«ەكسپرەسس ك» دەگەن سارىجاعال سايت ابايدى كۇستانالاعان كولەمدى ماقالا جاريالاپتى. بۇعان دەيىن دە ۇلى اقىنعا ۋلى ءتىلىن بەزەيتىن «جات كوزقاراستاعى» جەرلەستەرىمىزدى كورگەن ەدىك. مىنا سايت سونىڭ بارىنەن اسىپ ءتۇسىپ، «اباي ومىردە بولماعان» دەپ ايدى اسپانعا شىعارىپ وتىر. اتالعان باسىلىمنىڭ ەلگە تانىمال وليگارحقا قاتىسى بار كورىنەدى. دەمەك بۇل ماقالانى ساناسىز بىرەۋدىڭ ساندىراعى دەپ جاي قاراۋعا بولمايتىن سەكىلدى. ابايدىڭ-175 جىلدىق مەرەيتويى كەزىندە وسىنداي وسپادار ماقالا جازعاندارعا «قوي» دەيدىن قازاق بيلىگى جوق. ابايدىڭ اتىمەن توي تويلاپ جۇرگەن مادەنيەت پەن رۋحانياتقا جاۋاپتى شەندىلەر مۇندايدا قۇلاعى ەستىمەس، كوزى كورمەس بولىپ قالادى.

Malim.kz سايتى بۇيرەكتەن سيراق شىعارعان بازبۇزار ماتەريالعا قاتىستى زەرتتەۋشى اسان وماروۆقا حابارلاسىپ، پىكىرىن بىلگەن ەكەن. ابايتانۋشىنىڭ جاۋابىن نازارلارڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.

«اباي بولماعان» دەگەن نە سۇمدىق! 

«ەكسپرەسس ك» دەگەن باسىلىمنىڭ كوكتەن ىزدەگەنى جەردەن تابىلدى، بىلەم. تاياۋدا عانا (18.07.2020) باسقى بەتىنە «زاگادكا ابايا: ۆەليچايشي نەيزۆەستنىي پوەت كازاحستانا» (قازاقشاسى – «اباي جۇمباعى: قازاقستاننىڭ بەيمالىم ۇلى اقىنى») اتتى داۋلى ماقالانى ايقارا عىپ باسىپتى. شيكى ماتەريالدىڭ اۆتورى – زاۋرە باتاەۆا دەگەن قارىنداسىمىز. اۆتور ايدى اسپانعا ءبىر-اق شىعارىپتى: «اباي دەگەن اقىن ومىردە بولماعان، اباي مۇراسى دەيتىندەرىڭىز الاش ارىستارى شىعارمالارىنىڭ جيناعى» دەپ! و، توبا-اي، اباي بولعان جوق دەگەندى دە ەستىدىك-اۋ. ماسساعان ءمامپاسي، جاي عانا سۇيكەي سالماعان، جوق-باردى تەرىپ «عىلىمي جاڭالىق» اشقان. «جەر استىنان جىك شىقتى، ەكى قۇلاعى تىك شىقتى» دەگەن وسىنداي-اق بولار!

ماقالانى وقىپ شىعۋدىڭ ءوزى دە وڭاي ەمەس. باستان-اياق ساندىراق، اباي ايتقانداي، «بەكەر بوسقا ەزەدۇر» دەپ، قولدى ءبىر-اق سىلتەپ، نازار اۋدارماساق تا بولار ەدى. بىراق، بىراق… زاۋرە حانىمنىڭ ارتىندا ميلليونداعان زاۋرەلەر بەينەسى قالقايىپ تۇرسا شە. كۇندە كورەتىن ءومىردىڭ اششى شىندىعى – اينالامىز ورىس مەكتەبىندە ءتالىم-تاربيە العان، سول تىلدە قالىپتاسقان بۋىن.  ولاردا ۇلتتىق سانا تاياز، ياكي ءتىپتى جوق. سوراقى ماقالا سول ۇلتسىزدىقتىڭ ايداي ايعاعى. كوڭىلدى مۇزداتقان، جۇرەك سىزداتقان ءجايت تە، مىنە، وسى.

