ۇزاقباي قارابالين، قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى، قازاق مۇناي جانە گاز ينستيتۋتىنىڭ باس ديرەكتورى

جاڭاوزەن قالاسىنداعى قايعىلى وقيعا تۋرالى العاشقى حابارلار تاراتىلعاننان بەرى ءوزىمدى قويارعا جەر تاپپاي ءجۇرمىن. شىن مانىندە تۇرعىندارى ءبىرى-ءبىرىن جاقسى تانيتىن شاعىن عانا مۇنايشىلار قالاسىندا قالايشا مۇنداي وقيعا ورىن الدى. ءتىپتى، اقىلعا قونىمسىز.

باسبۇزارلار مەن بۇزاقىلاردىڭ جاڭاوزەن قالاسىندا جاساعان جانتۇرشىگەرلىك ارەكەتتەرىن قاتاڭ تۇردە سوگەمىن. وسى قاسكوي ارەكەتتەردى جاساۋعا قاتىسقان جاستارعا قاراتا ايتارىم: ويلانىڭدار! سەندەر كىمدەردى توناپ، كىمدەردى ورتەپ جاتىرسىڭدار؟ سەندەر كىمدى قىرىپ جاتىرسىڭدار؟ سەندەر ءوز قالاڭا، ءوز وتانداستارىڭا، ءوز تۋىستارىڭا قاستاندىق جاساپ جاتسىڭدار! بۇل جەردە ەشقانداي دا جالعان ۇرانمەن جابا توقۋعا بولمايدى، بۇل - اۋىر قىلمىس، ال ونىڭ قاتىسۋشىلارى قىلمىسكەر بولىپ قالادى.

بۇگىندە جاڭاوزەندە بولعان توڭكەرىستى وسى جىلدىڭ مامىر ايىندا «وزەنمۇنايگاز» وندىرىستىك فيليالىندا بولعان مۇنايشىلار ەرەۋىلىمەن بايلانىستىرۋ ارەكەتتەرى ورىن الىپ جاتىر. وسى رەتتە بۇعان ءوزىمنىڭ قوسىلمايتىنىمدى جەتكىزگىم كەلەدى.

ۇزاقباي قارابالين، قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى، قازاق مۇناي جانە گاز ينستيتۋتىنىڭ باس ديرەكتورى

جاڭاوزەن قالاسىنداعى قايعىلى وقيعا تۋرالى العاشقى حابارلار تاراتىلعاننان بەرى ءوزىمدى قويارعا جەر تاپپاي ءجۇرمىن. شىن مانىندە تۇرعىندارى ءبىرى-ءبىرىن جاقسى تانيتىن شاعىن عانا مۇنايشىلار قالاسىندا قالايشا مۇنداي وقيعا ورىن الدى. ءتىپتى، اقىلعا قونىمسىز.

باسبۇزارلار مەن بۇزاقىلاردىڭ جاڭاوزەن قالاسىندا جاساعان جانتۇرشىگەرلىك ارەكەتتەرىن قاتاڭ تۇردە سوگەمىن. وسى قاسكوي ارەكەتتەردى جاساۋعا قاتىسقان جاستارعا قاراتا ايتارىم: ويلانىڭدار! سەندەر كىمدەردى توناپ، كىمدەردى ورتەپ جاتىرسىڭدار؟ سەندەر كىمدى قىرىپ جاتىرسىڭدار؟ سەندەر ءوز قالاڭا، ءوز وتانداستارىڭا، ءوز تۋىستارىڭا قاستاندىق جاساپ جاتسىڭدار! بۇل جەردە ەشقانداي دا جالعان ۇرانمەن جابا توقۋعا بولمايدى، بۇل - اۋىر قىلمىس، ال ونىڭ قاتىسۋشىلارى قىلمىسكەر بولىپ قالادى.

