قازاقستان پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ ەڭ ەگدە جاستاعى دەپۋتاتى ۆلاديسلاۆ كوسارەۆ تاعى دا سوزدەن ءسۇرىنىپتى. بەلارۋستەگى پرەزيدەنتتىك سايلاۋدان بەرى جالعاسىپ كەلە جاتقان جالپىحالىقتىق نارازىلىق ميتينگىلەرىن «باتىس پەن اقش ۇيىمداستىرىپ وتىر» دەپ ايىپتاپ سويلەپ، «پۋتين مەن توقاەۆ نەگە ءۇنسىز وتىر» دەپ الاڭ بوپتى. ەگجەي-تەگجەيلى جازايىق...

قازاقستانمەن وداقتاس بەلارۋستەگى جالپىحالىقتىق نارازىلىقتارعا قاتىستى ءماجىلىس دەپۋتاتى ۆلاديسلاۆ كوسارەۆ مىرزا «Malim.kz» سايتىنا پىكىر بىلدىرگەن ەكەن. بۇيدەپتى:

«بەلارۋس ەلىندە بولىپ جاتقان ميتينگىلەر كيەۆتەگى 2013 جىلعى مايداننىڭ جالعاسى. ءسوتسياليزمنىڭ ارالىنا اينالعان بەلارۋس رەسپۋبليكاسى اقش پەن باتىستىڭ تاماعىنداعى سۇيەك قوي. مينسكىدە باستاۋ العان وقيعالارعا باتىس ەلدەرى مەن اقش ارالاسىپ وتىر. الەكساندر لۋكاشەنكو مەملەكەتىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن بارىن سالىپ جاتىر. بىراق قولىنان كوپ نارسە كەلەر ەمەس. پولشا، ۋكرانينا، بالتىق ەلدەرىنىڭ يدەولوگياسى  كۇشتى بوپ تۇر.

بەلارۋستا كوممۋنيستتەر بار. جانە ولار ۇلكەن كۇشكە يە. نەگە تىنىش وتىرعاندارىن بىلمەيمىن. ءبىز قازاقستان كوممۋنيستىك حالىقتىق پارتياسى پرەزيدەنتتىك سايلاۋدان كەيىن باستالعان شەرۋلەردى تالقىلاپ جاتىرمىز. سوۆەت وداعى ىدىراعان كەزدە ونىڭ قورعاپ قالاتىن كۇش بار ەدى. بىراق قاشان دا اگرەسسيا باسىم كەلەدى. شىندىقتى قورعاۋشىلار ءالسىز كەلەتىنى بار. ءبىز ەۆرازيالىق وداقتىڭ قۇرامىنداعى ەلمىز عوي. لۋكاشەنكونى قولداۋىمىز كەرەك.  رەسەي پرەزيدەنتى پۋتين مەن قازاقستان باسشىسى توقاەۆتىڭ ۇنسىزدىگىن تۇسىنبەيمىن»، - دەپتى دەپۋتات كوسارەۆ.

الگىندە «Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالىندا قازاقستان كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ماجىلىستەگى دەپۋتاتتارىنىڭ بۇيرەكتەن-سيراق شىعارىپ، جوق جەردەن جاۋ ىزدەپ، باس پروكۋراتۋراعا جازعان ءبىردى-ەكىلى ارىز-تالاپتارىنا شولۋ جاساعان ەدىك.