سونىمەن، زاۋرە حانىم ابايعا نە ءۇشىن شۇيلىككەن؟ ول كولدەي جازباسىنىڭ كىرىسپەسىندە بىلاي دەپ اعىنان جارىلعان ەكەن: «كەيىنگى بۋىن وكىلدەرىن، اسىرەسە، اشىندىراتىنى – العاش رەت 1933 جىلى قارا سوزدەر (پروزا) دەگەن اتاۋمەن جارىق كورىپ، 1945 جىلى ورىس تىلىندە سلوۆا نازيدانيا (ۇلاعاتتى سوزدەر) دەپ اۋدارىلعان پروزاسىنداعى ابايدىڭ قازاقتار تۋرالى ءزارلى دە ۇنامسىز پىكىرى، قازاقتاردىڭ «جالقاۋ»، «نادان»، «ءبىرىن-ءبىرى كورە المايتىن قىزعانشاق»، قالا بەردى، «ءبىر-بىرىنە دۇشپان» دەپ سيپاتتالۋى». ابىز بابامىزعا اشىنعان اۆتور: «اباي – قازىرگى قازاق قوعامىنداعى قازاق ۇلتىنا دەگەن قۇرمەتتىڭ تومەندىگىنە عانا ەمەس، وعان قوسا، قازاقتاردىڭ كوشپەندى اتا-بابالارىنا دەگەن سىي-قۇرمەتتىڭ جوعالۋىنا دا جاۋاپتى» دەپ تۇيەدى. مىنە، ابايدى تانۋ دەڭگەيىمىزدىڭ سيقى وسى!

زاۋرە باتاەۆا كەيىنگى تولقىننىڭ وكىلى. وعان بىلاي دەۋى دە دالەل: «كۇمان الەۋمەتتىك مەديا الاڭىندا دا تۋىنداعان بولاتىن. مىسالى، 2017 جىلى ءبىر بلوگەر ابايدىڭ قارا سوزدەرىن ءبىر توپ كەڭەس ناسيحاتشىلارى 1930 جىلدارى جازىپ شىعۋى ىقتيمال ەكەنى جايلى پىكىرىن ءبىلدىرىپ، «اباي» دەگەن ادامنىڭ شىنىمەن بولعانىنا ءشۇبا كەلتىرگەن ەدى. وسىعان بايلانىستى تۋىنداعان پىكىر-تالاس ۇرىس-كەرىسكە اينالىپ، بلوگەردى بالاعاتتاپ، وعان قوقان-لوقى كورسەتىلدى. ء…بىز ءالى كۇنگە «اباي» دەپ اتايتىن ادام كىم بولعان؟ بىزدە ابايعا تيەسىلى دەپ سەنەتىن شىعارمالاردىڭ بارلىعىن وسى ادام جازدى ما؟ دەگەن ماسەلە جابۋلى جاتىر».

وسى كەلتىرىلگەن ءۇزىندى اۆتوردىڭ ماقساتىن، ويلاۋ جۇيەسىن ۇعۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءيا، كۇمان كەلتىرۋگە اركىم قۇقىلى. اتتەڭ، قيسىندى بولسا.

اپىر-اي، وتكەن عاسىردا قايمانا قازاق اباي وسيەتىنە قۇلاق استى، ءوزىن-ءوزى تاربيەلەدى. مۇنى قالاي ۇمىتتىق؟ الدىڭعى بۋىن، اسىرەسە، قارا سوزدەن ەسكەن سۇيىسپەنشىلىكپەن جۇرەگىمەن قابىلداپ، كوزىنە جاس الا وتىرىپ وقىپ ەدى-اۋ. كەشەگى شاكارىم، ءاليحان، احمەت، مۇحتارلار شىعارمانىڭ تۇپنۇسقاسى بار ما، ءارحيۆىڭ كانە دەپ سۇراماعان. نەگە؟ ويتكەنى، ولار «مىڭ جىل جۇرسە – ءدامى كەتپەيتىن» (ماعجان), وزگە ەشكىم دە ايتا المايتىن ابايدىڭ دۋالى ءسوزىن ىشكى دۇنيەسىمەن سەزىنگەن. باسىن شايقاپ، تاڭىرقاعان بولاتىن.