بۇگىندە جاڭاوزەندە بولعان توڭكەرىستى وسى جىلدىڭ مامىر ايىندا «وزەنمۇنايگاز» وندىرىستىك فيليالىندا بولعان مۇنايشىلار ەرەۋىلىمەن بايلانىستىرۋ ارەكەتتەرى ورىن الىپ جاتىر. وسى رەتتە بۇعان ءوزىمنىڭ قوسىلمايتىنىمدى جەتكىزگىم كەلەدى.

باس پروكۋراتۋرانىڭ الدىن-الا تەرگەۋ ماتەريالدارىنا سۇيەنسەك، قازىرگى تاڭدا جۇمىس ىستەپ جاتقان مۇنايشىلار بۇل ارەكەتتەرگە ارالاسپاعان. بەينەتاسپادان الدىن-الا دايىندالعان، قولدارىنا تۇربا، ۇشىنا  پىشاق بايلانعان تاياقتار، جانعىش زاتى بار بوتەلكەلەر ۇستاعان جاستاردى كورۋگە بولادى. ءتىپتى، كۋاگەرلەر ولاردىڭ قولدارىندا سۋىق قارۋدىڭ بولعانىن ايتادى. وسى بۇزاقىلاردىڭ اراسىندا مۇنايشىلار بولعان جوق جانە ولاردىڭ بولۋى مۇمكىن ەمەس.

ەڭ سوراقىسى، باسبۇزارلاردىڭ بۇل ارەكەتى ەل يگىلىگى ءۇشىن ەڭبەكتەنىپ جاتقان مۇنايشىلاردىڭ اتىنا كىر كەلتىرىپ، ولاردىڭ جىلدار بويى جيناعان بەدەلىنە سىزات تۇسىرگەنى وزەكتى ورتەيدى.

بۇل رەتتە مەن مەملەكەت باسشىسىنىڭ وزىنە ءتان پاراساتتىلىعىمەن وزدەرىنىڭ قىلمىستىق نيەتتەرى ءۇشىن جاعدايدى پايدالانىپ قالعىسى كەلگەن بۇزاقى توپتىڭ ارەكەتىنەن ناعىز مۇنايشىلاردى اراشالاپ العانى ءۇشىن العىسىمدى بىلدىرەمىن. سەبەبى، مۇنايشىلاردىڭ مۇنداي جاۋاپسىز ارەكەتتەرگە بارۋى مۇمكىن ەمەس.

ارينە، تارتىپسىزدىكتەر قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالعان مەرەكەلىك كونتسەرتتىڭ كەيبىرەۋلەرگە ۇناماۋىنان باستالدى. مەرەكەلىك ىسشارالارعا قاتىسۋ ءۇشىن جاڭاوزەننىڭ باس الاڭىنا مىڭداعان تۇرعىندار جينالدى، الايدا ولار ەل ومىرىندەگى اسا ماڭىزدى مەرەكەنى تويلاي المادى. بىرنەشە ايدان بەرى جالاقىنى كوتەرۋدى تالاپ ەتىپ، جۇمىسقا تۇرعىزۋ تۋرالى كومەكتەن باس تارتقان جۇمىسسىز مۇنايشىلاردىڭ وسى ارەكەتتەرگە قاتىسى بارى وكىنىشتى. ولار كوپتەن بەرى الاڭدا تۇر، ءتىپتى، ولار الاڭدى وزدەرىنە «مەنشىكتەپ» تە العان. ولار باس الاڭدا تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىنە بايلانىستى قالا تۇرعىندارىنا ارنالعان مەرەكەلىك شارا ۇيىمداستىرۋعا قارسىلىق ءبىلدىردى. ولاردىڭ نەلىكتەن باس الاڭدى جاڭاوزەن قالاسىندا تۇرىپ جاتقان 110 مىڭ تۇرعىندىكى ەمەس، وزدەرىنىڭ مەنشىگىندەي كورگەنىن ءتۇسىنۋ قيىن.