«كوممۋنيستەر تاعى دا «حالىق جاۋلارىن» ىزدەپ ءجۇر!» اتتى ماقالادا: كوممۋنيستەردىڭ «تاۋەلسىز ەلدىڭ جاستارى كەڭەستىك جۇيدە ءبىلىم المادى» دەپ كۇيىپ-پىسەتىنى، بۇگىنگى وقۋلىقتاردا ەكىنشى دۇيەجۇزىلىك سوعىستاعى ەرلىكتەر از قامتىلعان، ەسەسىنە ساياسي قۋعىن-سۇرگىن تاقىرىبى كوپ بەرىلگەن دەپ قامىعاتىنى، بۇگىنگى جاس ۇرپاقتى كومسومولدار مەن پيونەرلەردىڭ «ەرلىگىن» وقىپ، كەڭەستىك قىزىل كىتاپتاردان ءۇزىندى جاتتاتىپ ءوسىرۋدى قالايتىنى، باس پروكۋراتۋراعا ارىز جازىپ، ەلدەگى ۇلتشىلداردىڭ ارەكەتىن تەكسەرىپ، ولارعا قارسى شارا قولدانۋدى تالاپ ەتكەنى، قازاقستان حالقىن مەملەكەت قۇراۋشى قازاق ۇلتىنىڭ ماڭىنا توپتاسۋعا شاقىرعان، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى جوقتاعان ازاماتتارعا «راديكالدى ۇلتشىلدار» دەپ ايدار تاقانى وزدەرىنىڭ ارىز-تالاپتارىمەن دالەدەنىپ جازىلعان ەدى.

احمەتبەكوۆ: نا ۆورۋ ي شاپكا گوريت دەگەن وسى

بۇل ماقالا اۋەلى سايتىمىزدا، سوسىن الەۋمەتتىك جەلىدە ءبىراز تالقى بولدى. ونى وقىپ، پىكىر بىلدىرگەندەردىڭ ءبىرى – ەسكى يدەولوگيانى ۇستانۋشى كومپارتيانىڭ پرەزيدەنتتىك سايلاۋلاردا عانا «كيمانوسىن» (كاراتەنىڭ كيىمى) كيىپ الىپ، بەلسەندىلىك تانىتاتىن دەپۋتاتى جامبىل احمەتبەكوۆ بولدى. جاكەڭ «ءاۋ»، دەدى، «ءاۋ»، دەگەندە بۇيدەدى: «نا ۆورۋ ي شاپكا گوريت دەگەن وسى»، - دەدى. جاكەڭنىڭ شالا ورىسشا، شالا قازاقشا، سالا-قۇلاش بۇل پىكىر قازاقشالاعا قوتارساق: «ۇرىنىڭ ارتى قۋىس» دەگەنگە كەلەدى ەكەن. Abai.kz-ءتىڭ «كوممۋنيستەر تاعى دا «حالىق جاۋلارىن» ىزدەپ ءجۇر!»، - دەگەن ماقالاسىنا جاكەڭ بۇل ءسوزدى نە ويمەن ايتقانىن ءوزى بىلەر... ءبىز شالا-شاتپاق بۇز جازباعا بولا پال اشىپ، پىكىر قۋالاسىپ جاتپادىق. الدە، ءسويتۋ كەرەك پە ەدى؟..

قازاقستان كوممۋنيستەرىنىڭ پارتياسى - ەلىمىزدە رەسمي تىركەلگەن، پارلامەنت ماجىلىسىنە 7 بىردەي دەپۋتات كىرىگىزىپ وتىرعان، بۇعان دەيىن تاريح تۇگەندەگەن بولىپ،  كسرو-نى ءجيى ەسكە الىپ تۇراتىن پارتيا. ونىڭ دەپۋتاتتارىنىڭ دا (قازاقستان پارلامەنتىنىڭ دەپۋتاتتارى) وي-پىكىرلەرى پرو-رەسەيشىل پوزيتسيادا ەكەنىن وزدەرى دە جاسىرمايدى. ەندى سولاردىڭ ءبىرسىپىراسىن ەسكە ءتۇسىرىپ كورەيىكشى.

جامبىل احمەتبەكوۆ

جاڭاعى: «نا ۆورۋ ي شاپكا گوريت دەگەن وسى»، - دەپ ايىر ءتىلدى، الا-قۇلا جازبا قالدىرىپ جۇرگەن جامبىل احمەتبەكوۆتىڭ جاسى انە-مىنە 60-قا تاياپ قالعان ادام. الدىڭعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋىن ايتپاعان دا، بىلتىرعى دودادا جاكەڭ 7 ۇمىتكەردىڭ ىشىنەن 6-شى ورىن العان.  

