جاڭاوزەن وقيعاسىنا اي تولدى. 1986 جىلعى جەلتوقسان ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسىن قورىتا الماي جۇرگەندە، وعان تاعى ءبىر تاريحي وقيعا جامالدى.
ەسىن جيعان كەيبىر دۋالى اۋىز ساراپشىلار «وزەن-جەلتوقسان» وقيعاسىن تاپتىق مايداننىڭ اشىق الاڭعا شىعۋى دەپ وتىر. وعان سەبەپ تە جوق ەمەس.

ارينە، اتالعان جايتتى باتىس  ءباسپاسوزى وقيعا رەتىندە الەمگە جايىپ تىندى. ءىشىنارا ەركىن كۇشتەر مەن كاسىپوداق ۇيىمدارى بولماسا، باتىس جۇرتى بەتىمىزگە باسىپ: «دەموكراتياسىز ەلدىڭ كورەتىن كۇنى وسى!» - دەي قويمادى. قانشا دەگەنمەن، مادەنيەتى بار الەم عوي. بالكىم، مۇنايدى قۇبىرىمەن جۇتىپ وتىرعاندىقتان دا بولار، بىراق قىپتارى ىشتەي بولسا دا قانعان شىعار، كىم ءبىلسىن. قىتاي بولسا، قاشانعىداي - ءۇنسىز. تەك قانا ءبورىنىڭ ارتىنداي شۋلايتىن رەسەيلىك يدەولوگيا عانا كورپەنى وزدەرىنە قاراي تارتقىشتاپ، بىرەسە بۇل جايتتى اقش شپيوندارىنىڭ سالعان لاڭى دەسە، بىرەسە ودان دا وزگە سىرتقى كۇشتەردىڭ كەسىرى دەۋمەن، قازاقتىڭ نازارىن باسقاعا اۋدارۋعا تىراشتانىپ، وقيعانىڭ وزىنە شارپۋىن ويلاپ زارەسى كەتتى.

اتالعان وقيعا تاعى دا - جاقسىنىڭ دا، جاماننىڭ دا وزىمىزدەن ەكەنىن كورسەتىپ بەردى. 20 جىل بويعى شۇبار جۇمىرتقا وسە كەلە الباستىعا اينالعانداي اسەر بار. ول نە الباستى؟ ول - ۇلتتىڭ دامۋ قارقىنىنان تىس جىلدامدىقتا بايلىق پەن قۇندىلىقتىڭ قولدى بولۋى. ول - ساياسي-ەكونوميكالىق ادىلەتسىزدىكتىڭ ىشكە تولا كەلىپ، سىرتقا تەبۋى.

جاڭاوزەن وقيعاسىنا اي تولدى. 1986 جىلعى جەلتوقسان ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسىن قورىتا الماي جۇرگەندە، وعان تاعى ءبىر تاريحي وقيعا جامالدى.
ەسىن جيعان كەيبىر دۋالى اۋىز ساراپشىلار «وزەن-جەلتوقسان» وقيعاسىن تاپتىق مايداننىڭ اشىق الاڭعا شىعۋى دەپ وتىر. وعان سەبەپ تە جوق ەمەس.

ارينە، اتالعان جايتتى باتىس  ءباسپاسوزى وقيعا رەتىندە الەمگە جايىپ تىندى. ءىشىنارا ەركىن كۇشتەر مەن كاسىپوداق ۇيىمدارى بولماسا، باتىس جۇرتى بەتىمىزگە باسىپ: «دەموكراتياسىز ەلدىڭ كورەتىن كۇنى وسى!» - دەي قويمادى. قانشا دەگەنمەن، مادەنيەتى بار الەم عوي. بالكىم، مۇنايدى قۇبىرىمەن جۇتىپ وتىرعاندىقتان دا بولار، بىراق قىپتارى ىشتەي بولسا دا قانعان شىعار، كىم ءبىلسىن. قىتاي بولسا، قاشانعىداي - ءۇنسىز. تەك قانا ءبورىنىڭ ارتىنداي شۋلايتىن رەسەيلىك يدەولوگيا عانا كورپەنى وزدەرىنە قاراي تارتقىشتاپ، بىرەسە بۇل جايتتى اقش شپيوندارىنىڭ سالعان لاڭى دەسە، بىرەسە ودان دا وزگە سىرتقى كۇشتەردىڭ كەسىرى دەۋمەن، قازاقتىڭ نازارىن باسقاعا اۋدارۋعا تىراشتانىپ، وقيعانىڭ وزىنە شارپۋىن ويلاپ زارەسى كەتتى.

اتالعان وقيعا تاعى دا - جاقسىنىڭ دا، جاماننىڭ دا وزىمىزدەن ەكەنىن كورسەتىپ بەردى. 20 جىل بويعى شۇبار جۇمىرتقا وسە كەلە الباستىعا اينالعانداي اسەر بار. ول نە الباستى؟ ول - ۇلتتىڭ دامۋ قارقىنىنان تىس جىلدامدىقتا بايلىق پەن قۇندىلىقتىڭ قولدى بولۋى. ول - ساياسي-ەكونوميكالىق ادىلەتسىزدىكتىڭ ىشكە تولا كەلىپ، سىرتقا تەبۋى.