سونىڭ ناتيجەسىندە وسى الاڭدا تۇرعىندار الدىمەن كونتسەرتتى وتكىزبەي، ساحنانىڭ قيراتىپ، ورناتىلعان اپپاراتۋرالاردى سىندىرىپ تاستادى. وسىلايشا، ولار وزدەرىنىڭ جاۋاپسىز ارەكەتىمەن باسبۇزارلار مەن بۇزاقىلارعا جول اشىپ بەردى. ارينە، ولاردى پيعىلى بوتەن بىرەۋلەر وزدەرىنىڭ قىلمىستىق ماقساتتارى ءۇشىن پايدالانۋى ابدەن مۇمكىن. وسىنى الاڭدا تۇرعاندار نەگە تۇسىنبەيدى دەگەن سۇراق تۋىندايدى.

ول از دەسەڭىز، ەل اراسىندا «ەرەۋىلشىلەر» دەپ اتالىپ كەتكەن ءبىر توپ وزدەرىن قالانىڭ قالعان تۇرعىندارىنا، ەمىن-ەركىن ءومىر سۇرگىسى كەلەتىن، بالالارىن الاڭداماي مەكتەپكە جىبەرىپ، كوشەگە شىققاندا ءوزىنىڭ جانە وتباسىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە الاڭداماي، قالانىڭ ءوسىپ-وركەندەپ، دامۋىن قالايتىن 110 مىڭ جاڭاوزەندىك تۇرعىنعا قارسى قويدى. الدىمەن ولار قالا تۇرعىندارىنان الاڭدى تارتىپ الدى، ەندى كەلىپ قاسكوي توپتىڭ كەسىرىنەن استاڭ-كەستەڭى شىعىپ جاتقان قالانى تارتىپ الۋعا نيەتتەنۋدە. وزدەرىن «مۇنايشىمىن» دەپ اتاپ جۇرگەن الگى توپ وزدەرىن ەل يگىلىگى ءۇشىن ەڭبەك ەتىپ، جەر قويناۋىنان قارا مارجان ءوندىرىپ، ءوزىنىڭ وتباسىن اسىراپ، ەلىمىزدىڭ وركەندەۋىنە ۇلەس قوسقىسى كەلەتىن «وزەنمۇنايگاز»-دىڭ توعىز مىڭ جۇمىسكەرىنە قارسى قويدى.

ناعىز مۇنايشى دەپ كەن ورنىنىڭ كەلەشەگىنە الاڭدايتىن، جاۋاپكەرشىلىك، پارىز، بورىش  دەگەندى جاقسى بىلەتىن، قالاداعى قيىن احۋالعا قاراماستان مۇناي كاسىپشىلىكتەرىندە ەڭبەك ەتىپ جاتقان ادامداردى اتاۋعا بولادى.

ناعىز مۇنايشى دەپ قانداي دا بولسىن قيىندىقتارعا مويىماي، قازىنالى ماڭعىستاۋ تۇبەگىندەگى العاشقى مۇناي كاسىپشىلىكتەرىن اشىپ، ەرەن ەڭبەكتىڭ ۇزدىك ۇلگىسىن كورسەتكەن ادارگەرلەردى اتاۋعا بولادى. ولار 90-شى جىلداردىڭ باس كەزىندەگى قيىن-قىستاۋ كەزەڭدە ايلاپ-جىلداپ جالاقى كورمەگەن كەزدە دە ايانباي ەڭبەك ەتتى، كەن ورىندارىن ساقتاپ قالۋعا تىرىستى.

مىنە، ءبىر كەزدەرى داڭقى اسقان، داۋلەتى تاسىعان جاڭاوزەن وسىنداي ناعىز مۇنايشىلاردىڭ قالاسى بولۋى ءتيىس. جالعان ۇران كوتەرىپ، ەل اراسىنا ىرىتكى سالاتىن جىمىسقى پيعىلدى توپتاردان ارىلۋىمىز كەرەك. مۇمكىندىگىنشە قالانى تەز ارادا قالپىنا كەلتىرىپ، قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ قاجەت.