ال دودا باستالار كەزدە جاكەڭ ءوزىنىڭ 2011 جىلعى ساتسىزدىگىن ەسكە ءتۇسىرىپ: «ول كەزدە كاراتەدەن ءبىرىنشى دارەجەلى قارا بەلبەۋىم بولسا، قازىر ەكىنشى دارەجەلى قارا بەلبەۋىم بار. ءبىرىنشى رەت سايلاۋعا تۇسكەندە حالىق مەنى تانىعان جوق. قازىر مەن ءوز-ءوزىمدى جەتىلدىردىم. رەسپۋبليكالىق ۋشۋ (كۋنگ-فۋ) فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتىمىن»، - دەگەن ەدى.

2018 جىلى كسرو-نىڭ، سوۆەتتىك كوممۋنيزمنىڭ ناق مۇراگەرى رەسەيدىڭ ءوزى ەلەۋسىز وتكىزگەن كومسومول تويىن الماتىدا الاۋلاتىپ-جالاۋلاتىپ وتكىزگەن جاكەڭدەر ەل-جۇرتتىڭ رەنىشىنە بەدىرەيىپ تۇرىپ: «ءبىزدىڭ كومسومول تويىن تويلاۋىمىز قازاقشا ايتقاندا «ءوز قوتىرىڭدى ءوزىڭ قاسۋ». ال، اناۋ الاشتىڭ ءجۇز جىلدىعى تويلانباي قالدى دەپ ءجۇر عوي، تويلاماي ما ەندى ولار دا، ءوز مەرەيتويلارى عوي»، - دەگەن. سويتكەن جاكەڭ 2012 جىلدان بەرى ماجىلىستە!

يرينا سميرنوۆا

سوڭعى پاندەميا كەزىندە ەرىكتىلەردىڭ قاتىرىنان تابىلىپ، جاپ-جاقسى پىكىر قالىپتاستىرىپ كەلە جاتقان يرينا سميرنوۆانىڭ دا سوزدەن ۇستالعان كەزى از ەمەس. ولاردىڭ بۇل ايتقاندارىن «سوزدەن ءسۇرىندى» دەۋگە كەلمەس، ويتكەنى سانالى تۇردە ايتىلعان سوزدەر!

2018 جىل. وقۋلىقتارداعى ولقىلىقتا تۋرالى دەپۋتاتتىق ساۋال جولداعان يرينا سميرنوۆا: «دۇنيەجۇزى تاريحى» وقۋلىعىندا ۇلى وتان سوعىسى تاقىرىبىنا ءبىر-اق پاراگراف ارنالعان», - دەپ وكپە ايتقان.

2017 جىل. لاتىن الىپبيىنە قاستى تالقىلاۋ كەزىندە ءدال وسى سميرنوۆا حانىم ايدى اسپاننا بىراق شىعارىپ، وتە-موتە بەيساۋات، بىراق، ءوزىنىڭ، پارتياسىنىڭ تۇپكى وي-پىكىرىن، ۇستانىمىن اشكەرەلەيتىن پىكىر ايتقان.

«وسىلايشا قازاقستان ورىس الەمىنەن الشاقتاپ بارادى. ويتكەنى، كيريليتسا كەتەدى جانە بۇل ءالىپبي كەلشەك ۇرپاق ءۇشىن جوعالادى. بۇل مەن ءۇشىن وكىنىشتى»، - دەگەن.

ايقىن قوڭىروۆ

2015 جىل. دەپۋتاتتار ادەتتە قالىڭ سايلاۋشىلارىنىڭ، ياعني حالىقتىڭ جايىن كۇيتتەۋى ءتيىس-ءتى. بىراق، ايقىن قوڭىروۆ نان باعاسى 300 تەڭگە بولۋ كەرەك دەپ ايدى اسپانعا ءبىر-اق شىعارعان. ونىڭ ويىنشا، ناننىڭ قادىرىن كوتەرۋ ءۇشىن ونىڭ باعاسىن 300 تەڭگەگە ءبىر-اق جەتكىزۋ قاجەت ەكەن.

سول جىلى تاعى: «ءتۇپتىڭ تۇبىندە ورىسپەن ورتاق اقشامىز بولادى», - دەپ سويلەگەن.