ەندى كەلىپ، اباي ءسوزى ەكەندىگىنە قۇجات تالاپ ەتىلۋدە. وسى زاماننىڭ سۇرقى.  ابايدىڭ زور ماحابباتىن  ءتۇيسىنىپ، ونان ساباق الۋ مۇمكىندىگىنەن قول ۇزدىك. «سوندا جاۋاپ بەرە المان مەن بەيشارا، سىزدەرگە ەركىن تيەر، بايقاپ قارا» دەپ ءوزى كورە ءبىلىپ، ەسكەرتىپ كەتكەندەي، ولىسىندە دە «جانىن كۇيدىرگەنىمىز» قالاي؟ كەشەگى بۋىن مەن بۇگىنگى بۋىننىڭ، ءدالدى ايتقاندا، كەشەگى قازاقتىق پەن بۇگىنگى قازاقتىڭ اراسىندا تەرەڭ شىڭىراۋ ءبولىپ جاتىر. مىنە، داۋلى ماقالا وسى قاتەردىڭ دە بەتىن اشىپ كورسەتىپ وتىر.

قولعا قالام العىزعان ماقسات – الەۋمەتتىك جەلىنى جارعان «زەرتتەۋشىلىك» ەڭبەكتىڭ تاراۋلارىن (جيىنى التى تاراۋ) سارالاۋ، سوعان كوشەيىك. 

اۋەلگى، «نەيزۆەستنىە ي زاپرەششەننىە يستوري» دەگەن تاراۋدا باتاەۆا ءحىح عاسىرداعى قازاقتىڭ تاريحي حالىنە شولۋ جاساعان. سايىن دالادا كوشىپ-قونعان قاراڭعى حالىقتا قانبىر جاقسىلىق بولسىن، ساۋاتسىز كوشپەلى ورتادان دانىشپان ادامنىڭ شىعۋى مۇمكىن بە؟ ارينە، جوق دەپتى. ءاليحان پەتەربوردا ۋنيۆەرسيتەت ءتامامداسا، اباي قىر قازاعى، نەبارى ءۇش جىلدىق مەدرەسەنى تامامداعان. مىنە، سوۆەت يدەولوگتارى وسىنى جاسىردى، ورىس مادەنيەتىن جاقتاعان ابايدى باسىنا كوتەردى  دەپ كۇرسىنەدى زاۋرە حانىم (كوشپەلى زامان شىندىعىن ايتقىزبادى دەگەنىنە قاراپ، ادەبيەتشى بولا تۇرا، «اباي جولى» ەپوپەياسىن وقىماعان با دەگەن كۇماندى ويعا قامالاسىز).

ءسويتىپ، زاۋرە كوشپەلى داۋىرگە مۇرنىن شۇيىرە قارايدى. ونىڭ بىلۋىنشە، جامبىل جىراۋ سياقتى اباي دا سوۆەتتىك ساياساتتىڭ قۇرالى عانا. جوعارىدا ايتقانداي، اۆتور ابايدىڭ ىشكى دۇنيەسىنەن بەيحابار. اقيقاتتان گورى ءوزىنىڭ ەرۋديتسياسىن كورسەتۋ ماڭىزدىراق بولعانى سوقىرعا تاياق ۇستاتقانداي كورىنىپ تۇر. ەڭبەكتىڭ ىرگەتاسىنا ءاۋ باستان وتىرىك پەن قيسىنسىزدىق قالانعان.