وتكەن 20 جىل قازاقستاندى كاپيتاليستىك ەلدەر قاتارىنا قوسقان جوق. ويتكەنى، وتاندىق كاپيتاليست ەمەس، ەل بايلىعىنا شەتتەن كەلگەن الاياقتار مەن ۇرىلار يە بولىپ، بيلىككە ىقپال ەتۋ ارقىلى ساياساتتا بەزبۇيرەك جۇيە ورناتتى. ءوز بايلىعى ءوز حالقىنا وق بولىپ جاۋاتىن، وكىمەتى ءوز ازاماتىنا شىمىركپەي وق اتاتىن جاعداي قالىپتاستىردى. بايۋ ءۇشىن بيلىككە بارۋ مۇراتقا اينالدى، «بايلىق جولى - ەڭبەكتە» دەگەن ادامزات ەرەجەسى تۇل بولدى.
قازاقتىڭ ۇلتتىق بۋرجۋازياسى قالىپتاسپادى، ەندى عانا كوگەرىپ كەلە جاتقان تۇستا ونى كوكتەي جۇلدى. ەندى حالىقتىڭ يەك ارتاتىن بايى دا جوق، بايلىعى - بۇرالقىنىڭ قولىندا. بايىعان قازاق ەڭبەگىمەن ەمەس، ۇرلىقپەن قارىنىن تويدىرعان سۇعاناق يتكە ۇقساپ ەلىنە قامقورسىز، جەرىنە جاۋ بولىپ الدى. مىنە، بار بولعانى وسى عانا - وزەندىكتەردى ساياسي تالاپقا شىعارىپ، عۇمىرلارىن سونىڭ جولىندا قۇربان ەتۋگە يتەرمەلەگەن. 20 جىل بويعى بەدەۋ ناسيحاتتىڭ كۇلى ءبىر كۇندە كوككە ۇشتى!

قىزىق! قازاقتىڭ تاريحىندا دا، ونەرىندە دە ءبىر 16 جۇرەدى! «ون التى قىز» دەپ اندەتكەن قازاق، وتكەن عاسىردىڭ 16-نشى جىلى بوستاندىق ءۇشىن باس كوتەرىپ ەدى. امانگەلدى باتىر باستاعان ەرەۋىل ارتى كوتەرىلىسكە ۇلاسىپ، پاتشالىق رەسەيدى اياعىنان تىك تۇرعىزعان. راس بولسا، ونىڭ ارتى ون ميلليوندىق ورتالىق ازيا حالقىن جۇمىلدىرۋعا شاق قالعان.

تاريحشىلار ءالى كۇنگە قازان توڭكەرىسىنە العىشارت جاساعان قازاق كوتەرىلىسىن بۇركەۋمەن كەلەدى. بۇركەي بەرسىن، جاقسى بولسا. كوتەرىلىستىڭ نەسى جاقسى؟! بىراق قازاق قايبىر جەتىسكەننەن كوتەرىلدى؟ كەزەكتى ادىلەتسىزدىككە بەلى قايىسقاننان. اقىرى نە بولدى؟ التىن وردادان كەيىن قۇرىلعان رەسەي يمپەرياسىنىڭ ات اۋىستىرۋىنا ءماجبۇر بولدى - قىزىلدار كەلدى بيلىككە. قىزىل يمپەريا قازاقتىڭ قايماعىن سىلىپ، كوكسۋىن قالدىرعانمەن، بۇگىنگى ەگەمەندىككە جان-جاقتى العىشارت جاساپ، قازىرگى بيلىكتىڭ تاعىن ازىرلەپ بەرىپ كەتكەنى جالعان با؟! تاريحتا داۋا بار ما؟! ونى بىرجاقتى باعالاپ تا، قاراپ تا ابىروي تاپپايسىڭ. مىنە، بۇل ۇلى سۇرگىن دە، جۇرگىن دە سول 16-دان باستالعان-دى.

ءيا، جەلتوقسان - 91 وقيعاسىن كەيدە بىرەۋلەر ازا كۇنى ەتۋگە ءازىر. بىراق تۋعان كۇننىڭ كەيىننەن ولگەن كۇنگە اينالاتىنىن بىلسەك، تۋىلماس ەدىك قوي. جوق، 16 جەلتوقسان - قالاي دەسەڭ دە الاشتىڭ ايتۋلى كۇنى! ونىڭ رۋحىن ءتاڭىر جارىلقاپ، الەمگە ايتارىن ايتىپ سالعان كۇن! 25 جىلدان سوڭ تاعى دا سول قازاق تاريح مىنبەسىنە شىقتى. استامسىعاندار مەن استىنا التىن توسەگەندەردىڭ ارتىنا بۇرىش سەپتى. راس، قۇرباندىق ەكەۋىندە دە، ءتىپتى، ۇشەۋىندە دە جەتەدى، بىراق باستىسى ناتيجە ەمەس پە؟!
ەندەشە، ءبىر اي بۇرىن توگىلگەن قان مەن اتىلعان وقتىڭ ناتيجەسى دە سونشالىقتى بولماق!

ار مەن ابىروي ءۇشىن شەيت بولعان جاس قىرشىنداردىڭ وبالى - اتقاندار مەن اتقىزعاندارعا! ال، شاپاعاتى - قازاق ەلىنە! اۋمين! اللا، سەندەردى و دۇنيەنىڭ ازابىنان قۇتقارسىن، شىراقتارىم!
«اباي-اقپارات»