«دۋمايۋ، ەسلي ۋ ناس – سويۋزنوە گوسۋدارستۆو ۆ ەكونوميچەسكوم پلانە، نە پوليتيچەسكوم، تو ۆ ليۋبوم سلۋچاە، رانو يلي پوزدنو، ۋ ناس بۋدەت ەدينايا ۆاليۋتا. پوتومۋ چتو نا سەگودنياشني مومەنت يمەت ۆ ستاتۋسە رەزەرۆنوي ۆاليۋتى تولكو دوللار ي يمەت س ەتيم وچەن سەرەزنىە پروبلەمى – ەتو نەپراۆيلنو». بۇل جاڭاعى ورتاق اقشا تۋرالى ايەكەڭنىڭ ءوز ايتقانى. قازاقستان دەپۋتاتىنىڭ بۇل سوزدەرىن ورايى كەلسە، وداقتا ورتاق اقشا ەنگىزۋدى جاتسا-تۇرسا ارماندايتىن كرەمل مەن ونىڭ ايتاعىنداعى اقپارات قۇرالدارى جەردەن جەتى قويان تاپقانداي: «قازاقستان دەپۋتاتتارى ورتاق اقشانى قولداپ جاتىر»، - دەپ سۇيىنشىلەگەن.

ۆلاديسلاۆ كوسارەۆ

ماجىلىستەگى ەڭ ەگدە جاستاعى دەپۋتات. 1937 جىلى تۋعان. بيىل 83-تە! قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ II, V, VI شاقىرىلىمىندا دەپۋتات بولدى.

ءوزىنىڭ دەپۋتاتتىق قىزمەتى بارىسىندا بۇل كىسى نە دەمەدى... ماسكەۋدەگى ميلليون كوممۋنيست كەرەك قىلماي، ماۆزولەيدەن شىعارماق بولعان پرولەتاريات كوسەمىنىڭ قۋ سۇيەگىن قازاقستانعا سۇيرەپ اكەلمەككە دەيىن باردى.

2019 جىل. «نەلزيا جيت ۆ گورودە، گدە پامياتنيك لەنينۋ لەجيت ۆ كولحوزە نا سۆالكە».

2011 جىل. «بەزوتۆەتستۆەننوە زاياۆلەنيە (و پرەداني زەملە تەلا لەنينا)! (...) پريكورملەننىە زاپادنىمي سموترياششيمي، وني (اۆتورى يدەي پوحورون لەنينا) وبلايۆايۋت سۆوە جە پروشلوە. يا بىل ۆو فرانتسي، گەرماني، يتالي - لەنينا تام پومنيات ي تسەنيات! ودين يتاليانەتس، ۋۆيدەۆ ۋ مەنيا زناچوك س يزوبراجەنيەم لەنينا، حوديل زا منوي ۆەس دەن، پروسيل پوداريت. يا سپروسيل: «زاچەم ۆام؟»، نا چتو پولۋچيل وتۆەت: «تاك ەتو جە لەنين!» يا، كونەچنو، پوداريل زناچوك. لەنين - ەتو تەورەتيك نوۆوگو ۋسترويستۆا وبششەستۆا، گدە نەت ەكسپلۋاتاتسي، گنۋسنوي ناجيۆى نا نۋجداح درۋگيح ليۋدەي».

2017 جىل. «لەنيننىڭ سۇيەگىن قازاقستانعا اكەلۋدى 514 مىڭنان استام ادام قولدايدى».

2017 جىل. «ولارعا لەنيندى بىزگە بەرىڭدەر دەدىك. بۇل راسىمەن دە مۇمكىن نارسە. مەنىڭ ويىمشا، بىزگە لەنيننىڭ سۇيەگىن قازاقستانعا اكەلۋگە بولار ەدى. الايدا ءبىزدىڭ السىزدىگىمىز سول، قوقىسقا تاستالعان كوسەم ەسكەرتكىشىنىڭ وزىنە قالپىنا كەلتىرە الماي ءجۇرمىز».

قازاق حانى كەڭەسارىنىڭ باس سۇيەگىن ەلگە قايتارۋ ماسەلەسىندە «ءلام-ميم» دەمەگەن، كەشەگى كەيكى باتىردىڭ باسىن ەلگە جەتكىزەردە جاق اشپاعان كوسارەۆ ەدى عوي بۇل.