مەن جاڭاوزەن قالاسىندا جيىلەپ كەتكەن «ەرەۋىلدەر» مەن «نارازىلىق اكتسيالارىنىڭ» ارتىندا قىلمىسكەرلەر تۇر دەگەن كوپشىلىكتىڭ پىكىرىنە تولىقتاي قوسىلامىن. مۇناي كاسىپشىلىگى جوق، مۇنايشىسى جوق شەتپەدەگى وقيعا - وسىعان دالەل. تارتىپسىزدىكتى ۇيىمداستىرعاندار مەن وعان قاتىسۋشىلار زاڭ تالاپتارىنا ساي جاۋاپقا تارتىلادى دەپ سەنەمىن.

مەن بارلىق قازاقستاندىقتاردى مۇنايشىلاردىڭ قۇقىن قورعاۋ دەگەن سياقتى «سىلتاۋمەن» قىلمىسكەرلەردىڭ ارەكەتىن اقتاپ الۋعا تىرىسىپ جاتقانداردىڭ ارباۋىنا سەنبەۋگە شاقىرامىن. تاعى دا قايتالاپ ايتامىن: مۇنايشىلاردىڭ بۇعان ەشقانداي قاتىسى جوق.

بۇل كۇندە مەن 14 جەلتوقسان كۇنى مەملەكەت باسشىسىنىڭ قولىنان «قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى» دەگەن جوعارى اتاقتى العاندا: «مەن بۇل جوعارى اتاقتى قازاقستان رەسپۋبليكاسىن دامىتۋعا، ونىڭ تاۋەلسىزدىگىن نىعايتۋعا ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان بارلىق قازاقستاندىق مۇنايشىلارعا بەرىلگەن ماراپات دەپ تۇسىنەمىن»، - دەگەن ءسوزىمدى ەسكە تۇسىرەمىن. مەن مۇنى ەلباسىنىڭ مۇنايشىلاردىڭ ەڭبەگىنە دەگەن جوعارى باعاسى، مۇناي سالاسىنا دەگەن سەنىمى دەپ بىلەمىن. الايدا، ارادا ەكى كۇن وتپەي جاتىپ، مۇنايشىلار قالاسىندا اقىلعا قونبايتىن قايعىلى وقيعا ورىن الدى. وكىنىشكە قاراي، وسى وقيعالاردان كەيىن كەيبىر اقپارات قۇرالدارى مۇنايشىلاردى ەلگە قارسى قويۋعا تالپىنىپ جاتىر. مەن مۇنى مۇلدە دۇرىس ەمەس دەپ سانايمىن.

بۇگىندە  ماڭعىستاۋ وبلىسىندا ۇكىمەتتىك كوميسسيا جۇمىس ىستەپ جاتىر، ايماقتىڭ پروبلەمالارى جان-جاقتى قارالۋ ۇستىندە. بۇل ماسەلە مەملەكەت باسشىسىنىڭ باقىلاۋىندا. مەملەكەتتىك دەڭگەيدە ءتيىستى شارالار قابىلدانادى دەپ سەنەمىن. وسى جانجالعا قاتىسى بار بارلىق تاراپتاردى شىدامدىلىق تانىتىپ، بارلىق ماسەلەنى اقىلعا سالۋعا شاقىرامىن. سوندا عانا تىنىشتىقتى ساقتاپ، تاتۋلىقتىڭ تۋ ەتە الامىز.

جاڭاوزەن مۇنايشىلارى، جالپى بارشا قازاقستاندىق مۇنايشىلار، وزگە ماماندىق يەلەرى سياقتى قازاقستانىمىزدىڭ ءوسىپ-وركەندەۋىن، حالقىمىزدىڭ تاتۋ-ءتاتتى ءومىر سۇرگەنىن قالايدى.