«كتو بىل اباي؟» دەگەن كەلەسى تاراۋعا كەلەيىك. كوپ ءسوزدىڭ  توق ەتەرى – ەشقانداي جازبا دەرەكتەر جوق جەردە، ول ادامنىڭ ءوزى دە، مۇراسى دا كۇماندى دەگەن يدەياعا سايادى. ابايدىڭ عىلىمي بيوگرافياسى جوق دەيدى زاۋرە. شىندىعىندا ۇلى ءومىر بۇگە-شىگەسىنە دەيىن ايان. اۋەزوۆ اباي بيوگرافياسىن ءتورت رەت تۇگەندەگەن، ونداعان ەستەلىكتەر ءوز الدىنا ءبىر توبە.   بىراق زاۋرە نايزاسىن كوشپەلى وركەنيەتكە قاراتادى، ابايدا ەڭ بولماعاندا ءبىر پاراق ساقتالماعان، ورىس دوستارىنىڭ بىردە ءبىرى ونداي اقىن بار دەمەگەن دەپ. كوشپەلى قىر قازاعى ابايدىڭ ءسوزى تۇگىل، ەسىمى، تۋعان كۇنى دە ارحيۆتە جوق. دەمەك، اسىل مۇرانى ونىكى دەۋ كۇماندى. مىسالعا مۇرسەيىتتىڭ ەكى ءجۇز بەتتىك قولجازبا داپتەرىندەگى مۇرا ابايدىكى ەمەس، ءوزىنىڭ ءتول شىعارمالارى بولسا شە؟ مىنە، زاۋرەنىڭ ويلاۋ جۇيەسى وسىعان سايادى. كۇلەسىڭ بە، جىلايسىڭ با.   ابايدىڭ 1909 جىلعى تۇڭعىش جيناعىنا دا كۇمان كەلتىرىپ، فالسيفيكاتسيا دەگەن وي تاستايدى. سىنشى قارىنداس بۇل قالاي، ول كۇندە ادامدار وتىرىكشى يا اقىماق بولعان با؟ دەپ ويلانباعان سەكىلدى.

ماقالانىڭ وسىناۋ ورتا تۇسىندا زاۋرەنىڭ باستى يدەياسى – اباي پوەزياسىنىڭ اۆتورى اباي ەمەس، ءاليحان بوكەيحانوۆ دەپ دالەلدەۋ ەكەنىن ارەڭ تۇسىنەسىڭ (الەكەڭ ارامىزعا ءتىرىلىپ كەلسە، مەن قوعام قايراتكەرى ءارى عالىممىن، ال «قازاقتىڭ باسى اقىنى» قىلعاندارىڭ قاي ساسقاندارىڭ دەپ كۇڭىرەنەر ەدى-اۋ). ايتا كەتەرى، ءسوز بولىپ وتىرعان تاراۋدا 19 ادەبيەتكە  سىلتەمە جاسالعان. كوبىسى كەرەكسىز، «دليا پونتا» دەگەندەي، ورىسشا وقىعان-توقىعان جاستاردى يلاندىرا ءتۇسۋ امالى عانا. شىن پەيىلىمەن ىزدەنگەن ادام تىزىمگە كاكىتايدىڭ، ءارحامنىڭ، كوكبايدىڭ جازبالارىن قوسار ەدى. «اباي كىم بولعان؟» دەگەننىڭ جاۋابى سولاردا عوي. اسىرەسە، تۇراعۇل ەستەلىگىنىڭ ورنى بولەك، وندا اكەسىنىڭ قاي ولەڭدى قاشان، قانداي جاعدايدا جازعانى ەش بوياماسىز، تايعا تاڭبا باسقانداي انىق كورسەتىلگەن.