2018 جىلى جۋرناليستەرگە بەرگەن سۇحباتىندا «ءبىز ومىرگە رەسەيمەن بىردەي كوزقاراسپەن قاراۋىمىز كەرەك», دەپ سويلەگەن.

بيىلعى جىلدىڭ باسىندا ماجىلىستەگى ماڭىزدى جيىندا سىپايىلاپ ايتساق «ماۋجىراپ» (نەگىزى ۇيىقتاپ) وتىرىپ، ماسقارا بولعان. سول كەزدە ءوزىنىڭ پارتيالاسى جاكەڭ، جامبىل احمەتبەكوۆ اراشا ءتۇسىپ، اقتاپ سويلەگەن.

«ول كىسىنىڭ ءوزىنىڭ تاكتيكاسى بار. مۇمكىن كوزىن جۇمىپ تىڭداۋى جاس شاماسىنا دا بايلانىستى شىعار جانە ول كىسى ءبىر قۇلاعىمەن تىڭدايدى. قۇلاققاپ كەيدە قۇلاعىڭدى قىسىپ جىبەرەدى، كەيدە مەن دە جوعارى-تومەن قوزعاپ وتىرامىن. ول كىسى دە سويتكەن شىعار»، - دەگەن احمەتبەكوۆ.

كوسارەۆ انتي-امەريكاشىل، پرو-رەسەيشىل مە؟  

سويتكەن ۆلاديسلاۆ كوسارەۆ ۇيقىسىنان ويانا سالا، بەلارۋستەگى جالپىحالىقتىق نارازىلىقتى ايىپتاپ سويلەپتى. اقش پەن باتىس ارانداتىپ وتىر، قازاقستان مەن رەسەي بيلىگى نەگە ءۇنسىز دەگەن اۋاندا پىكىر ءبىلدىرىپتى.

ءوزى زەينەتكەر. ءوزى پرو-رەسەيلىك پيعىلىن باق-تا اشىق ايتىپ جۇرگەن، لەنين شالدىڭ شىرىندىسىنە شىن عاشىق دەپۋتات كوسارەۆ قازاقستاننىڭ كوپۆەكتورلى ساياساتىنان حابارسىز با؟ جوق، الدە رەسەي دۋماسىنىڭ دەپۋتاتتارىنا ءتان انتي-امەريكاندىق دەرتتى ۆلاديسلاۆ جولداس تا جۇقتىرىپ العان با؟

مينسكىدەگى شەرۋلەر كيەۆتەگى مايداننىڭ جالعاسى دەگەن ۆلاديسلاۆ كوسارەۆ قازاقستان پارلامەنتىنىڭ دەپۋتاتى ما، الدە رەسەي دۋماسىنىڭ دەپۋتاتى ما؟ سۇراقتى ءدال وسىلاي قويۋىمىزدىڭ ءبىر سەبەبى دە جوق ەمەس. بەلارۋستەگى حالىق شەرۋىنە قاتىستى الەم ليدەرلەرى ءوز پوزيتسيالارىن اشىق ءبىلدىرىپ جاتىر. قازاقستان زايىرلى دەموكراتيالىق قوعام مويىنداماعان الەكساندر لۋكاشەنكونىڭ «جەڭىسىن» قۇتتىقتاعان العاشقى بەس مەملەكەتتىڭ ءبىرى بولدى. بۇل سايلاۋدىڭ رەسمي قورىتىندىسى جاريالانعان كۇنگى بولعان وقيعا ەدى. ودان كەيىن جالپىحالىقتىق نارازىلىق اكتسيالارى كۇشەيدى. بۇنداي شەرۋلەر تاۋەلسىز بەلارۋس تاريحىندا بولماعانىن ساراپشىلار ايتىپ جاتىر. وتكەن جەكسەنبىدە مينسكىدەگى ورتالىق الاعا 200 مىڭنان اسا ادام شىقتى دەگەن اقپارات بار. قازىر 4 مىڭنان اسا ادام تۇرمەگە قامالىپ، كۇشتىك قۇرىلىمدار تاراپىنان ۇرىپ-سوعۋ فاكتىلەرى انىقتالعان. قان توگىلدى. كىسى ءولىمى بولدى.

