. ومىردەن وتەتىندەردە (جىلىنا 7-8 مىڭ ادام) كوپ. ال ولاردى جەرلەۋ ءۇشىن قانشاما گەكتار القاپ كەرەك. قازىر جەر قات. وسى تاپشىلىقتى شەشۋ ءۇشىن امالسىز كرەماتوريگە جۇگىنۋ قاجەت. مىنە ماسەلە قايدا جاتىر!

جالپى ءبىز كەز-كەلگەن نارسەنى ناۋقانعا اينالدىرىپ جىبەرۋگە بەيىل تۇراتىن ەلمىز عوي. ايتقىمىز كەلگەنى، ەگەر الماتىدا كرەماتوري سالىنسا، ەرتەڭ وسىنى كورگەن وزگە قالا باسشىلارى جەر ماسەلەسىن شەشەمىز دەپ جاپپاي كرەماتوري سالۋعا دەن قويىپ كەتپەي مە، دەگەن قورقىنىش. وندا، ءتۇپتىڭ تۇبىندە ارۋاقتارعا قۇران وقىپ، بەت سيپايتىن مولالاردا قالماۋى مۇمكىن-اۋ.

ءبىر بەلگىلى جايت، الماتى كرەماتوريىنىڭ قىزمەتى: جەر تاپشىلىعىن شەشىپ قانا قويمايدى، مەديتسينالىق مەكەمەلەردەگى بيوقالدىقتاردى، جىل سايىن جۇزدەپ دۇنيەدەن وزاتىن قاڭعىباس بومجداردى، قاڭعىپ ولگەن يتتەرمەن مىسىقتاردى ت.ب ولەكسەلەردى ورتەپ، ينفەكتسيا تارالمالۋىنا جول بەرمەۋ. باپ گاپ وسىدا جاتسا كەرەك-ءتى.

تاعى ءبىر ماسەلە، ادام جەرلەگەن القاپتى قايتادان پايدالانۋ ءۇشىن كەم دەگەندە جارتى عاسىردان استام ۋاقىت قاجەت. ياعني جەر قويناۋىنا تاپسىرىلعان بيوماسسانىڭ ىدىراۋىنادا سونشا ۋاقىت كەرەك. ال كرەماتوريدە بۇل ماسەلە ءبىر ساعاتتىڭ ىشىندە شەشىلەدى. ال قايتا پايدالانۋعا جىبەرىلگەن ادام جەرلەنگەن القاپتار ءۇي سالۋعا كەلمەيتىنى بەلگىلى. تەك ساياباقتار بولماسا.

وسى ورايدا ايتا كەتەر ءبىر جايت، ماسەلەن الماتىداعى «فەميلي پارك»، «28 پانفيلوۆشىلار پاركى» كەزىندە مولالاردىڭ ۇستىنە سالىنعانى انىق. مۇنىمەن ءبىز جۇرتتى شوشىندىرايىق دەپ وتىرعان جوقپىز.

ايتايىق دەگەنىمىز وزگە، ياعني، كرەماتوري جاپپاي ناۋقانعا اينالىپ، ارۋاقتارعا قۇران وقىپ، بەت سيپايتىن زيراتتار قالماي قالا ما دەگەن ۇرەي.

ازاماتحان ءامىرتايدىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى جازباسى

Abai.kz