كەلەسى تاراۋعا كەلەيىك، ول – «كيرگيزسكايا ستەپنايا گازەتا» دەپ اتالعان. نەگە ەكەنى بەلگىسىز، وسى باسىلىم زاۋرە حانىمعا ەرەكشە قادىرلى، ىستىق. شىندىعىندا بۇل «ءتارجىمان» گازەتىمەن سالىستىرا قاراعاندا ەشقانداي سالماعى جوق، گەنەرال-گۋبەرناتورعا باعىنىشتى، تيراجى از، بەدەلسىزدەۋ گازەت بولعان. ءيا، وندا ابايدىڭ ەكى ولەڭى جاريالاندى. وسى فاكتىگە زاۋرە حانىم ەرەكشە قادالىپ، ءبىر كەرەمەت دەرەك دەپ ەسەپتەگەن. ادامنىڭ ويىنا كەلمەس، قيسىنباس پىكىرلەر ايتقان.  سونىڭ ءبىرى – اباي مەن قىر بالاسى ءبىر ادام دەگەن توپشىلاۋ. ءوزى سويلەسىن: «نەلزيا لي دوپۋستيت، چتو اباي، كىر بالاسى ي اليحان بۋكەيحانوۆ بىلي ودنيم ي تەم جە چەلوۆەكوم؟ كاك پوكاجەت ناشا ستاتيا، ەتا گيپوتەزا ۆپولنە دوپۋستيما». ءاليحان ابايدىڭ ماعاۋيا دەگەن بالاسىمەن قۇرداس. ەكى تۇلعا قالايشا ءبىر ادام بولماق؟ بۇل «گيپوتەزاڭا» ورىسشا وقىعان ۇرپاق، بالكىم، يلانار، بىراق كوكىرەگى وياۋ قازاق بالاسى ونى اۋلاق سەرپەرى ءسوزسىز، زاۋرە حانىم! «دالا ۋالاياتى»، ەكىنشى اتى «كيرگيزسكايا ستەپنايا گازەتا» دەگەن باسىلىم بەتىندە جاريالانعان ابايدىڭ ولەڭدەرى مەن ابايعا قاتىسى بولۋى مۇمكىن ەكى ماقالانىڭ ءمان-جايى ءسوز بولعالى قاشان.  مىسالعا وسى جولداردىڭ اۆتورى دايارلاعان «اباي. جاڭا ۇلگىدەگى باسىلىم» دەگەن ەكى تومدىق تولىق جيناقتا «دالا ۋالاياتى» گازەتىندە كىمنىڭ، نەنى جاريالاعانى زەرتتەلدى، انىقتالدى، وسىنى ايتا وتىرايىن.

زاۋرە باتاەۆا بۇيرەكتەن سيراق شىعارىپ، جاڭا اتالعان جالعىز گازەتكە سۇيەنە وتىرىپ، «اباي دەپ جۇرگەنىمىز ءاليحان بوكەيحانوۆ» دەگەن تۇجىرىم جاساعان. وسىنىڭ وزىنەن-اق ونىڭ ابايتانۋ سالاسىندا ديلەتانت ەكەنى ايگىلەنىپ وتىر. بۇل تاراۋداعى سىلتەمە سانى 35-كە جەتكەن. ولاردىڭ دەنى «دالا ۋالاياتى گازەتىن» شولۋعا ەش قاتىسى جوق. دەمەك، بۇل دا اۆتوردىڭ كوزبوياۋشىلىق، ياعني پسەۆدوعىلىمدىق ارەكەتى.

كەلەسى تاراۋ – «راننيە يستوچنيكي نا رۋسسكوم يازىكە» دەگەن. اۆتور ءبىردى ايتىپ بىرگە كەتەدى، وتىرىكتى شىن ەتۋ قايدان وڭاي بولسىن. اقىرى، ءماتىننىڭ ورتا تۇسىندا 1905 جىلى اباي تۋرالى ءاليحان جازعان نەكرولوگقا توقتالعان زاۋرە حانىم مىناداي بايلامعا كەلەدى: «پوچەمۋ ۆ 1905 گودۋ بۋكەيحانوۆ وپۋبليكوۆال نەكرولوگ ابايا؟ ودين يز ۆوزموجنىح وتۆەتوۆ زاكليۋچاەتسيا ۆ توم، چتو پوسلە ۋسپەحا دۆۋح ستيحوتۆورەني، وپۋبليكوۆاننىح ۆ «كيرگيزسكوي ستەپنوي گازەتە» ۆ 1889 گودۋ، بۋكەيحانوۆ پيسال ي درۋگيە ستيحي، جەلال وپۋبليكوۆات كنيگۋ ەتيح ستيحوۆ، نو پري ەتوم حوتەل يزدات يح وت ليتسا درۋگوگو چەلوۆەكا – توگو، كتو پروجيل ياركۋيۋ ي ۆىزىۆايۋششۋيۋ ينتەرەس جيزن، نو ۋجە پوكينۋل ەتوت مير، ا زناچيت، ەمۋ نەلزيا بۋدەت زادات نيكاكيح ۆوپروسوۆ. … ۆ 1903 گودۋ بۋكەيحانوۆ ەششە نە زنال ناستوياششەگو يمەني ابايا، پوتومۋ چتو ەششە نە پريدۋمال ەگو».

كورىپ وتىرسىزدار، زاۋرە 1909 جىلعى جيناق ابايدىكى ەمەس، اليحاندىكى دەگەن توقتامعا كەلگەن. ءسويتىپ، اباي – ءاليحان ويلاپ تاپقان مادەني پروەكتى مە؟ قايداعى؟! ادەبيەت زەرتتەۋشىسىنىڭ امەريكانى اشسام دەگەن قۇلشىنىسى مەن «عاجايىپ» لوگيكالىق قارىم-قابىلەتىنە باسىڭدى شايقايسىڭ دا قوياسىڭ.

كەلەسى تاراۋدىڭ اتى – «الاش وردا». باتاەۆانىڭ بىلۋىنشە، «اباي» اتتى ولەڭدەر جيناعىم جارىق كوردى دەپ كوڭىلى ورنىققان ءاليحان، ەندى ساياسي پروەكتىسىن، ياعني الاش وردا قوزعالىسىن ۇيىمداستىرۋدى قولعا العان. احمەت بايتۇرسىنوۆ، مىرجاقىپ دۋلاتوۆ ۇشەۋى «قازاق» گازەتاسىنىڭ ءۇش رەداكتورى بولعان دەپ مالىمدەيدى زاۋرە. بۇل جولى دا كوپ جەردە باسى ارتىق دەرەكتەردى  تىقپالاعان. ءبىز تەك ابايدىڭ اۋدارمالارى تۋرالى ايتقانىنا عانا كىدىرەيىك. زاۋرە: «كاك موگ كتو-ليبو پودۋمات، چتو يح سدەلال كوچەۆنيك-كازاح ءحىح ۆەكا، چە رۋسسكوە وبرازوۆانيە سوستاۆيلو ۆسەگو تري مەسياتسا ۋروكوۆ ۆ تسەركوۆنو-پريحودسكوي شكولە؟» دەپ تارجىمە ءىسىن دە ابايعا قيمايدى. ءپالى، وندا كىم جاساعان؟ بۇل جايىندا: «بۋكەيحانوۆ ي ەگو دۆوە مولودىح كوللەگ بىلي نايبولەە ۆەروياتنىمي اۆتورامي منوگوچيسلەننىح ستيحوتۆورنىح پەرەلوجەني رۋسسكوي پوەزي، ۆوشەدشيح ۆ كانون ابايا»، – دەپ شىمىرىكپەيدى-اۋ زاۋرە.

مىنە، اششى شەكتەي سوزىلعان ماقالانىڭ سوڭعى تاراۋىنا دا كەلىپ جەتتىك، ونىڭ اتى – «سوۆەتسكي پەريود».

بۇل تاراۋعا 1933 جىلعى قىزىلوردا قالاسىندا باسىلىپ شىققان ابايدىڭ تۇڭعىش تولىق جيناعى ارقاۋ بولعان. بۇل جيناقتىڭ تاريحى، ياعني  مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ونى قانداي جاعدايدا دايارلاعانى، اسىل مۇرانى جاڭا ولەڭدەرمەن جانە قارا سوزدەرمەن تولىقتىرعانى ابايتانۋشى عالىمدارعا ابدەن ءمالىم ءجايت. بىراق زاۋرە وقىرمان ساناسىنا تەك ءوز قيالىنان تۋعان ميفتەردى ءسىڭدىرۋدى قالاعان.  قارا سوزدەر 1933 جىلعى جيناقتا العاش رەت باسپا بەتىن كوردى. زاۋرە اناۋ-مىناۋ ەمەس، ولاردى كىم جازعان دەگەن ماسەلەنى قابىرعادان قويعان دا، ولاردى 1918-1920 جىلدار ارالىعىندا جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ جانە باسقا دا الاش وقىعاندارى جازىپ شىققان دەپ سەنساتسيالىق جاڭالىق ايتقان. ال، كۇردەلى دە كولەمدى حاكىمدىك ەڭبەك –  «38-ءشى قارا ءسوزدى» كىم جازعان ەكەن؟ ونىڭ دا جاۋابى دايار: «مياگكي، لاسكوۆىي تون ەتوگو تەكستا، ي بولەە سوتني پريمەچاني، وبياسنيايۋششيح يسلامسكيە پونياتيا، سوزدايۋت ۆپەچاتلەنيە، چتو ەتوت تەكست پيسال مۋللا». سوڭعى سوزدەردەن، شىنى كەرەك، شالقامنان تۇسە جازدادىم. ويتكەنى، بۇل تۋىندى – الەمدىك تەولوگيانىڭ شىڭى، ونىڭ تەرەڭ استارىنا ءالى كۇنگە بويلاي الماي كەلەمىز. ءاي، اڭعالدىق-اي! مولدا جازعان دەپ قويىپ قالعان. اتام قازاق: «ساۋدىڭ تاماعىن ءىشىپ، جىندى كىسىنىڭ ءسوزىن سويلەگەنى نەسى» دەگەندى وسىندايدا ايتقان سياقتى.

ماقالا سوڭى «قورىتىندى» دەگەن تاراۋمەن تياناقتالعان. سوعان قاراعاندا، ءسوز يەسى ۇلتقا اۋاداي قاجەتتى ەڭبەكتى جازعانداي سەزىنگەن سياقتى. ءوز تاراپىمنان اۆتورعا «بويىڭا بىتكەن دارىندى وڭ باعىتقا جۇمساي ءبىل!» دەي كەلە، ايتپاق بىرەر اۋىز قورىتىندى پىكىرىم مىناۋ.

مەيىرىمدى جاراتۋشى يەمىز قازاق حالقىنا ابايداي ۇستازدى بەرگەن. بۇل ونداعان ۇلتتارعا بۇيىرماعان سيرەك باقىت. سول باردى باعالاي الماي، ونداي ۇستاز بولعان جوق دەپ دالەلدەۋگە تىرىسۋ – اقىلعا قونبايتىن قۇبىلىس ءھام ۇستاز رۋحىنا دا اۋىر جازا. زاۋرە حانىم جازباسىنىڭ ءبىر عانا پايدالى جەرى بار، ول – قازىرگى قازاق قوعامى مەن اباي اراسى جەر مەن كوكتەي الشاق ەكەنىن كورسەتتى. سونىمەن قاتار، ءتىلى، تانىمى بويىنشا ۇلتتىڭ ەكىگە جارىلعانىن سەزىنىپ، قازاقتىڭ قازاقتىعى قۇلدىراپ، ۇلتسىزدانۋ پروتسەسسى شىرقاۋ شەگىنە جەتكەنىن تاعى ءبىر اڭدادىق. ۇلتتىڭ رۋحاني تۇتاستىعى ءۇشىن ابايتانۋدى مەكتەپكە، وقۋ-تاربيە جۇمىسىنا شىنداپ ەنگىزۋ كەرەك. ايتپەسە جوق. ۇيرەتپەسەك، تويتارىس بەرمەسەك، جاڭىلىس باسقان جاستار قاتارى وزدىگىنەن ازايا قويماسى حاق.

اسان وماروۆ، 

زەرتتەۋشى.

Abai.kz