اقش باستاعان باتىس ەلدەرى، بەلارۋستىڭ گەوگرافيالىق كورشىلەرى، ەۋوروپا وداعى، ەۋروقاۋىمداستىقتار مەن حالىقارالىق ۇيىمدار بەلارۋس بيلىگىنىڭ ۇردا-جىق ساياساتىن ايىپتادى. ەۋرووداق بەلارۋسكە سانكتسيا سالۋدى كەلىسىپ جاتقانىن مالىمدەدى. سايكەسىنشە، سانكتسيا جالعىز بەلارۋسكە ەمەس، «ونىڭ ىشكى شارۋاسىنا ارالاستى» دەگەن رەسەيدى دە سۇيكەي وتپەك كورىنەدى. ال بۇل جاعدايلارعا قاتىستى قازاقستان بيلىگى ءالى رەسمي پوزيتسياسىن بىلدىرگەن جوق! تەك الەۋمەتتىك جەلىدەگى «وداقتاستار كومەگى» تۋرالى اڭگىمەگە سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى پىكىر ءبىلدىردى.

قر ءسىم پوزيتسياسى

قر سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ەرجان اشىقباەۆ وداقتاستار كۇشىن قولدانۋ تۋرالى: «بارلىعى ءبىزدىڭ مىندەتتەمەلەرىمىزدىڭ اياسىندا بولادى. ەگەر ول سايكەس كەلسە، تيىسىنشە قاراستىرىلادى. ەگەر بۇل ءبىزدىڭ مۇددەلەرىمىزگە سايكەس كەلمەسە، قازاقستاننىڭ ۇلتتىق مۇددەلەرىنە سايكەس كەلەتىن شەشىم قابىلدانادى. ءبىز قاراپ، شەشىم قابىلدايمىز. ءبىز تالداۋ جۇرگىزەمىز»، - دەگەن ەدى.

رەسەيدىڭ پوزيتسياسى

الگىندە عانا تەلەفون ارقىلى سويلەسكەن لۋكاشەنكو مەن ءپۋتيننىڭ اڭگىمەسىنەن كەيىن كرەملدىڭ رەسمي سايتىندا رەسەيدىڭ پوزيتسياسى جاريالاندى. وندا رەسەي بەلارۋستەگى شەرۋدى تىنىشتاندىرۋ ءۇشىن وداق اياسىندا كومەك قولىن سوزۋعا دايار ەكەنى ايتىلعان.

ەندى ساۋال. ءماجىلىس دەپۋتاتى ۆلاديسلاۆ كوسارەۆتىڭ جوعارىداعى پىكىرى قاي مەملەكەتتىڭ پىكىرىنە توشپا-توش كەلەدى؟ ايتپەسە، اقوردادان بۇرىن ايتىلعان دەپۋتات كوسارەۆتىڭ: «مينسكىدە باستاۋ العان وقيعالارعا باتىس ەلدەرى مەن اقش ارالاسىپ وتىر» دەگەن ءسوزى قازاقستاننىڭ رەسمي پوزيتسياسى دەۋگە كەلە مە؟ ونى وزدەرىڭىز ساراپ قىلىڭىزدار...

نە دەسەك تە، 83-تەگى دەپۋتات كوسارەۆتىڭ بۇل ايتقاندارى قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياساتىنا، مەملەكەت مۇددەسىنە قانشالىق تۋرا كەلەدى؟ قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى انىقتاۋى كەرەك!

ال ۆلاديسلاۆ ءبوريسوۆيچتىڭ ءتارتىبى مىندەتتى تۇردە كەڭەستە قارالۋى كەرەك-اق. كەرەك بولسا، زەينەتكە شىقسا دا ۇزاق جىل مەمقىزمەتتە جۇرگەن كوسارەۆكە كرەسلوسىنان ءتۇسىپ، ورنىن جاستارعا بەرۋ مىندەت!

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz